ضربه سهمگین فیلترینگ به اقتصاد دیجیتال
حدود 10میلیون نفر از کاربران ایرانی به کمک شبکه های اجتماعی ارتزاق می‌کنند
به گزارش اقتصادنیوز به نقل از دنیای اقتصاد، بیش از یک ماه است که از محدودیت‌های اینترنتی می‌گذرد و فیلترینگ شبکه‌های اجتماعی ضربه بزرگی بر بدنه اقتصاد دیجیتال زده است. دامنه این آسیب‌ها و ضررهای مالی به بازار تبلیغات آنلاین هم گسترش پیدا کرده است. آسیب ناشی از اختلال و محدودیت‌های اینترنتی بر بازار تبلیغات آنلاین به اندازه کاهش 53درصدی کمپین‌های تبلیغاتی و 31درصدی تعداد تبلیغ‌دهندگان بوده است. آمارها نشان می‌دهند انتشار رپورتاژ آگهی در وب‌سایت‌های خبری هم کاهش 49درصدی داشته و عدم تمایل کسب‌وکارها باعث شده است درآمد وب‌سایت‌ها از این طریق تا بیش از 55درصد کاهش پیدا کند. ویترین بازار آنلاین - تبلیغات دیجیتال - خالی شده اما این پلتفرم‌ها سال گذشته 10درصد از کل هزینه تبلیغات کشور را در اختیار داشتند. 30هزار کسب‌وکار در اینستاگرام فعالیت دارند و ارزش فروش در این شبکه اجتماعی محبوب، سالانه حدود 41هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. جالب آنجاست که بیش از 70درصد محصولات فروخته‌شده در فروشگاه‌های اینستاگرامی کالاهای تولید داخل بوده‌اند.
بیش از یک ماه از محدودیت‌های گسترده اینترنتی می گذرد و فیلترینگ شبکه های اجتماعی محبوب، ضربه سهمگینی بر بدنه اقتصاد دیجیتال زده است. دامنه این آسیب ها و ضررهای مالی به بازار تبلیغات آنلاین هم گسترش پیدا کرده است؛ در همین راستا پلتفرم «تپسل» که یک شبکه هوشمند و هدفمند تبلیغات آنلاین در موبایل فعال است، به تازگی گزارشی منتشر کرده که بر اساس آن تعداد کمپین های تبلیغاتی آنلاین 53درصد و میزان تبلیغ دهندگان تا 31درصد کاهش یافته است. ضرباتی که در یک ماه اخیر به کسب و کارها وارد شده، به قدری سنگین بوده اند که حالا اثر آنها روی کمپین های تبلیغاتی آنلاین، تبلیغات اینستاگرامی و رپورتاژ آگهی ها هم به وضوح قابل مشاهده است. با این اوصاف است که پلتفرم های فعال در حوزه تبلیغات آنلاین مانند تپسل، تریبون و جریان، به تازگی آمار و ارقامی از تاثیرات اختلالات اینترنتی بر بازار تبلیغات آنلاین منتشر کرده اند.
بی اعتمادی به تبلیغات دیجیتال
تبعات محدودیت‌های اینترنت و فیلترینگ هر روز گسترده تر می‌شود. گزارش اخیر تپسل با تایید این موضوع، به بررسی تاثیر قطعی اینترنت و فیلترینگ روی حوزه تبلیغات دیجیتال و به‌خصوص فعالیت این مجموعه پرداخته است. این گزارش نشان می‌دهد که در یک ماه اخیر، کمپین های تبلیغات آنلاین تا 53درصد و تعدادتبلیغ دهندگان تا 31درصد کاهش یافته است. این در حالی است که در سال گذشته، 10درصد از کل هزینه تبلیغات کشور، در حوزه تبلیغات دیجیتال مصرف شده است؛ رقمی که کارشناسان پیش‌بینی می‌کردند که با سرعت رشد کند، اما با شرایط فعلی دیگر چشم انداز روشنی در این حوزه وجود نخواهد داشت. از طرفی سهم تبلیغات دیجیتال از کل صنعت تبلیغات تا نزدیک شدن به استانداردهای جهانی فاصله زیادی دارد؛ چرا که طبق داده های ارائه شده توسط تپسل، 55درصد از کل هزینه تبلیغات جهان در سال 2022، در حوزه دیجیتال مصرف شده است.
تبلیغات دیجیتال که بخش مهمی از اقتصاد دیجیتال کشور را در اختیار دارد، در روزهای اخیر ضربه های جبران ناپذیری را متحمل شده است که فارغ از تبعات آنی و ریزش های آماری، تبعات بلندمدتی را هم به دنبال خواهد داشت. تپسل در این گزارش با اشاره به اینکه در مساله اینترنت دیگر سرعت و ضریب نفوذ و آمارهای جذاب و مقایسه ای با سایر نقاط جهان مطرح نیست، اعلام کرده که نزدیک به 70درصد از کاربران اینترنت در ایران با مشکلات اینترنتی مواجه هستند. این در حالی است که حدود 10میلیون نفر از کاربران اینترنت ایرانی به کمک شبکه های اجتماعی ارتزاق می‌کنند.
در بخشی از گزارش تپسل با عنوان «برای یک اینترنت معمولی»، به وضعیت بی ثبات اینترنت در روزهای اخیر کشور و تاثیر این بی ثباتی و اختلالات بر اقتصاد جوان دیجیتال پرداخته شده است. این گزارش به کاهش 53درصدی کمپین های تبلیغاتی در زمان اختلالات و قطعی اینترنت در مهر ماه اشاره و تاکید کرده است که تعداد تبلیغ دهندگان در همین بازه زمانی 31درصد کاهش داشته. بر اساس این آمار، در یک ماه گذشته و با شروع فیلترینگ و اختلالات اینترنتی در ایران، بیش از نیمی از کمپین های تبلیغاتی فعال در تپسل و «مدیا اد» - شبکه تبلیغات اینترنت در فضای آنلاین وب - متوقف شده اند. تپسل با تاکید بر اینکه شاید برای خیلی از مسوولان این یک ریزش 50درصدی ساده باشد، اعلام کرده است: «فارغ از اثرات مخربی که این ریزش معنادار بر مجموعه تپسل و نزدیک به 140هزار ناشری که با آنها همکاری می کنیم گذاشته است، یک اثر مخرب دیگری نیز دارد و آن بی اعتمادی برندها و تبلیغ دهندگان به بستر دیجیتال برای ارائه و انتشار تبلیغاتشان است.»
در این گزارش به زمان و هزینه ای اشاره شده که در این مدت برای اعتبارسازی صرف شده است و بر اهمیت ایجاد زیرساخت های فنی و اعتماد برای برندها در راستای استفاده از این خدمات و تلاش ها برای نشان دادن اهمیت مزایای تبلیغات دیجیتال تاکید کرده است. در ادامه تاثیر فیلترینگ و اختلالات اینترنتی اخیر با تبلیغات محیطی و رادیو تلویزیون مقایسه شده است. بر این اساس، اگر هر روز، از ساعت 16 تا 24 تمام فضای تبلیغاتی صداوسیما بسته شود و به صورت همزمان در همین ساعت ها بیلبوردهای سطح شهر نیز جمع‌آوری شود، در این شرایط چه کسب و کاری می‌تواند به این سبک از تبلیغ اعتماد کند؟
ضربه سهمگین فیلترینگ به اقتصاد دیجیتال
تپسل در این گزارش تاکید کرده است که سهم اقتصاد دیجیتال 6درصد از تولید ناخالص داخلی کشور بوده که حالا همین 6درصد هم نیازبه بازآفرینی جدی دارد تا دوباره به حالت قبلی بازگردد. در این گزارش همچنین به فیلترینگ گوگل ادز و دیگر سرویس های گوگل اشاره شده است. بر اساس آمارهای منتشر شده طبق این گزارش، هزینه کرد کمپین های گوگل ادز نسبت به قبل ازاعمال فیلترینگ تا 68درصد کاهش یافته و همچنین میزان هزینه کرد تبلیغ دهندگان گوگل ادز هم کاهش 95درصدی داشته است. این در حالی است که حتی میزان هزینه کرد مشتریان تبلیغات در بخش جست‌وجوی کافه بازار هم با کاهش 70درصدی همراه بوده است. هر چند طبق تجربه های قبلی انتظار می رفت که تبلیغات در بخش جست‌وجوی کافه بازارافزایش پیدا کند، اما این اتفاق رخ نداده است. تپسل به عنوان شریک کافه بازار در سرویس سرچ ادز، شاهد ریزش در این بخش نیز بوده که این ریزش نشان دهنده بی اعتمادی تبلیغ دهندگان به همه سرویس های دیجیتال است. این فضا در نگاه کلی تر، نمایانگر عدم‌اطمینان فعالان اقتصادی به فضای دیجیتال در کشور است. موضوع قابل توجه آن است که وقتی کاربران و مخاطبان هدف به بستری که شرکت‌ها در آن تبلیغ می‌کنند، دسترسی ندارند، غیرمنطقی است که همچنان تبلیغات در این فضا ادامه داشته باشد.
از طرفی فیلترینگ و محدودیت‌های گسترده اینترنتی به وضوح بازدید از وب‌سایت ها و تبلیغات آنلاین را کاهش داده است. تپسل در بخشی از گزارش خود، از کاهش 39درصدی درآمد وب‌سایت های نمایش دهنده تبلیغات خبر داده است. طبق این گزارش، بازدید از وب‌سایت های کوچک نمایش دهنده تبلیغات هم به دلیل در دسترس نبودن گوگل برای هدایت کاربران به این وب‌سایت ها، تا 30درصد کاهش داشته است. با این حال موضوع تنها به کاهش درآمد وب‌سایت های کوچک ختم نمی‌شود؛ این روند حالا تا جایی پیش رفته است که حتی وب‌سایت های بزرگ هم دچار کاهش درآمد شده اند. بر اساس این گزارش، عدم‌تمایل کاربران برای وبگردی در این فضای پرچالش، خود منجر به کاهش 10درصدی تعداد بازدید از وب‌سایت های بزرگ نمایش دهنده تبلیغات شده است. در همین راستا پلتفرم «تریبون» - که در زمینه انتشار رپورتاژ آگهی و ابزارهای هوشمند سئو فعالیت می‌کند - هم گزارشی منتشر کرده است. در این گزارش آمده که با توجه به شرایط فعلی کشور، انتشار رپورتاژ آگهی در وب‌سایت های خبری با کاهش 49درصدی مواجه شده است. کاهش تمایل کسب و کارها به انتشار رپورتاژ آگهی، درآمد وب‌سایت ها از این کانال را تا بیش از 55درصد کاهش داده است.
فیلترینگ اینستاگرام به عنوان بزرگ‌ترین بستر تجارت اجتماعی ایران، حالا بزرگ‌ترین آسیب را به کسب و کارهای مجازی زده است. آماری که پلتفرم تبلیغات در شبکه های اجتماعی «جریان» اخیرا در این زمینه ارائه کرده است، این موضوع را تایید می‌کند. گزارش تحلیلی این پلتفرم نشان می‌دهد که اندازه این تبلیغات در شبکه اجتماعی اینستاگرام - تا لحظه نگارش این گزارش - تا بیش از 250میلیارد تومان کاهش یافته است. بر اساس این گزارش، اندازه بازار تبلیغات در اینستاگرام در سال 1401 بیش از 4000میلیارد تومان برآورد شده است و بیش از 10هزار صفحه فارسی زبان در اینستاگرام وجود دارند که اقدام به نمایش تبلیغات می‌کنند و گردش مالی حوزه تبلیغات در اینستاگرام روزانه به بیش از 10میلیارد تومان می رسد. با شروع اختلالات اینترنتی و فیلتر شدن اینستاگرام، گردش مالی این حوزه تقریبا به صفر رسیده است. همچنین این گزارش نشان می‌دهد که بیش از 30هزار کسب و کار ایرانی برای تبلیغات خود از پلتفرم اینستاگرام استفاده می‌کنند و فیلتر شدن اینستاگرام باعث از بین رفتن یکی از مهم‌ترین کانال های بازاریابی کسب و کارهای ایرانی خواهد شد.
برآوردهای اخیر استارت‌آپ «پادرو» - که در زمینه ارائه خدمات به کسب و کارهای آنلاین فعالیت می‌کند - هم نشان از اثرات گسترده اختلالات اینترنتی بر تجارت اجتماعی دارد. بر اساس این برآوردها، ارزش فروش در شبکه اجتماعی اینستاگرام، سالانه حدود 41هزار میلیارد تومان است. اما حالا یک ماهی می‌شود که با فیلتر شدن اینستاگرام، عملا کسب‌وکارهای موجود در این بستر در رکود هستند. حتی چندی پیش شرکت ملی پست از افت 30درصدی درآمد خود با آغاز محدودیت‌های اینترنتی خبر داد. بررسی هایی که اخیرا توسط مرکز پژوهشی بتا انجام شده است، نیز نشان می‌دهد که بیش از 70درصد محصولاتی که در فروشگاه های اینستاگرامی به فروش می رفتند، اتفاقا کالاهای تولید داخل بوده اند. برآیند این گزاره ها در کنار داده هایی که به تازگی مرکز آمار کشور از نقش اینستاگرام در اشتغال‌زایی برای بیش از 9میلیون ایرانی ارائه داد، نشان می‌دهد که آسیب های مسدودسازی این شبکه اجتماعی محبوب چقدر گسترده است.
اثرات قطعی پیامک های انبوه و کاهش پوش نوتیفیکیشن ها
در یک ماه اخیر حتی سرویس های تبلیغاتی پوش نوتیفیکیشن هم تحت‌تاثیر قرار گرفتند. در گزارش تپسل آمده است که میزان تبلیغات مبتنی بر سرویس های پوش نوتیفیکیشن در طول این اختلالات و فیلترینگ تا 50درصد کاهش پیدا کرده است. تپسل در گزارش خود تاکید دارد که ریزش پوش نوتیفیکیشن درشرایط فعلی، یعنی قطعی گسترده اینترنت و عدم‌اتصال کاربران به اینترنت.
در این میان قطع خدمات ارسال پیامک های انبوه و خدماتی هم بر روند ارسال پیامک های تبلیغاتی تاثیر گذاشت و باعث عدم‌دسترسی کسب و کارها به این سرویس ها شد. شاید این روش می‌توانست در هنگام قطعی، فیلترینگ و قطع بسترهای اینترنتی ارتباطی با مخاطبان، راهکار جایگزینی باشد که با قطع این سرویس هم، یک آسیب دیگر به صنعت تبلیغات دیجیتال خورد. هر چند این اختلال تنها سه روز طول کشید و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات اعلام کرد سرویس ارسال پیام کوتاه انبوه که در روز جمعه 22 مهرماه 1401 با دستور قضایی قطع شده بود، روز شنبه 25 مهر ماه برطرف شد. بر این اساس، در حال حاضر محدودیت در ارسال پیامک های انبوه فقط مربوط به سامانه هایی است که از قبل دارای تخلف بوده و طبق نظر مراجع قضایی محدود شده اند.
فیلترینگ گسترده و محدودیت‌های اینترنتی آسیب شدیدی بر کسب و کارهای خرد و بزرگ وارد کرده است و تداوم این روند می‌تواند باعث خاموش شدن چراغ اقتصاد دیجیتال کشور شود. شرایط بی ثبات فعلی چنان ضرر سنگینی را به کسب و کارها تحمیل کرده است که آنها توان و البته اعتماد چندانی برای تبلیغات آنلاین بر بسترهای مختلف دیجیتال را نداشته باشند.
همچنین بخوانید