عملیاتی که «مروارید» خلیج فارس شد
به گزارش گروه فرهنگی خبرگزاری دانشجو، روز هفتم آذرماه مصادف با «روز نیروی دریایی» در جمهوری اسلامی ایران است که به دلیل ایثار و جانفشانی پرسنل دریادل نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مصاف با دشمن بعثی عراق در «عملیات مروارید»، به ثبت رسیده است.
در سپیده‌دم هفتم آذرماه 1359، رزمندگان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، درسی تلخ به نیروی دریایی عراق دادند به طوری که در لحظات اولیه این عملیات (مروارید) متهورانه دریایی، توانستند هفت ناوچه مدرن و «اژدرافکن» عراق موسوم به «اوزا» را در حوالی سکوهای نفتی «البکر و الامیه» که جنبه اقتصادی مهمی برای دولت عراق داشت، به قعر دریا بفرستند.
در ادامه این عملیات، چند فروند دیگر از ناوها و قایق‌های دشمن توسط ناوچه همیشه قهرمان «پیکان» نابود شدند و تعدادی از هلی‌کوپترهای دشمن نیز که از ناوهای خود پشتیبانی می‌کردند، ساقط و چندین فروند از هواپیماهای جنگنده دشمن توسط تیزپروازان نیروی هوایی و ناوچه قهرمان پیکان سرنگون شدند و بسیاری از نفرات دشمن که بر روی ناوها و ناوچه‌های جنگی خود مستقر بودند، به هلاکت رسیدند و بسیاری خود را تسلیم نیروهای ایرانی کردند و سکوهای نفتی «البکر» و «الامیه» به دست نیروی دریایی ایران افتادند.
قهرمانان ناوچه همیشه جاودان «پیکان» همچنین در حوالی محل اصلی درگیری توانستند دو فروند هلی‌کوپتر و یک فروند هواپیمای «میگ» عراقی را در دریا سرنگون کنند. در ادامه این عملیات، نیروهای ایرانی به آخرین منطقه شمال خلیج فارس یعنی «خورعبدالله» در سواحل و مرز دریایی عراق هجوم بردند و بیش از 90 درصد از یگان‌ها و نیروهای پشتیبانی کننده ناوگان درگیر دریایی عراق را منهدم کردند.
در این عملیات پیروزمند که با همکاری تیزپروازان نیروی هوایی انجام شد، ضرباتی سنگین بر پیکره نیروی هوایی و دریایی عراق وارد شد به طوری که هیچگاه نتوانست از اثرات این شکست رها شود. انهدام ناوچه‌های دشمن، انهدام دو ترمینال نفتی عراق و شکار موشک‌های «کرم ابریشم» که به سمت ایران شلیک می‌شدند، از جمله نتایج عملیات مروارید بود.
اما نقش نیروی دریایی در جنگ تحمیلی را نمی‌توان تنها در یک عملیات خلاصه کرد. از همین رو ناخدایکم ستاد غلامرضا طحانی، عضو هیأت علمی و رئیس گروه دریایی دانشکده فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران در یاد داشتی با اشاره به نقش نیروی دریایی حافظ اقتصاد کشور در هشت سال دفاع مقدس بیان می‌کند:
به‌دلیل نوع ساختار جغرافیایی دریای عمان و خلیج‌فارس و همچنین طرح‌های توسعه بنادر و اسکله‌های جنوبی کشور و راه‌های زمینی منتهی به آنها در دهه 50 شمسی، عمده توان کشور در امر بارگیری و تخلیه کشتی‌های تجاری و انتقال آنها به داخل کشور معطوف به بنادر امام خمینی (ره)، خرمشهر و آبادان شده بود. (که همگی در شمال خلیج فارس واقع شده‌اند)
با شروع جنگ تحمیلی بخش عظیمی از کشتی‌های داخل اروندرود چه در کنار اسکله‌ها و چه در لنگرگاه‌ها مورد اصابت تیرهای مستقیم نیروهای بعثی قرار گرفته یا غرق شدند یا در صورت آسیب‌دیدگی به گِل نشستند. با توجه به تأمین قسمت عمده نیازهای کشور که به‌طور کلی از طریق بنادر جنوبی تأمین می‌شد با خارج شدن بنادر حاشیه اروند رود، عمده فشار تأمین نیازمندی‌ها و ارزاق عمومی ضروری کشور به بندر امام خمینی (ره) منتقل شد.
فاصله این بندر که در انتهای کانال خورموسی قرار دارد، با سامانه‌های آفندی نیروهای بعثی به نسبت سلاح‌ها و جنگ‌افزارهای روز در اختیار بسیار ناچیز بوده به‌طوری‌که کشتی‌های کنار اسکله، ورودی‌ها و خروجی‌ها به این خور با حملات موشکی ساحل به دریا و یا تهاجم هوایی عراق، مورد آسیب قرار می‌گرفتند. آسیب‌دیدن این کشتی‌ها صرف نظر از ایجاد محدودیت در تردد به این کانال بسیار مهم و راهبردی، می‌توانست خطر قطع خطوط مواصلاتی خودی و شروع بحران کمبود نیازمندی‌های داخلی را در پی‌داشته باشد.
آغاز مأموریت اسکورت کاروان‌ها
مأموریت اسکورت کاروان‌ها که از روزهای آغازین جنگ تحمیلی شروع و تا پایان جنگ ادامه داشت به نوعی کلیه یگان‌های شناور، پروازی، تفنگدار و سایر نیروها نیروی دریایی ارتش را در برگرفت. اهمیت اقتصادی مقابله با تدابیر دشمن در قطع خطوط مواصلاتی در ابعاد مختلف به‌ویژه اداره جنگ، تأمین نیازمندی‌های عمومی و حفظ امنیت ملی کشور مهم و با ارزش بود که دشمن تمام سعی و تلاش خود را در راستای مقابله با آن صرف می‌کرد. در دوران جنگ تحمیلی در مجموع 10 هزار فروند کشتی تجارتی و نفتکش توسط ناوهای نیروی دریایی اسکورت و همراهی شدند. در حدود 300میلیون تُن انواع کالا به‌وسیله این شناورها به بنادر داخلی وارد و از طریق معابر وصولی به داخل کشور انتقال یافتند.
از این تعداد شناور فقط 259 فروند بر اثر حملات دشمن صدمه دیدند که این رقم به نسبت نزدیکی فاصله دشمن با معابر وصولی اصلی جمهوری اسلامی ایران رقم ناچیزی بوده است و همچنین در مقایسه با آسیب‌پذیری کشتی‌های تجاری در جنگ جهانی دوم (بر اثر حملات زیردریایی‌ها در اقصی نقاط بی‌حفاظ جهان به وقوع پیوست) آمار بسیار خوبی است.
اسکورت کاروان‌ها از زمان آغاز جنگ تا خاتمه آن ادامه داشت و در حقیقت یک مأموریت کلان و مستمر محسوب می‌شد که بیش از 100 عملیات دریایی تا پایان جنگ برای تحقق آن انجام گرفت. ولی حیف که این مجموعه عملیات همانند عُرف موجود در نیروی زمینی نام‌گذاری شد و شاید یکی از دلایل مهمی که افکار عمومی جامعه به اهمیت اسکورت کاروان در طول مدت دفاع مقدس پی نبرده، عدم معرفی مناسب بوده است. با شروع جنگ تحمیلی ظرفیت بنادر خرمشهر و آبادان به‌دلیل اینکه در معرض تیر مستقیم نیروهای بعثی بود غیرقابل استفاده شد.
شلیک بیش‌از 1100فروند موشک و استفاده از صدها فروند مین شناور
با غیرقابل استفاده شدن اسکله‌ها و لنگرگاه‌های بنادر حاشیه اروند رود و عدم وجود بنادر مناسب در خلیج فارس و دریای عمان، عمده تلاش تأمین مایحتاج و ارزاق عمومی و ضروری کشور و نیازمندی‌های کشور و نیازمندی‌های جبهه و جنگ در بندر امام‌خمینی (ره) متمرکز شد. کشتی‌های ورودی و خروجی به خورموسی در تیررس موشک‌های ساحل به دریا و موشک‌های دریاپایه و هواپایه عراق قرار داشت آسیب دیدن و متوقف ماندن کشتی‌ها در این آب‌راه، علاوه‌بر ایجاد محدودیت تردد در این کانال راهبردی و قطع خطوط مواصلاتی دریای خودی می‌توانست در ابعاد مختلف نظامی، سیاسی و به‌ویژه در اداره امور جنگ و امنیت ملی کشور تأثیر فوق‌العاده‌ای گذارده و کشور با بحران کمبود مایحتاج عمومی شود. این موضوع برای دشمن بعثی چنان اهمیت داشت که در طول جنگ تحمیلی همواره تمام سعی و تلاش خود را در شمال خلیج فارس به این مسأله معطوف کرده بود، به گونه‌ای که در این زمینه در طول هشت سال جنگ تحمیلی با شلیک بیش‌از 1100فروند موشک و استفاده از صدها فروند مین شناور در دریا سعی در ایجاد اختلال در خطوط کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران مؤید این موضوع است.
دشمن در روزهای آغاز جنگ با به‌کارگیری موشک‌های استیکس ناوچه‌های موشک‌انداز اوزا، کشتی‌های تجاری و نفتکش جمهوری اسلامی ایران را مورد هدف قرار می‌داد، بنابراین پس‌از عملیات مروارید در هفتم آذرماه 1359 که موجب انهدام دو سوم از نیروی دریایی عراق و کسب سیادت دریایی جمهوری اسلامی ایران شد، دشمن با بهره‌گیری از ترفندهای مختلف دیگر از جمله پرتاب موشک‌های ساحل به دریای کرم ابریشم مستقر در منطقه رأس‌البیشه و موشک‌های «اگزوسِت» اهدایی غرب توسط هواپیماهای اجاره‌ای «سوپر اتاندارد» و بالگردهای «سوپر فرلون» سعی در قطع خطوط مواصلاتی دریایی و اختلال در امر صدور نفت جمهوری اسلامی ایران را داشت.
نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با اتخاذ تدابیر لازم و اجرای تاکتیک‌ها خاص و به‌کارگیری مناسب یگان‌ها شناور رزمی و تیم‌های عملیات ویژه تکاوران و غواصان و پشتیبانی هوایی جنگنده‌های نیروی هوایی قهرمان کشور و بالگردهای هوادریا در طول جنگ با اسکورت هزاران فروند کشتی در قالب 250 عملیات اسکورت کاروان‌های تجاری و نفتکش و در منطقه‌ای به وسعت 61هزار کیلومتر مربع با موفقیت کامل و کم‌ترین تلفات و خسارات ممکن انجام داد و در این راستا توانست یکی از اهداف مهم جنگ دریایی که همانا باز نگه‌داشتن خطوط مواصلاتی دریایی خودی است را تحقق بخشد. سلسله عملیات اسکورت کاروان تجاری و نفتکش با اهداف زیر در طول جنگ با قدرت هرچه تمام‌تر به اجرا در آمد:
باز نگه‌داشتن خطوط مواصلاتی دریایی کشور.
جلوگیری از قطع صادرات و واردات کالاهای مورد نیاز کشور.
مقابله با افزایش نرخ بیمه کشتی‌ها در منطقه و افزایش هزینه جنگ.
به حداقل رساندن آسیب‌پذیری کشتی‌های تجاری و نفتکش.
در طول عملیات اسکورت کاروان‌های تجاری و نفتکش، حملات هوایی مکرری از سوی دشمن متجاوز شکل می‌گرفت که هوشیاری کارکنان یگان‌های شناور اسکورت کننده و تیم‌های عملیات ویژه تکاوران مستقر در کشتی‌های اسکورت شونده و همچنین استفاده از سامانه‌های جنگ الکترونیک و انواع تاکتیک‌های دیگر فریب شامل طراحی و ساخت هدف‌های کاذب، علاوه بر انهدام تعدادی از هواپیماها و شناورهای دشمن، موجب انحراف صدها فروند از موشک‌ها دشمن گردید. به‌طوری‌که در طول این عملیات‌های گسترده و اسکورت بیش‌از 10هزار کشتی تعداد 259فروند کشتی مورد اصابت قرار گرفت که از این تعداد 20 فروند دچار صدمات جدی شده و بقیه و یا با بار سالم به بنادر مقصد هدایت گردیدند که این آمار در مقایسه با حجم تلاش‌های دشمن در وارد نمودن خسارات و لطمات به منابع حیاتی جمهوری اسلامی ایران موفقیت بسیار ناچیزی را برای رژیم بعثی به‌دنبال داشته و همانند سایر صحنه‌های نبرد برای دشمن ناکامی بزرگی به‌حساب می‌آید.
عملیات اسکورت کشتی‌ها با محموله ویژه
سلسله عملیات اسکورت کشتی‌های با محموله ویژه به لحاظ شکلی و حوزه جغرافیایی و نوع تهدیدات با عملیات اسکورت کاروان‌ها تجاری متفاوت بود. نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران با هماهنگی سازمان بنادر و دریانوردی، وزارت‌خانه‌های دفاع، بازرگانی و سایر ارگان‌های ذیربط حفاظت کشتی‌های که محموله‌های حساس و ضروری کشور و جنگ را از بنادر مبداء بارگیری می‌نمودند در برنامه‌های خود قرار می‌داد و از زمانی که این کشتی‌ها به شمال اقیانوس هند وارد می‌شدند، حمایت اسکورت آنها را تا بند مقصد که عمدتاً بندر عباس بود با قدرت هرچه تمام‌تر انجام می‌داد.
این عملیات از زمانی که دشمن بعثی به هواپیماها و بالگردهای دارای موشک هوا به سطح پیشرفته «اگزوسِت» مجهزشد از حساسیت و اهمیت بیش‌تری برخوردار شد.