صلح شکننده ترامپ در غزه

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - محمد امین مکرمی: دو سال پس از آغاز جنگ غزه، کاخ سفید این بار با ابتکار دونالد ترامپ به دنبال پایان دادن به یکی از پیچیده‌ترین مناقشات خاورمیانه است؛ طرحی بیست‌بندی که در گام نخست با آتش‌بس و تبادل اسرا آغاز می‌شود، اما موفقیت یا شکست آن در مرحله دوم رقم خواهد خورد؛ خلع سلاح حماس و خروج تدریجی نیروهای اسرائیلی از نوار غزه. به گزارش فایننشال‌تایمز، این مرحله حساس‌ترین بخش طرح است؛ چراکه بدون آن، صلح موقتی به‌سرعت فرو خواهد پاشید.

در مرکز این ابتکار، ایده تشکیل «نیروی ثبات بین‌المللی (ISF)» قرار دارد که هدفش پر کردن خلأ امنیتی پس از خروج اسرائیل است. ترامپ امیدوار است کشورهای عربی و مسلمان نیروهای نظامی و منابع مالی لازم برای بازسازی غزه را تأمین کنند. اما هنوز جزئیات حیاتی این ماموریت از اندازه نیرو تا ترکیب کشورها و اختیارات فرماندهی در هاله‌ای از ابهام است.

بر اساس طرح ترامپ، اداره خدمات عمومی غزه برعهده کمیته‌ای تکنوکرات فلسطینی خواهد بود و نهادی بین‌المللی به نام «هیأت صلح» با ریاست شخص ترامپ و حضور چهره‌هایی چون تونی بلر بر آن نظارت می‌کند. اما دیپلمات‌ها می‌گویند که نقش و اختیارات این نهادها همچنان نامشخص است و تصمیم‌گیری درباره این که «چه کسی، چه کاری و در چه زمانی»، باید هرچه زودتر انجام شود.

یکی از موانع اصلی، تغییراتی است که بنیامین نتانیاهو در نسخه اولیه طرح ایجاد کرده است. به گفته منابع دیپلماتیک، نخست‌وزیر اسرائیل جدول زمانی خروج را تغییر داده و نقش تشکیلات خودگردان فلسطین را کاهش داده است؛ تغییری که نارضایتی کشورهای عربی را برانگیخته، هرچند بیشتر آنان ترجیح داده‌اند تا پایان مرحله اول از اعتراض علنی خودداری کنند.

در بخش امنیتی، واشنگتن با چند کشور در حال مذاکره است تا نیرو به ISF اعزام کنند. آمریکا قصد ندارد سربازان خود را به غزه بفرستد و نقش آن صرفا در راه‌اندازی مرکز کنترل مشترک در اسرائیل خلاصه می‌شود. قرار است کشورهای مسلمان از جمله قطر، مصر، ترکیه، امارات و اندونزی ستون اصلی این نیرو باشند. با این حال، بسیاری از کشورهای غربی از اعزام نیرو اکراه دارند، زیرا بیم آن دارند که نیروهایشان به‌عنوان نیروی اشغالگر تلقی شوند.

فرانسه و بریتانیا مایلند این نیرو تحت مأموریت سازمان ملل عمل کند، اما اسرائیل که سابقه طولانی مخالفت با نهادهای سازمان ملل دارد، به‌شدت با آن مخالف است. برخی کشورهای عربی نیز مشارکت خود را مشروط به وجود چشم‌اندازی واقعی برای تشکیل کشور مستقل فلسطین کرده‌اند.

از سوی دیگر، مسأله خلع سلاح حماس هنوز حل‌نشده باقی مانده است. هرچند حملات اسرائیل توان نظامی این گروه را به‌شدت تضعیف کرده، اما حماس همچنان در حال جذب نیرو و حفظ ساختار چریکی خود است. در چنین شرایطی، تضمینی وجود ندارد که خروج اسرائیل با توقف درگیری‌ها همراه شود. یک دیپلمات آمریکایی سابق هشدار داده است که «اگر اسرائیل احساس کند حماس خلع سلاح نمی‌شود، عملیات نظامی از سر گرفته خواهد شد؛ و اگر حماس تصور کند اسرائیل قصد خروج ندارد، از خلع سلاح سر باز می‌زند.»

با وجود این تردیدها، برخی دیپلمات‌ها معتقدند حتی حضور نمادین نیروی ثبات بین‌المللی می‌تواند احتمال ازسرگیری جنگ را کاهش دهد. به گفته یکی از آنان، هیچ‌کس انتظار ندارد این نیرو با حماس بجنگد؛ وظیفه اصلی آن حفظ آتش‌بس، کمک‌های انسانی و نظارت میدانی است. اما اگر جزئیات کلیدی طرح روشن نشود، «صلح بزرگ ترامپ» ممکن است به سرنوشت ماموریت‌های ناکام پیشین در خاورمیانه دچار شود.