عباس حری؛ نظریه‌پردازی موفق در علم اطلاعات و کتابداری
تهران - ایرنا - عباس حری یکی از استادان برجسته کتابداری و طراح نظریه اطلاع‌شناسی به شمار می‌رود که دستاوردهای علمی و فرهنگی زیادی از خود به یادگار گذاشت. وی از بنیان‌گذاران دوره دکتری رشته کتابداری و از فعالان چند بنیاد فرهنگی در ایران و مدیر مسوول نخستین مجله اطلاع‌شناسی بود همچنین او برای نخستین بار مفهوم اطلاع‌شناسی را با رویکرد نوین در جهان مطرح کرد.
عباس حری در 15 اسفند 1315 خورشیدی در خانواده‌ای روحانی در مشهد چشم به جهان گشود. وی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در همان شهر گذراند و سه سال اول دبیرستان را که تمام کرد، وارد دانشسرای مقدماتی شد تا برای شغل معلمی آماده شود. در دوره تحصیل در دانشسرای مقدماتی بود که نسبت به کار نوشتن همت گماشت. روزنامه ای دیواری راه اندازی کرد که فاصله انتشار آن هر2 هفته یک بار بود و کتابچه خاطرات سفر علمی به خطه شمال از نخستین‌های این فعالیت وی به شمار می‌رود در همین دوره بود که به کانون نشر حقایق اسلامی پیوست که اداره آن را محمدتقی شریعتی پدر علی شریعتی بر عهده داشت. پس از پایان دوره دانشسرا به روستایی دور دست اعزام شد تا به حرفه معلمی بپردازد، وی دوره آموزگاری خود را در یکی از روستاهای کاشمر در جنوب خراسان آغاز کرد. پس از 2 سال آموزگاری در آن روستا به شهر کاشمر منتقل شد و هفت سال نیز در آن جا خدمت کرد. او در آن دوره به فراگیری زبان انگلیسی نیز پرداخت.
در 1349خورشیدی از دانشگاه مشهد لیسانس زبان انگلیسی دریافت کرد. در این دوره به کار نوشتن به صورت جدی‌تر پرداخت و آثاری از وی در روزنامه های محلی از جمله روزنامه خراسان درج شد، سپس به تهران رفت و پس از اخذ دانشنامه کارشناسی ارشد کتابداری به تدریس در این رشته همت گماشت و بعد از مدتی و در 1353خورشیدی از طرف دانشگاه تهران برای یک فرصت مطالعاتی کوتاه به آمریکا رفت، او از این فرصت نیز به خوبی بهره‌برداری کرد و در دانشگاه کیس‌وسترن برای مقطع دکتری نام‌نویسی کرد و پذیرفته شد. در 14 ماه توانست درس‌های این دوره را به پایان برساند. اما با پایان یافتن مهلت قانونی فرصت مطالعاتی، باید به ناچار به تهران باز می‌گشت. سپس در 1358خورشیدی برای گذراندن رساله دکتری بار دیگر به همان دانشگاه بازگشت اما چندی نگذشت که به دلیل دگرگونی‌هایی که در آغاز انقلاب اسلامی رخ داد، حقوق وی قطع شد و او که به همراه خانواده دور از وطن به سر می‌برد با سختی فراوان توانست در 1360خورشیدی از پایان نامه خود دفاع کند و به کشور بازگردد. رساله دکتری وی درباره مقایسه شباهت‌های استنادی و شباهت واژگان نمایه برای ربط دادن مدارک مرتبط از نظر موضوعی بود. وی بعد از اخذ دکتری به ایران بازگشت و در دانشگاه تهران مشغول تدریس شد. باید خاطر نشان کرد، عباس حری از نخستین دانش‌آموختگان کتابداری نوین در ایران به شمار می‌رفت که برای پیشبرد آموزش و پژوهش در این رشته تلاش بسیاری به کار بست، همچنین وی به عنوان سردبیر، مدیرمسوول و عضو هیات تحریریه چندین مجله علمی از جمله اطلاع‌شناسی فعالیت کرده و نیز طراح نظریه اطلاع‌شناسی بود.
این استاد برجسته کتابداری خدمات بی بدیلی برای نظام اطلاع‌رسانی و برای پیشرفت در زمینه‌های کتابداری، کتابخانهها، چاپ و نشر و دائره المعارف نگاری انجام داد که آثار آن تا سال ها باقی خواهد ماند. وی از بنیان‌گذاران دوره دکتری رشته اطلاع رسانی و از فعالان چند بنیاد فرهنگی در ایران بود. همچنین این دانشمند سخت کوش توانست موسسه ملی زبان را بنیانگذاری کند و بیش از 150 مقاله و 14 کتاب تألیفی یا ترجمه، سردبیری چند مجله تخصصی و اطلاع‌رسانی، سرویراستاری دایرهالمعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی، ترجمه بیش از 170 مقاله برای دانشنامه جهان اسلام و همکاری در آماده‌سازی فرهنگ‌نامه کودک و نوجوان، از مهم‌ترین فعالیت‌های علمی و فرهنگی او به شمار می رود. به دلیل سال ها تلاش و سخت کوشی وی انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در مراسمی در 15 اسفند 1385خورشیدی به مناسبت هفتادمین سالروز تولدش از 40 سال تلاش و فعالیت علمی او تجلیل به عمل آورد.
دستاوردهای آموزشی عباس حری
عباس حری از زمانی که یکی از اعضای هیأت علمی دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی شد، کوشید در روش‌های تدریس، مباحث درسی و چگونگی ارتباط با دانش جویان دگرگونی‌هایی در راستای بهبود کیفیت پدید آورد. رویکردهایی چون تکیه آموزش کتابداری بر مفهوم خدمت و اهمیت و ضرورت توجه به مراجعان، توجه بیش‌تر به مبانی نظری رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی، تغییر تدریجی سیر پایان‌نامه‌ها از لحاظ موضوعی و روش کار از تدوین کتاب‌شناسی به پیمایش وضعیت کتابخانهها و بررسی چگونگی خدمات، گنجاندن دوره کارشناسی کتابداری و اطلاع‌رسانی در برنامه‌های آموزشی که تا آن زمان به مقطع کارشناسی ارشد منحصر بود، کمک و همکاری در راه‌اندازی دوره دکتری کتابداری و اطلاع‌رسانی در دانشگاه ها از جمله خدمات این اندیشمند است.
خدمات علمی و پژوهشی
این استاد فرهیخته در کنار فعالیت‌های آموزشی و راهنمایی دانشجویان در راه‌اندازی و پیشرفت چند طرح پژوهشی ملی نیز نقش اصلی را داشته است، برای نمونه همکاری در برنامه‌ریزی و طرح علمی دانشنامه جهان اسلام نقش چشمگیری داشت و بیش از 170 مقاله نیز برای این دانشنامه ترجمه کرد. همچنین طراحی و اجرای پایگاه مطالعات ایران شناسی؛ این طرح با هدف فراهم آوردن اطلاعات و منابعی که اجرای پژوهش‌های علمی در قلمرو ایران‌شناسی را آسان می‌سازد، صورت گرفت.
از مهم‌ترین آثار تالیفی این استاد نامدار باید به شیوه بهره‌گیری از کتابخانه، آیین‌گزارش نویسی، مروری بر اطلاعات و اطلاع‌رسانی، آیین نگارش علمی، اطلاع‌رسانی، نظام‌ها و فرآیندها، اطلاع‌رسانی: نگرش‌ها و پژوهش‌ها، توسعه نظام ملی کتابخانه‌های عمومی ایران با همکاری جعفر مهرداد، کسانی که جامعه را می‌سازند و شیوه‌های استناد در نگارش‌های علمی اشاره کرد، همچنین از مهم ترین کارهای ترجمه وی می توان از راهنمای تهیه و گسترش اصطلاح‌نامه یک زبانه، اصطلاح‌نامه فرهنگ، ارتباطات و اطلاعات و اصطلاح‌نامه بین المللی و توسعه فرهنگی یونسکو نام برد. حری علاوه بر کتاب‌ها و مقاله‌های پرشماری که نوشت یا ترجمه کرد در آماده‌سازی چند دانشنامه چون فرهنگ‌نامه کودکان و نوجوانان، دایره المعارف کتابداری و اطلاع‌رسانی و دانشنامه مک‌گروهیل نقش مهمی داشت.
برخی از ویژگی‌های عباس حری
عباس حری هم پژوهشگر و نظریه پردازی موفق در علم اطلاعات و دانش شناسی بود و هم سال ها در مقام آموزگاری دلسوز در جمع کتابداران محبوبیتی ویژه داشت. زمانی که می خواست موضوعی را تبیین کند با ایجازی استادانه اصل مطلب را در کمترین زمان روشن می کرد. از آنجا که شیوه ارزش‌گذاری دانسته‌های دانشجویان و نظام ارزش‌گذاری را برای ارتقای تحصیلی به مقاطع بالاتر، نظامی تقلیدی می‌دانست نه تحقیقی، همواره بر آن بود تا با فراهم آوردن بستر و فضای مساعد برای اندیشیدن، ذهن جویندگان علم و دانش را از مرحله تفکر ساده و توصیفی، به تفکر تحلیلی و انتقادی و سرانجام به مرحله خلاقیت و ابتکار رهنمون سازد. او بر این باور بود که نه تنها فزونی تألیفات نمای کامل و چهره واقعی دانش زمان نیست، بلکه جای تأمل دارد و در این باب به گفته ابن خلدون استناد می‌کرد. حری معتقد بود باید پذیرفت آفت ها و آسیب های اجتماعی به سرعت جامعه را بیمار و آفت‌زده می‌کنند و نمی‌توان به سرعت به مداوا پرداخت. فرهنگ صحیح را جایگزین فرهنگ ناپالوده کردن، کار چندان راحتی نیست. او با قاطعیت و به کمک دانش و بینش خود، با عزمی راسخ در اعتلای فرهنگ ملی کوشید و با تألیف و تدوین آثاری گرانبها و خدماتی ارزنده نام خود را جاویدان ساخت. وی با توجه به احاطه بر مسایل علمی، منتقدی توانا و ماهر بود. در گفتار نیز لحنی صریح داشت و هرگز در دفاع از حقایقی که بر او مسلم بود، کوتاهی نمی‌کرد.
حری اندیشمندی حکیم و فرزانه بود که علم و عمل را توأمان داشت و نوشته‌های او همواره حاوی نوآوری، نظریه‌پردازی و نکته‌سنجی بود. او استادی بود که در پیشبرد آموزش و پژوهش در رشته کتابداری و اطلاع‌رسانی در کشور تلاش زیادی کرد و نظریه اطلاع‌شناسی را مطرح کرد و یکی از مفاخر ایران در عرصه کتابداری و اطلاع‌رسانی شد. استادی که همیشه می‌گفت: آنچه مرا به کار وامی‌دارد، علاقه من است، نه چیز دیگر. از این رو با روحیه پژوهشگری، پشتکار و تسلط در عرصه علم کتابداری و اطلاع‌رسانی، چهره‌ای ممتاز، بی‌بدیل و ماندگار آموزش و پژوهش شد. همچنین این نظریه پرداز برجسته، پژوهش را ابزاری برای نیل به توسعه فرهنگی می نامید و توسعه فرهنگی را چیزی جز رشد آگاهی ها، قابلیت‌ها و امکانات یک قوم در برآوردن نیازهای معنوی و مادی نمی‌دانست و می‌گفت برای رسیدن به چنین رشدی باید کتابخانه‌های عمومی را جدی گرفت، فرهنگ در بطن و بستر جامعه جریان دارد و توسعه و ارتقای آن نیز می‌بایست در آن بستر تحقق یابد. بدون همگانی کردن علم نمی‌توان به توسعه فرهنگی امید بست و توسعه علمی، اقتدار یک کشور را رقم می‌زند.
وفات
سرانجام این دانشمند سختکوش علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی در هفتم اردیبهشت 1392 خورشیدی به دلیل ابتلا به بیماری سرطان دیده از جهان فروبست.
*س_برچسب‌ها_س*
