غروب آفتاب گردشگری ایران / بسیاری از گردشگران خارجی تور‌های خود به مقصد ایران را لغو کردند

روزنامه اعتماد نوشت: به دنبال بازتاب جهانی برخورد با اعتراضات و اغتشاشات در برخی از شهر‌های ایران طی هفته‌های اخیر، بسیاری از گردشگران خارجی که تور‌هایی به مقصد ایران خریداری کرده بودند، سفر خود را لغو کردند. خبر لغو گسترده تور‌های گردشگری ورودی به دلیل ناآرامی‌های ایران، اولین‌بار توسط ابراهیم پورفرج؛ رییس جامعه تورگردانان ایران اعلام شد. 12 مهر ماه امسال، حدود سه هفته بعد از آغاز اعتراضات و اغتشاشات در واکنش به جان باختن مهسا امینی (دختر 22 ساله سقزی که پس از دستگیری توسط گشت ارشاد در شهر تهران و انتقال به بازداشتگاه وزرا، دچار مرگ مغزی شد و روز 25 شهریور فوت کرد) پورفرج در گفتگو با ایلنا گفت: «اعتراضاتی که ازسوی برخی ایرانی‌ها در شهر‌های خارجی درخصوص کشورمان شاهد هستیم، سبب ایجاد تغییراتی در تصمیم گردشگران برای سفر به ایران شده چنانکه در حال حاضر برخی تور‌های ورودی تحت‌تاثیر این القائات سفر خود را به ایران کنسل کرده‌اند.» همان روز و ساعاتی بعد از اعلام پورفرج، محمدعلی فرخ‌مهر؛ رییس جامعه حرفه‌ای هتل، هتل آپارتمان و پانسیون استان تهران در گفتگو با خبرگزاری تسنیم، از لغو 70 درصدی رزرو هتل‌ها و مراکز اقامتی از زمان آغاز اعتراضات و اغتشاشات خبر داد و گفت: «مطابق بررسی‌ها و گزارش‌های دریافت شده از هتل‌های فعال در تهران، بخش قابل‌توجهی از گردشگران و به صورت کلی مسافران خارجی، به واسطه شرایط اخیر رزرو قبلی خود را لغو کرده یا برنامه سفر خود را به تعویق انداخته‌اند.» 5 روز بعد از انتشار این اخبار، محسن حاجی سعید؛ رییس هیات‌مدیره تشکل حرفه‌ای راهنمایان گردشگری با جزییاتی بیشتر در گفتگو با خبرگزاری تسنیم گفت که به دنبال اتفاقات اخیر، تمام تور‌های گردشگری ورودی از مبدا کشور‌های آلمان، اسپانیا، امریکای‌جنوبی، برزیل و استرالیا به‌طور کامل لغو شده است. حاجی سعید، عددی از تعداد تور‌های گردشگری ورودی لغو شده به مقصد ایران نگفت، اما تعدادشان را «بسیار بالا و قابل توجه» ذکر کرد و اشاره داشت که علاوه بر تور‌های لغو شده، بسیاری از کشور‌ها هم با انتشار اطلاعیه‌ای مبنی بر توصیه عدم سفر به ایران، اتباع خود را از سفر انفرادی به ایران منصرف کرده‌اند. اشاره حاجی سعید به توصیه برخی دولت‌ها به انصراف از سفر انفرادی به ایران در هفته‌های اخیر، متمم همان خبری است که طی روز‌های گذشته در خبرگزاری‌های خارج از کشور منتشر شد و حکایت از آن داشت که به دنبال آغاز اعتراضات و اغتشاشات در تمام شهر‌های ایران، دولت‌های آلمان، فرانسه، هلند، اتریش، بلژیک، اسپانیا و ایتالیا به شهروندان خود هشدار داده‌اند که از سفر به ایران خودداری کرده یا در صورتی که در ایران هستند، به سرعت خاک این کشور را ترک کنند. وزارت امور خارجه ایالات متحده امریکا هم 20 روز قبل و در هفته‌های اول بعد از آغاز اعتراضات و اغتشاشات در ایران، در بخش توصیه‌ها و محدودیت‌های سفر به نقاط پرخطر جهان، در مورد ایران هشدار سطح 4 را مطرح و توصیه به لغو سفر داشت. اخبار و اظهارات فعالان حوزه سفر درباره توقف ورود گردشگر خارجی به ایران به دلیل ناآرامی‌های اخیر از‌سوی مسوولان وزارت میراث فرهنگی هم تایید شد. علی‌اصغر شالبافیان؛ معاون گردشگری وزارت میراث فرهنگی، روز‌های پایانی مهر ماه در گفتگو با خبرگزاری ایلنا تایید کرد که «انتشار تصاویر از ناامنی در ایران در رسانه‌های خارجی در تور‌های ورودی از کشور‌های اروپایی تاثیر گذاشته و حتی می‌تواند در جذب گردشگران و تماشاچیان جام جهانی قطر 2022 که برنامه‌ریزی‌های لازم برای آن انجام شده، تاثیر داشته باشد. آنچه این روز‌ها در عرصه بین‌الملل مخابره و ترویج شده روی تصمیم گردشگران در سفر به ایران تاثیرگذار خواهد بود و ما هم معتقد هستیم که اتفاقات اخیر بخش گردشگری ایران را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد.» ناآرامی‌های اخیر البته تنها دلیل کاهش گردشگران ورودی از مبادی اروپا و حتی تماشاچیان جام جهانی نیست. مجموع عواملی دست به دست هم داده تا کشور ایران؛ با وجود تعداد آثار و ابنیه تاریخی و جایگاه مهمی که در فهرست یونسکو دارد، مقصد محبوبی برای گردشگران اروپایی و به ویژه توریست‌های جوان نباشد. فعالان عرصه گردشگری هم به این دلایل واقفند چنانکه کمتر از یک ماه قبل، رییس جامعه تورگردانان ایران به خبرنگار ایلنا گفته بود: «مسوولان گردشگری همواره عنوان می‌کنند که سفر به ایران ارزان است درحالی‌که قیمت سفر به ایران نسبت به سفر به کشور‌های منطقه به هیچ‌وجه ارزان نیست. ایران نسبت به آذربایجان، پاکستان و حتی ترکیه گران‌تر است. هزینه حمل‌ونقل که سه سال قبل روزی حدود 900 هزار تومان بود و این اواخر به یک میلیون و دویست هزار تومان رسیده بود، طی چند ماه اخیر به 4 تا 4 و نیم میلیون تومان رسیده و نرخ حمل‌ونقل، 4 برابر شده است. اتاق 750 هزار تومانی در هتل 5 ستاره، حدود 3 و نیم میلیون تومان شده و هزینه غذا از 170 هزار تومان به 800 هزار تومان رسیده. هزینه خدمات حوزه گردشگری طی چند ماهه اخیر بیش از 3 برابر شده درحالی که رشد نرخ دلار طی سال جاری حدود 7درصد بوده، اما در مقابل آن شاهد افزایش 300 برابری قیمت خدمات گردشگری هستیم. در چنین شرایطی چگونه می‌توان گفت ایران ارزان است؟ اصلا این‌گونه نیست. بسته‌های سفر به ایران گران‌ترین بسته در منطقه هستند. گردشگر ایرانی به جای سفر به کیش ترجیح می‌دهد به ترکیه سفر کند، چراکه نه تنها نرخ سفر به ترکیه از سفر به کیش مناسب‌تر است بلکه خدمات و امکانات بیشتری نیز دریافت می‌کند. بنابراین تماشاچیان جام جهانی قطر هم به ایران سفر نمی‌کنند، چون عموما ورزشکار و جوان هستند و ایران مقصد گردشگران جوان نیست.» فاجعه شکست در هدفگذاری برای میزبانی تماشاچیان جام جهانی فوتبال، اوایل هفته قبل آشکار شد وقتی جمشید حمزه‌زاده؛ رییس هیات‌مدیره جامعه هتلداران حرفه‌ای کشور به خبرنگار تسنیم گفت که «با وجود تمهیدات برای اسکان و پذیرایی از 20 هزار تماشاچی جام‌جهانی قطر، تاکنون (تا روز 26 مهر 1401 و 33 روز پیش از آغاز جام جهانی قطر) حتی یک رزرو نیز از سوی تماشاگران جام‌جهانی قطر در ایران انجام نشده است.» تمهیدات اسکان بابت درآمدزایی از تماشاچیان جام جهانی قطر از سال گذشته آغاز شده بود و طبق گفته حمزه‌زاده، از ابتدای امسال هماهنگی‌هایی صورت گرفت که 8 هزار تخت در مراکز اقامتی جزیره کیش و 12 هزار تخت در سایر شهر‌های استان‌های هرمزگان، بوشهر، فارس و تهران برای گردشگران ورودی از مبدا قطر آماده شود، اما حالا و کمتر از یک ماه تا آغاز جام جهانی فوتبال آن‌هم در فاصله 275 کیلومتری مرز دریایی ایران معلوم شده که اغلب تماشاگران مسابقات فوتبال ترجیح داده‌اند هزینه گران اقامت در قطر را بپردازند یا در فراغت بین مسابقات، عازم کشور‌های دیگری شوند که مشوق‌های جذاب‌تری برای‌شان درنظر گرفته، اما به خاک ایران پا نگذارند. چند روز قبل به نقل از کمیته عالی تحویل و میراث قطر اعلام شد که 130 هزار اتاق در مراکز اقامتی و دو کشتی کروز پهلو گرفته برای تماشاگران مسابقات آماده شده و هر شب اقامت در این اتاق‌ها حداقل 2600 پوند هزینه خواهد داشت مگر آنکه تماشاچیان در گروه آن 3600 مسافر خوش‌شانسی باشند که موفق به رزرو در دهکده چادری نزدیک به محل برگزاری مسابقات شوند که در این صورت شبی 184 پوند برای اقامت خود می‌پردازند. یک روایت 25 ساله؛ مرور صعود و فرود صنعت گردشگری ایران بانک جهانی اخیرا در گزارشی روند 25 ساله صنعت گردشگری در ایران (2020 - 1995 / 1374 - 1399) را بررسی کرده است. طبق این گزارش، ورود گردشگر خارجی از سال 1995 تا سال 2020 با رشد محسوس رو به افزایش بوده است. سال 1374 مجموع گردشگر خارجی ورودی به ایران 452 هزار نفر بوده است. سال 1376 و در اولین سال فعالیت دولت اصلاحات، تعداد گردشگر خارجی ورودی به کشور با رشد 123 درصدی به یک میلیون و 8000 نفر افزایش یافت. سال 1385، ورود 2 میلیون و 735 هزار گردشگر خارجی در پایانه‌های مرزی کشور ثبت شد. تا سال 1388 و به مدت سه سال، ورود گردشگر خارجی به ایران روند کاهشی داشت. سال 1388، تعداد گردشگران خارجی به کشور با کاهش 22.6 درصدی به 2 میلیون و 116 هزار نفر رسید. از سال 1389، روند ورود گردشگر خارجی به کشور صعودی شد و رونق صنعت توریسم تا سال 1394 ادامه یافت. سال 1394 با افزایش 1058.6 درصدی نسبت به سال 1374، ورود 5 میلیون و 237 هزار گردشگر خارجی به کشور ثبت شد. در سال‌های 1395 و 1396 افت قابل‌توجهی در ورود گردشگر خارجی رخ داد. سال 1396، تعداد گردشگر ورودی به کشور به 4 میلیون و 867 هزار نفر رسید. سال 1397، ورود 7 میلیون و 295 گردشگر خارجی در پایانه‌های مرزی کشور ثبت شد. سال 1398، رشد 1915 درصدی گردشگر خارجی نسبت به سال مبدا (1374) به دنبال ورود 9 میلیون و 107 هزار توریست به کشور رقم خورد. سال 2020 آمار گردشگر ورودی با کاهش 83 درصدی نسبت به سال 2019 به یک میلیون و 550 هزار نفر رسید. علت نوسانات ورود گردشگر خارجی به ایران نگاهی به نقطه‌های اوج و فرود آمار گردشگران ورودی در این بازه 25 ساله نشان می‌دهد که شرایط اقتصادی، سیاسی و اجتماعی کشور بر رونق و رکود صنعت توریسم ایران تاثیرگذار بوده است. چنانکه روی کار آمدن دولت اصلاحات و طرح «گفت‌وگوی تمدن‌ها» مبدا افزایش ورود گردشگران خارجی به کشور است. گرانی ارز و آغاز تحریم‌های اقتصادی و اختلال در روابط دیپلماتیک ایران با اتحادیه اروپا از سال 1386 هم در رکود صنعت گردشگری تاثیرگذار بود چنانکه سال 1386 تعداد گردشگران ورودی نسبت به سال پیش از آن، 516 هزار نفر کاهش داشت. حوادث سال 1388 و بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری دهم، برش دیگری از فرود آمار گردشگر ورودی به ایران است چنانکه تعداد گردشگر به کشور نسبت به سال اوج این دهه (سال 1385 و سال آغازین فعالیت دولت نهم) با کاهش 22 درصدی به عدد دو میلیون و 116 هزار نفر رسید. در فاصله سال‌های 1389 تا 1394، ایام رونق صنعت گردشگری ایران است. با وجود آنکه افزایش دوباره قیمت ارز و تشدید تحریم‌های اقتصادی در فاصله سال‌های 1389 تا 1391 و تاثیرات منفی در درآمد‌های ارزی کشور علاوه بر نارضایتی‌های اجتماعی و سیاسی، فضای جامعه عمومی را ملتهب و ناآرام کرده بود، اما صنعت گردشگری فعال بود و رونق ورود توریست ادامه داشت. روی کار آمدن دولت یازدهم که سایه‌ای از دولت اصلاحات بود، توریست‌های خارجی را به تجدیدنظر برای سفر به ایران واداشت. استقبال گردشگران خارجی از سفر به ایران، همزمان شد با اقدامات برای به ثمر رساندن معاهده بین‌المللی برجام. سال 1394، نقطه اوج دوباره‌ای در صنعت گردشگری کشور است که تعداد گردشگران ورودی نسبت به دو دهه پیش از آن به رشد بی‌سابقه‌ای رسید و 5 میلیون و 237 هزار مسافر خارجی راهی ایران شدند، اما دو سال پس از آن (1396) باز هم شاهد افول این صنعت هستیم که این رکود در نیمه اول سال، ارتباط مستقیم با تحرکات اجتماعی و سیاسی مرتبط با انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم داشت و در نیمه دوم سال، بازتاب جهانی التهابات گسترده اجتماعی مرتبط با مشکلات معیشتی، کاهش ورود گردشگر نسبت به سال‌های پیش از آن را رقم زد. رونق دوباره ورود گردشگر خارجی به کشور که اعداد باورنکردنی در کارنامه صنعت توریسم ایران به‌جا گذاشت مربوط به سال‌های 1397 و 1398 است. به استناد گزارش بانک جهانی، طی سال‌های 1397 و 1398 در مجموع بیش از 16 میلیون گردشگر خارجی وارد ایران شد درحالی که به دنبال خروج دونالد ترامپ؛ رییس‌جمهوری سابق ایالات‌متحده از معاهده بین‌المللی برجام (اردیبهشت 1397) ابهام در سرنوشت همکاری‌های اقتصادی و مشترک اتحادیه اروپا و ایران در هاله‌ای از ابهام بود و به دنبال بازگشت تحریم‌های اقتصادی از پاییز همان سال، به نظر می‌رسد توریست‌های اروپایی و آسیایی می‌خواستند از فرصت باقی‌مانده تا عملیاتی شدن تهدید‌های رییس‌جمهور وقت ایالات‌متحده درباره تبعات همکاری بین‌المللی با ایران سود ببرند. رونق ورود گردشگران خارجی به ایران تا آبان 1398 هم ادامه داشت، اما فاجعه تلخ شلیک به هواپیمای اوکراینی و جان باختن 176 انسان بی‌گناه در این شلیک مرگبار، تیر خلاص به گردشگری ایران بود. به دنبال تیره شدن آسمان مناسبات دیپلماتیک ایران با دولت‌های غربی و اتحادیه اروپا، روز‌های پایانی دی‌ماه 1398 حرمت‌الله رفیعی؛ رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران، از لغو تمام تور‌های گردشگری از مبدا بلوک غرب به مقصد ایران خبر داد و در توضیحات جزیی‌تری گفت: «صددرصد تور‌های ورودی از امریکا و کانادا، 80 درصد تور‌های استرالیا و حوزه اقیانوسیه، 60 درصد تور‌های ورودی از اروپا و 60 درصد تور‌های ورودی آسیا سفر خود به مقصد ایران را لغو کرده‌اند.» حالا باز هم ابر‌های تیره به آسمان گردشگری ایران بازگشته و معلوم نیست تا چند وقت باید چشم‌انتظار دمیدن آفتاب باشیم. هفته گذشته، رییس انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران گفت که در فاصله 25 شهریور تا 25 مهر، حدود 90درصد سفر گردشگران خارجی به ایران لغو شده است. دو روز قبل، یک رسانه وابسته به جناح اصولگرایان به نقل از مقامات وزارت میراث فرهنگی و وزارت امور خارجه اعلام کرد که «برخلاف فضاسازی‌های اخیر و تبلیغ غربی‌ها برای ایران‌هراسی، رونق صنعت گردشگری همچنان پابرجاست چنانکه در فاصله شهریور تا مهر امسال و در ایام اعتراضات و اغتشاشات در ایران، بیش از 377 هزار تبعه خارجی به کشور وارد شده‌اند و بیش از 88 هزار ویزا هم در این بازه زمانی صادر شده علاوه بر آنکه ورود بیش از 3 میلیون و 500 هزار گردشگر در بازه زمانی آبان 1400 تا شهریور 1401 هم در پایانه‌های مرزی کشور به ثبت رسیده است.» از آنجا که هنوز در ایران فاقد حساب اقماری برای ثبت دقیق گردشگران ورودی هستیم و ارقام این صنعت هم به درد مشترک باقی رسته‌ها به دلیل کوتاهی غیر‌قابل توجیه 4 دهه‌ای دولت‌ها در ایجاد نظام آمارگیری دقیق و شفاف و متقن گرفتار است، اعداد ادعا شده در گزارش این رسانه هم ولو اینکه توسط مقامات رسمی اعلام شده باشد، قابل اعتماد کرد چنانکه چندی قبل هم رییس هیات‌مدیره تشکل حرفه‌ای راهنمایان گردشگری، آمار‌های اعلامی رسمی از تعداد ورود گردشگران خارجی به استناد تعداد صدور روادید برای ورود به ایران را غیرقابل استناد دانست و گفت: «قطعا تعداد صدور روادید بیانگر گردشگران ورودی به کشور نیست؛ چراکه در حقیقت درصد زیادی از این آمار‌ها اساسا گردشگر محسوب نمی‌شوند.» تماشاخانه

ببینید | عادل فردوسی پور سر سفره ناهار دانشجویان دانشگاه شریف مقابل سلف

ببینید | پدیده‌ای نادر و کمیاب؛ شفق قطبی قرمز

فیلم های دیگر کانال عصر ایران در تلگرام