فوت بزرگان باستان شناسی و ایران شناسی در آخرین سال قرن

جامعه ایران شناسان و باستان شناسان در سال 1400 برخی از بزرگان و پیشکسوتان خود را از دست داد.

خبرگزاری مهر _ گروه جامعه؛ در سال 1400 به دلایل مختلفی از جمله شیوع بیماری کرونا و کهولت سن، چند تن از بزرگان باستان شناسی و ایران شناسی دار فانی را وداع گفتند و جامعه میراث دوستان را با خلأ وجودشان مواجه کردند.

فروردین سال گذشته بود که خبر رسید میرعابدین کابلی باستان شناس پیشکسوت درگذشت. او فعالیت خود را در اداره کل باستان‌شناسی از سال 1350 آغاز کرد و از آن زمان در بسیاری از کاوش‌های باستان‌شناسی با مسئولیت‌های مختلف شرکت کرد که از آن جمله می‌توان کاوش‌های هفت تپه، ابوفندوا، بررسی شمال خراسان، شهداد و اولین بررسی مشترک در هلیلان به سرپرستی وی و «پدر مورتنسن» را برشمرد. او مسؤولیت‌های معاونت و ریاست پژوهش اداره کل باستان‌شناسی، مدیریت بخش کاوش‌های باستان‌شناسی و معاونت پژوهشی میراث فرهنگی استان تهران را نیز برعهده داشته است.

از میرعابدین کابلی یک بار در سال 1395 به عنوان یکی از مفاخر میراث فرهنگی ایران تجلیل شد که همزمان با آن، کتابی با عنوان «جشنامه میرعابدین کابلی» نیز رونمایی شد.

پس از مرحوم کابلی، دراردیبهشت ماه سال گذشته احمد کبیری هندی، باستان‌شناس پیشکسوت و استاد مرمت در 76 سالگی دارفانی را وداع گفت.

این چهره فرهیخته دانش‌آموخته رشته باستان‌شناسی از دانشگاه تهران بود. کبیری ابتدا به استخدام سازمان ملی حفاظت از آثار باستانی ایران درآمد و سپس در سازمان میراث فرهنگی کشور در امر پژوهش باستان‌شناسی، حفاظت و مرمتِ محوطه و بناهای تاریخی مشغول به خدمت شد. وی عضو هیأت مدیره و رئیس کمیته اسناد و انتشارات ایکوموس ایران بود.

این استاد برجسته در کارنامه عملکردش بررسی، کاوش و حفاظت و مرمت شهر حریره کیش، معبد آناهیتا کنگاور، بررسی و شناسایی آثار تاریخی شاه زند، بررسی دلازیان سمنان، کاروانسرای قصر بهرام، پژوهش درباره آثار تخت جمشید، اقامتگاه‌های میان‌راهی شاهی اصفهان، فرح‌آباد ساری و... را به یادگار گذاشت.

در خرداد ماه سال 1400 الکساندر الرداشویلی ایران‌شناس مشهور اهل گرجستان و مؤلف فرهنگ لغت فارسی - گرجی نیز درگذشت.

لرداشویلی، ایران‌شناس، شاعر، مترجم و ادیب گرجی در سال 1978 از رشته زبان و ادبیات فارسی دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه دولتی اوانه جاواخیشویلی تفلیس فارغ‌التحصیل شد.

وی عضو انجمن نویسندگان گرجستان از سال 2017 بود و دارنده جایزه ادبی به نام اوانه ماچابِلی در سال 2017 است. این چهره ادبی با هیئت ترجمه انجمن نویسندگان همکاری نزدیکی داشته و مؤسس روزنامه «فانتزی» است و از سال 1996 سردبیر آن بوده و رئیس کلوب مترجمان نیز بود.

اولین ترجمه‌های الرداشویلی در دوران دانشجویی در روزنامه دانشگاه تفلیس منتشر گردید. وی بخشی از مجموعه شعرهای شاعران ایرانی مانند رودکی، فردوسی، خیام، مولوی و شاعران دیگر را ترجمه و منتشر کرده است.

الکساندر الرداشویلی همچنین فرهنگ لغت فارسی - گرجی را تألیف و با حمایت رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در گرجستان منتشر کرده است.

درگذشت استاد تاریخ ایران در سکوت خبری

در مهر ماه آخرین سال قرن جولی اسکات میثمی، استاد بازنشسته زبان و ادبیات فارسی و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران در 84 سالگی و در سکوت خبری در آمریکا درگذشت.

جولی اسکات میثمی متولد سال 1937 میلادی، استاد بازنشسته زبان فارسی و پژوهشگر تاریخ و فرهنگ ایران در مؤسسه مطالعات شرقی آکسفورد بود که در 9 اکتبر 2021 (17 مهرماه 1400) در 84 سالگی در کالیفرنیا از دنیا رفت. او از سال 1971 تا 1980 به تدریس ادبیات انگلیسی و ادبیات تطبیقی در دانشگاه تهران مشغول بود. همچنین در تشکیل دوره کارشناسی ارشد ادبیات تطبیقی در این دانشگاه نقش داشت. جولی اسکات میثمی در سال 1985 به عنوان مدرس زبان فارسی در دانشگاه آکسفورد منصوب شد و تا زمان بازنشستگی در سال 2002 به تدریس درس‌های ادبیات فارسی و عربی پرداخت.

مرداد ماه امسال بود که خبر رسید جلال ستاری؛ مردی که مردم ایران را با اسطوره‌شناسی آشنا کرد؛ نویسنده، پژوهشگر، مترجم و اسطوره‌شناس در سن 90 سالگی درگذشت.

جلال ستاری تحصیل کرده سوئیس بود و بیش از 100 کتاب در زمینه‌های اسطوره شناسی، ادبیات نمایشی و نقد فرهنگی تألیف و ترجمه کرد. او همچنین نشان شوالیه هنر و ادب را از دولت فرانسه دریافت کرده بود.

از آثار جلال ستاری می‌توان به «جان‌های آشنا»، «افسون شهرزاد»، «پژوهشی در اسطوره گیلگمش و افسانه اسکندر»، «آیین و اسطوره در تئاتر» و ترجمه‌هایی مثل «اسطوره‌های عشق»، «دانش اساطیر» و «تأثیر سینما در کودک و نوجوان» اشاره کرد.

در سال گذشته همچنین اهدا اعضا بدن بانوی باستان‌شناس به سه بیمار جان دوباره بخشید. الهام افتخارزاده به دلیل سکته مغزی دار فانی را وداع گفت و با موافقت خانواده ایشان، سه عضو بدن این بانوی فداکار به سه بیمار اهدا و به آنها سلامت و زندگی دوباره بخشید.

افتخارزاده دانش‌آموخته کارشناسی‌ارشد در رشته باستان‌شناسی بوده و با پایگاه چغازنبیل، پایگاه شوش، میراث دزفول و دفتر یونسکو در دزفول همکاری داشته است. وی مؤلف چند مقاله و کتاب بود.

راجِر مِروین سِیوُری، صفویه‌پژوه انگلیسی نیز یکی دیگر از ایران شناسانی بود که در 97 سالگی در کانادا و در 97 سالگی در کانادا از دنیا رفت. او 27 سال در گروه مطالعات شرقی دانشگاه اُتاوا به تدریس و تحقیق درباره ایران پرداخت و در جایگاه یک صفویه‌پژوه شناخته می‌شد.

مرکز دایره‌المعارف بزرگ اسلامی در معرفی بیشتر راجِر مِروین سِیوُری نوشت: او نقش مهمی در گسترش مطالعات ایرانی داشت. او که از نویسندگان تاریخ اسلام کمبریج و تاریخ ایران کمبریج بوده، با همکاری در نگارش کتاب ایران بعد از اسلام؛ مروری بر تاریخ، فرهنگ و زبان آن در سال 1964، ویرایش کتاب مقدمه‌ای بر تمدن اسلامی در سال 1976، ترجمه تاریخ عالم‌آرای عباسی (اسکندربیک منشی) به زبان انگلیسی در سال 1978 و تألیف کتاب ایران عصر صفوی در سال 1987 که ترجمه آن بیش از 20 بار در ایران به چاپ رسیده‌است و چاپ چندین مقاله دیگر درباره این دوره از تاریخ ایران به عنوان متخصص برجسته تاریخ صفویه شهرت یافت اگرچه نوشته‌هایش در باب این دوران، بازخوردهای متفاوتی را در میان تاریخ‌نگاران ایرانی برانگیخته است.

برت فراگنر، ایران‌شناس اتریشی نیز در سال گذشته و در سن 80 سالگی دار فانی را وداع گفت. این چهره فرهنگی در ژوئیه 2010 جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار را به پاس ترویج فرهنگ و تاریخ ایران در فرهنگستان علوم وین به پاس ترویج فرهنگ و تاریخ ایران دریافت کرد و در سال 1383 نیز منتخب چهارمین همایش چهره‌های ماندگار ایران شد.

برت فراگنر تحصیلات دانشگاهی خود را در سال 1960 در رشته‌های شرق‌شناسی، ترک‌شناسی، عرب‌شناسی و ایران‌شناسی، و نیز قوم‌شناسی و اسلام‌شناسی در دانشگاه وین آغاز کرد. در اواسط دهه 1960 به مدت یک سال به تهران رفت و نزد ایرج افشار، شیرین بیانی، جعفر محجوب، ذبیح‌الله صفا، پروفسور شهیدی و منوچهر ستوده آموزش دید. او از سال 1965 تا 1969 از سوی وزارت آموزش و پرورش اتریش در یک مدرسه فنی تهران مسئول هماهنگی برای آموزش زبان آلمانی شد.

فراگنر تا سال 1989 در مقام استاد رشته ایران‌شناسی در دانشگاه‌های وین، فرایبورگ، برلین و برن به تدریس پرداخت و سپس از تا سال 2003 کرسی استادی ایران‌شناسی را در دانشگاه آلمان عهده‌دار بود. از سال 2003 تا اول ژانویه 2010 ریاست انستیتو ایران‌شناسی فرهنگستان علوم اتریش به او واگذار شد.

درگذشت سردمدار مطالعات تحلیلی بر روی گل‌نوشته‌ها

در ماههای پایانی آخرین سال قرن هاید ماری کخ، ایران‌شناس معروف آلمان و نویسنده کتاب «از زبان داریوش»، در سن 79 سالگی درگذشت. هاید ماری کخ ایرانشناسی را از 1972 در دانشگاه گوتینگن آغاز کرد و در سال 1976 با موضوع پایان نامه «شرایط مذهبی زمان داریوش بر اساس تحقیقات انجام شده بر کتیبه‌های هخامنشی» دکترا گرفت. او همسر دیگر ایران‌شناس برجسته آلمانی پروفسور والتر هینتس بود.

کخ یکی از مهم‌ترین پژوهشگرانی بود که در زمینه تاریخ «عیلام قدیم» تحقیقات گسترده‌ای انجام داده و از علایق خاص او، هنر اسلامی و به‌ویژه معماری و هنر سرامیک بود. به گفته بسیار از ایران‌شناسان، کخ را باید سردمدار مطالعات تحلیلی بر روی گل‌نوشته‌های بایگانی بارو تخت‌جمشید دانست.

اواخر سال بود که حمید خطیب شهیدی از جمله باستان‌شناسان پیشکسوت دوره اورارتویی درگذشت. او در سال 1351 کارشناسی باستان‌شناسی خود را از دانشگاه تهران گرفت و در سال 1975 میلادی دکتری خود را از دانشگاه ناپل شرقی ایتالیا دریافت کرد. دکتر خطیب شهیدی به زبان‌های انگلیسی، ترکی و ایتالیایی مسلط بود. تخصص اصلی‌اش بررسی وجوه تاریخی و فرهنگی برآمدن تمدن اورارتو در شمال غرب ایران و نیمه شرقی فلات آناتولی بود و در این‌باره کتاب‌ها و مقالات متعددی به فارسی و انگلیسی و ایتالیایی منتشر کرد.

استاد «رضا مستوفی‌فرد» باستان‌شناس پیشکسوت نیز در سن 88 سالگی درگذشت. وی در حفاری‌های متعدد باستان‌شناسی شرکت داشت که ازجمله مهم‌ترین آن‌ها شرکت در حفاری تپه مارلیک به سرپرستی عزت‌الله نگهبان و سرپرستی چند فصل کاوش آموزشی دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه تهران در دشت قزوین بوده است.

وی از پیشکسوتان دانش موزه‌داری و مدرس این رشته بوده و جامعه موزه‌داری کشور از خدمات او بهره بسیاری برده است. ازجمله خدمات رضا مستوفی‌فرد در عرصه موزه‌داری، تلاش برای راه‌اندازی موزه مقدم است. این باستان‌شناس پیشکسوت تا سال 96 به فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی خود ادامه داد و جامعه باستان‌شناسی و موزه‌داری ایران نزدیک به نیم قرن از خدمات وی بهره برد.