ضرورت فعال‌سازی مسیرهای متنوع ترانزیتی در مرزهای شمالی
در حالی تحرکات جمهوری آذربایجان و ترکیه برای راه‌اندازی کریدور زنگه‌زور شدت یافته که ایران ضمن تاکید بر رعایت خطوط قرمز خود در این زمینه باید همچنین به فکر فعال‌سازی مسیرهای دیگر ترانزیتی خود به اروپا و روسیه باشد.
خبرگزاری تسنیم- در شرایطی که تنش‌های ایران با رژیم صهیونیستی به اوج خود رسیده جمهوری آذربایجان با حمایت ترکیه تحرکات خود را برای احیای کریدور زنگه‌زور شدت بخشیده است.
این کریدور که به‌طور مستقیم ارتباط زمینی ایران را با ارمنستان و دیگر کشورهای اوراسیا قطع می‌کند می‌تواند پیامدهای جدی برای وضعیت ژئوپلیتیک و اقتصادی ایران به همراه داشته باشد.
کریدور زنگه‌زور از طریق استان سیونیک ارمنستان، آذربایجان را به نخجوان و سپس به ترکیه متصل می‌کند. این پروژه نه‌تنها به تضعیف جایگاه ترانزیتی ایران منجر خواهد شد، بلکه می‌تواند تسلط باکو بر بازار انرژی و مسیرهای استراتژیک را تقویت کند.
این مسیر جلوه‌ای از راهبرد اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه است که در راستای تقویت موقعیت ترکیه در کریدورهای شرق - غرب به ویژه در مسیر چین - اروپا طراحی شده است.
در این راستا ایران باید به سرعت تدابیر سیاسی و نظامی مؤثری اتخاذ کند. علاوه بر این که ایران این موضوع را به عنوان خط قرمزی برای خود معرفی کرده است فعال‌سازی مسیرهای جایگزین ترانزیتی به اروپا و روسیه، به‌عنوان یک اولویت ضروری، می‌تواند به تقویت موقعیت ایران در بازارهای جهانی کمک کند.
دو مسیر جایگزین برای دور زدن ترکیه و آذربایجان با صرف‌نظر از مسیر سوریه که فعلاً بسته است، وجود دارد: نخست، اسکله رو - رو بندر امیرآباد که با وجود قدمت 20 ساله‌اش هنوز اجرایی نشده و دوم مسیر ارمنستان - گرجستان که به علت عدم پیشرفت در روابط سیاسی و اقتصادی، نتوانسته است به بهره‌برداری برسد.
آمریکا به دنبال مدیریت کریدور زنگه‌زور؟میان ایران و گرجستان منافع مشترک گسترده‌ای در زمینه حمل‌ونقل وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد. گره زدن حوضه‌های دریایی اطراف کشور به دریای سیاه و دسترسی به کشورهای حوزه بالکان که سیاست‌های ملایم‌تری نسبت به کشورهای غربی دارند، می‌تواند وزن ژئوپلیتیکی ایران را افزایش دهد.
با توجه به تهدیدات موجود و تحرکات آذربایجان و ترکیه، ایران باید هرچه سریع‌تر به فکر فعال‌سازی این مسیرهای جایگزین باشد تا ترانزیت کالا به اروپا و روسیه معطل کشورهای دیگر نماند.
این اقدام نه‌تنها می‌تواند به تقویت موقعیت اقتصادی و ژئوپلیتیکی ایران کمک کند، بلکه به حفظ منافع ملی و جلوگیری از گسترش نفوذ ترکیه و آذربایجان در منطقه نیز مؤثر خواهد بود.
سال 2016 میلادی ایران ابتکار منطقه‌ای کریدور خلیج فارس - دریای سیاه را ارائه کرد که این کریدور چندوجهی از خلیج فارس و جنوب ایران آغاز و سپس با عبور از ارمنستان یا آذربایجان، به بنادر پوتی و باتومی گرجستان در دریای سیاه متصل می‌شود.
از آنجا کشتی‌های رو - رو از دریای سیاه عبور و به بنادر بورگاس و وارنا بلغارستان می‌روند. در نهایت محموله‌ها مجدداً از طریق جاده به یونان و اتحادیه اروپا انتقال می‌یابند.
طی سال‌های گذشته چند نشست تخصصی با حضور ذی‌نفعان کریدور (ایران، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان، بلغارستان و یونان) برگزار شده که همه‌گیری ویروس کرونا، روند پایدار آن را مختل کرده بود. اقتضای شرایط فعلی کشور حکم می‌کند که این نشست‌های تخصصی و همکاری اقتصادی ایران با ارمنستان و گرجستان دوباره رونق بگیرد.
محمد مهدی کریمی قهی - کارشناس ترانزیت