عبور از خوان ششم مارس
نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که یکی از دستورکارهای اصلی آن موضوع هسته‌ای ایران است، از روز گذشته آغاز شد. رافائل گروسی، مدیر کل آژانس که به تازگی سفری به ایران داشت، در سخنرانی‌اش در نشست با استقبال از همکاری ایران درخصوص موارد مربوط به سه مکان اعلام‌نشده که آژانس در آنها ردی از ذرات اورانیوم پیدا کرده است، گفت که با استناد به روح بیانیه مشترک، من مشتاقانه منتظر شرکت...
روز گذشته نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی آغاز به کار کرد؛ نشستی که برای ایران بسیار مهم است و پیش‌تر این تحلیل مطرح بود که اگر گزارش رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بعد از سفر دو‌روزه اش به تهران درست دو روز قبل از آغاز نشست منفی باشد، احتمالا به صدور قطعنامه ای از سوی اعضای شورا علیه ایران منتج می‌شود. مدیرکل آژانس اتمی طی سخنرانی در آغاز نشست شورای حکام، با بیان اینکه به توافقی با ایران رسیده که به آژانس اجازه می‌دهد مراحل نظارت و راستی آزمایی را ادامه دهد، گفت از تمایل تهران در این زمینه استقبال می‌کند. گروسی توضیح داد: «من از تضمین های سطح بالای ایران مبنی بر اینکه مایل است فعالیت های راستی آزمایی و نظارتی مناسب بیشتری را اجرا کند و با آژانس برای حل مسائل پادمانی باقی مانده، از جمله موارد مربوط به سه مکان اعلام نشده که آژانس در آنها ردی از ذرات اورانیوم پیدا کرده است، همکاری کند، استقبال می کنم.» وی تاکید کرد: «با استناد به روح بیانیه مشترک، من مشتاقانه منتظر شرکت در گفت‌وگوهای فنی با ایران، همان‌طور که توافق کرده ایم، هستم. ما کار مهمی در پیش داریم.» روز شنبه ایران و آژانس در پایان یک دور طولانی مذاکرات فنی و کارشناسی در بیانیه ای مشترک اعلام کردند، تعاملات دو طرف بر اساس «موافقت‌نامه جامع پادمانی» انجام خواهد شد.
به گزارش «ایسنا»، همچنین مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی روز دوشنبه در سخنرانی خود در آغاز نشست فصلی شورای حکام آژانس با اشاره به حذف برخی دوربین های نظارتی آژانس اتمی در ایران گفت که این نهاد نزدیک به 9 ماه است که به دلیل نصب نبودن تجهیزات نظارتی قادر به انجام فعالیت های راستی آزمایی و نظارت بر اجرای برجام در رابطه با تولید و موجودی سانتریفیوژها، روتورها، آب سنگین و کنسانتره سنگ اورانیوم (UOC) نبوده است. بنابر گزارش وب‌سایت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، وی در ادامه به گفت‌وگوهای روز شنبه خود با رئیس سازمان انرژی اتمی ایران اشاره کرد و توضیح داد: «من به آنها یادآوری کردم که موافقت ایران برای اجازه دادن به آژانس برای ادامه اقدامات نظارتی و راستی آزمایی بیشتر در جهت انجام ماموریت آژانس، ضروری است.» گروسی خاطرنشان کرد: «دستیابی به این امر بسیار مهم خواهد بود، زیرا به آژانس اجازه می‌دهد تا در صورت ازسرگیری اجرای تعهدات هسته ای ایران تحت برجام، شروع به ایجاد یک خط پایه جدیدِ ضروری کند.» مدیرکل آژانس اتمی با اشاره به اینکه اکنون مشتاقانه منتظر بحث های فنی بعدی و اجرای سریع و کامل تضمین های ایران و بیانیه مشترک من و اسلامی، معاون رئیس‌جمهور ایران هستم، افزود: «این بیانیه مشترک را به عنوان ضمیمه آخرین گزارش من در مورد توافق‌نامه پادمانی NPT با جمهوری اسلامی ایران که در پیش روی شماست، خواهید دید.»
توافق بر سر افزایش بازدید از فردو
رافائل گروسی در بخش دیگری از صحبت های خود با ادعای اینکه «ایران بدون اطلاع قبلی» در ماه ژانویه تغییر قابل‌توجهی را در اطلاعات مربوط به طراحی اعلام‌شده برای کارخانه غنی سازی سوخت فردو (FFEP) اعمال کرد، مدعی شد که این، برخلاف تعهدات ایران ذیل توافق‌نامه پادمانی بود. وی ادامه داد: «پس از گفت وگوهای بین ایران و مقامات آژانس، ایران تایید کرد که افزایش بیشتر دفعات و شدت فعالیت های راستی آزمایی آژانس اتمی درFFEP، همان‌طور که توسط آژانس اطلاع داده شده است را تسهیل خواهد کرد.» رئیس دیده بان هسته ای سازمان ملل با طرح این ادعا که آژانس اتمی به علاوه در تاسیسات فردو ذرات اورانیوم با غنای بالا را در سطوح غنی سازی بسیار فراتر از سطح غنی سازی اعلام شده توسط ایران پیدا کرده است، تاکید کرد که آژانس و ایران گفت وگوهای فنی را برای روشن شدن کامل این موضوع آغاز کرده اند.
پروژه گروسی چیست؟
برای بررسی صحبت های مبهم رافائل گروسی بعد از حضورش در ایران و سپس اظهاراتش در شورای حکام باید مجموعه‌ای از مسائل را مورد توجه قرار داد؛ نخست اینکه ایران بر مبنای توافق 2015 یکسری تعهدات پادمانی دارد، یکسری فراپادمانی و یکسری امتیاز هم از آژانس گرفته که شامل تحقیق و توسعه بود.
تحقیق و توسعه باعث شد که ایران بلافاصله بعد از نقض برجام توسط آمریکا، سانتریفیوژهای IR6 و IR9 را تولید کند. بنابراین شرایط ایران امروز نسبت به سال 2015 به لحاظ دز غنی سازی اورانیوم، سرعت غنی سازی، مطرح شدن مسائل جدید بین ایران و آژانس و هم از نظر میزان ذخیره سوخت، تغییرات زیادی کرده است. در چنین شرایطی به نظر می‌رسد مطالبه آژانس فراتر از تعهدات پادمانی و فراپادمانی بین تهران و آژانس بر مبنای توافق 2015 است. چرا که علاوه بر این اتفاقات، ایران یکسری از تعهدات فراپادمانی را نیز انجام نمی دهد و 27 دوربین را در ماه ژوئن خاموش کرد. در نتیجه امروز آژانس یک گپ اطلاعاتی هم دارد. از این رو آنچه غرب و آژانس از ایران مطالبه خواهند کرد دیگر مانند تعهدات اوت 2022 یعنی آنچه در پیش نویس 35صفحه ای جوزپ بورل آمده بود، نخواهد بود و احتمالا تعهدات بیشتراز این را خواهند خواست. در این خصوص مدیرکل در گزارش اخیر به صراحت اعلام کرده است که به دلیل افزایش دامنه فعالیت های هسته ای ایران، آژانس نیازمند تعریف چارچوب جدید نظارتی است.
گروسی در بخشی از صحبت هایش نیز به این موضوع اشاره کرده که در صورت احیای برجام مدت ها طول می کشد شکاف نظارتی آژانس از برنامه هسته ای ایران برطرف شود؛ این سخن به آن معناست که غرب نمی پذیرد ابتدا برجام احیا شود و سپس آژانس راستی آزمایی را آغاز کند. لارنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال نیز روز گذشته نوشت گروسی نتوانست اظهاراتش در روز شنبه در خصوص توافق با ایران برای دسترسی به برخی اطلاعات، افراد و اماکن در ایران را تایید کند. گروسی پس از پایان نشست روز گذشته در پاسخ به خبرنگاران گفت: «اگر از من بپرسید که آیا فهرستی از نام افراد، محل ها و دیگر موارد وجود دارد یا نه، اول از همه باید بگویم که این موضوع طبق توافق پادمانی نه فقط با ایران، بلکه میان هر کشوری با آژانس، ممکن است محرمانه باشد. ثانیا، هنوز بسیاری از موضوعات هستند که ما آنها را نادیده می گیریم؛ چون وقتی تعامل ما شروع شود و از چیزی بازدید کنیم، از مواد یا تجهیزاتی نمونه برداری های محیطی انجام دهیم، این خود باعث برگزاری دیدارهای دیگر و [بازرسی از] محل های دیگر خواهد شد. بنابراین، واقعا فراهم کردن فهرستی که شامل جزئیات افراد، محل ها و تاریخ های این روند باشد، غیرممکن است.» مدیرکل آژانس در ادامه در پاسخ به اینکه آیا با توجه به اظهارات مطرح‌شده از سوی مقامات ایران در پی سفر او به تهران، به طور مثال درباره اینکه هیچ‌گونه دسترسی به افراد داده نخواهد شد، از نتایج این سفر دلسرد شده است یا نسبت به آن خوش‌بین است، گفت: «نه دلسردم و نه خوش‌بین. سعی می کنم واقع بین باشم.»
دستورکار شورای حکام
طبق اطلاعیه ای که یکشنبه شب در وبگاه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی منتشر شد آمده است: «نشست شورای حکام آژانس از روز دوشنبه 6 مارس (15 اسفند) در وین، ساعت 10:30 به وقت محلی با قرائت بیانیه آغازین رافائل گروسی، مدیرکل آژانس آغاز و تا 10 مارس (19 اسفند) ادامه خواهد داشت.» پیش‌تر میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در وین نیز درباره موارد دستور کار در این نشست، به پیمان «آکواس» (AUKUS)؛ توافق ساخت زیردریایی های هسته ای برای استرالیا توسط انگلیس و آمریکا، برنامه هسته ای ایران و ایمنی، امنیت و پادمان های هسته ای در اوکراین اشاره کرده بود. همچنین اولیانوف در توییتی درباره این جلسه نوشت: «امیدوارم این جلسه از سیاسی کاری غیرموجه درباره پرونده ایران خودداری کرده و رویکرد مسوولانه ای نسبت به این مساله نشان دهد.» روز گذشته، وزارت خارجه چین نیز در واکنش به بیانیه مشترک ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تاکید کرد که معتقدیم پایبندی کامل و موثر، تنها راه صحیح پیشبرد مساله هسته ای ایران است.
ملاک عمل ایران؟
همچنین پس از دیدار دو روزه گروسی از تهران و رایزنی با مقامات کشورمان، محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی و معاون رئیس جمهور در گفت وگو با مجله خبری - تحلیلی سعادت آباد رادیو تهران درباره افزایش بازرسی ها از برخی سایت ها نظیر فردو و... گفت: «بازرسی در چارچوب ان پی تی و پادمان بوده و بر اساس توافق مشخص می‌شود که بازرسی ها با چه ضریبی انجام شود. هرجا که فرآیند غنی سازی وجود دارد و تولید مواد هسته ای صورت می‌گیرد، بر اساس ضوابطی مشخص، آژانس باید از آنها بازرسی کند. تعداد و چگونگی بازرسی ها بر اساس توافق است، آنچه در گذشته انجام شده اکنون نیز در حال انجام است. ما نگفته ایم که بازرسی ها بیشتر شود بلکه بازرسی ها بر اساس برنامه است.» اسلامی همچنین با اشاره به اینکه موضوع ذرات اورانیوم 84درصد بسته شده و تکلیف آن مشخص است، افزود: «مذاکرات فنی به طور مستمر بین ایران و آژانس در جریان است.»
--> اخبار مرتبط- فعالیت چند دوربین فراپادمانی آژانس در ایران قطع شد
- نشست خبری مدیرکل آژانس اتمی با موضوع ایران
- قول ایران به آژانس برای افزایش بازرسی ها
- توئیت معنادار اولیانوف درباره نتایج سفر گروسی به ایران
- بیانیه مشترک سازمان انرژی اتمی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی / اجازه داوطلبانه ایران به آژانس برای نظارت بیشتر