قطارهای سریع‌السیر در ایستگاه انتظار

هرگاه که فصل سفر از راه می‌رسد و یا قطارها در مسیر مشهد مانند زمستان گذشته از سرما یخ می‌زنند و در میانه راه درمانده می شوند فصل وعده‌ها نیز فرامی‌رسد و تنور شعارها نیز برای کوتاه کردن و ایمن‌سازی مسیر زائران گرم می‌شود.

پروژه برقی سازی قطارهای مسافری ازجمله طرح‌هایی بود که سال‌ها پیش بسیاری از رسانه‌های دولتی از آن به‌عنوان «انقلاب در راه‌آهن ایران» یادکردند اما به دلیل شانه خالی کردن سرمایه‌گذارهای خارجی به سرانجام نرسید و این روزها باری دیگر توسط مسئولان کشوری و استانی بر سر زبان‌ها افتاده است.

مسئولان شرکت راه‌آهن در آن سال‌ها برای اینکه در انتشار این خبر از یکدیگر سبقت بگیرند هر روز بر سرعت این قطارها در مصاحبه‌ها می‌افزودند و با اینکه قرار بود سرعت قطارها را از 140 به 200 کیلومتر افزایش دهند اما به‌کرات مسئولان این شرکت ادعا می‌کردند که سرعت قطار به 250 و حتی 350 کیلومتر خواهد رسید!

وعده سرعت بخشیدن به‌قطار برای مردم خوشایند بود زیرا بر این تصور بودند که در کسری از شبانه‌روز و پس از طی مسیر سه‌ساعته به زیارت امام هشتم شیعیان نائل خواهند شد.

در این میان وزرای دولت نیز اگرچه خواب‌وخیال تسهیل زیارت و تجارت را در سر می‌پروراندند اما تا به امروز هنوز این رؤیا به واقعیت نزدیک نشده است.

این روزها در حالی راه‌اندازی این پروژه دوباره بر سر زبان‌ها افتاده است که بسیاری از پروژه‌های عمرانی در کشور به دلیل کمبود اعتبار و بدهی‌های برجا مانده زمین‌گیر شده و کمبود برق و انرژی بسیاری از خطوط تولیدی را به تعطیلی کشانده است.

رؤیاهای وزیران

به یاد دارم که علی نیکزاد ازجمله وزرای راه و شهرسازی در دولت دهم بود که اعلام کرد قطار سریع‌السیر مشهد را با بخش خصوصی قرارداد بسته است و دولت ساخت قطار با سرعت 350 کیلومتر را در دستور کار دارد.

قطارهای مسافری در دولت دهم شتابی نگرفت لذا این پروژه به عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی دولت یازدهم به ارث رسید.

آخوندی که به‌کرات از طرح بحث معماری راه ها در جاده‌های کشور سخن می‌گفت قرار بود که نه‌تنها معماری جاده‌ها بلکه مهندسی خطوط ریلی را نیز به ثمر برساند اما عمر صدارت و دولت وی برای رسیدن به این هدف قد نداد ازاین رو این وعده به وزیر راه و شهرسازی دولت دوازدهم رسید.

محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی دولت دوازدهم نیز ازجمله افرادی بود که تصمیم داشت تا پایان عمر دولت متبوعش قطار برقی مشهد - تهران را بر روی ریل ببیند اما این پروژه از عمر دولت یازدهم و دوازدهم نیز عبور کرد و هیچ‌گاه به مقصد نرسید.

رویای راه‌اندازی قطارهای سریع‌السیر حالا به دولت سیزدهم رسیده است لذا رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی دولت سیزدهم در نخستین روزهای آغاز به کار مدعی شد پروژه قطار سریع‌السیر تهران مشهد در دستور کار قرار گرفته و باید منابع آن خارج از بودجه کشور تأمین شود اما متأسفانه عمر این وزیر فقید برای شنیدن سوت قطار کفاف نبود و چشم از جهان فرو بست.

حال مهرداد بذرپاش وزیر جدید راه و شهرسازی دولت سیزدهم آخرین پرچم‌دار این وعده در این روزها شده و لذا در روزهای پایانی 1401 وعده داد عملیات قطار سریع‌السیر مسیر تهران - مشهد از 1402 آغاز می‌شود.

وی آخرین بازمانده از وزرایی است که وعده راه‌اندازی این پروژه را داده و حال مشخص نیست آیا بتواند این پروژه را به سرانجام برساند و یا قرار است این وعده را برای دولت آتی به ارث بگذارد!

ایستگاه انتظار

در دهه 80، تلاش‌هایی برای جذب سرمایه چینی‌ها در جهت تأمین سرمایه پروژه برقی سازی مسیر ریلی تهران - مشهد صورت گرفته بود و چندین بار هم وعده‌هایی داده شد؛ پس‌از آن در سال 1393 محسن پورسیدآقایی مدیرعامل وقت شرکت راه‌آهن بابیان اینکه برقی کردن خط ریلی تهران - مشهد - یکی از اصلی‌ترین اولویت‌های وزارت راه و شهرسازی و راه‌آهن محسوب می‌شود، گفت: «بحث افزایش سرعت قطار این مسیر به 200 کیلومتر در ساعت جزو یکی از اصلی‌ترین برنامه‌هاست که برای به ثمر رسیدن آن برنامه‌ریزی‌های گسترده‌ای انجام داده‌ایم.»

در برهه‌ای از زمان هم اسامی کشورهایی مانند چین روسیه، آلمان و حتی اسلوونی در میان سرمایه‌گذارها احتمالی پروژه ریلی ایران مطرح شد و حتی قرارداد تجاری با یک شرکت چینی به امضا رسید که درنهایت اعلام شد به دلیل تحریم‌ها، سرمایه‌گذاری خارجی در این پروژه منتفی شده است.

در کنار برقی سازی راه‌آهن تهران‌- مشهد، یکی دیگر از پروژه‌هایی که این سال‌ها موردتوجه قرار داشت، سریع‌السیر کردن این مسیر ریلی بود لذا حضور چین در پروژه‌های ریلی کشور ازجمله برقی کردن قطار تهران - مشهد و استفاده از فناوری این کشور برای قطارهای باری تاکنون بارها نقل محافل بوده اما فرجامی نداشته است.

پروژه‌های ویژه

فروردین 1401 هم‌زمان با سفر ریاست جمهوری به استان خراسان رضوی باری دیگر وعده راه‌اندازی قطار سریع‌السیر موردتوجه قرار گرفت و استاندار خراسان رضوی در تشریح دستاوردهای سفر آیت‌الله ریسی به مشهد گفت: «قطار سریع‌السیر تهران و مشهد، آزادراه حرم تا حرم و شهرک فرودگاهی امام رضا (ع) عناوین پروژه‌های ویژه‌ای است که منابع آن نیز از محل‌های ویژه‌ای که در اختیار دولت است، تأمین خواهد شد.»

یعقوب علی نظری در این رابطه اذعان کرد: این پروژه‌ها صرفاً به خراسان رضوی مربوط نمی‌شود و ملی به‌حساب می‌آید و باهدف تسهیل زیارت برای مردم کشور اجرا خواهد شد.

در حال حاضر افزون بر یک سال از وعده استاندار خراسان رضوی و بیش از 9 سال از وعده های وزرای راه و شهرسازی می گذرد! البته همان‌طور که اشاره شد مشارکت چینی‌ها برای احداث پروژه برقی کردن مسیر تهران - مشهد موضوع تازه‌ای نیست بلکه پس از مناقصه سال 1386 برای برقی کردن این مسیر و تعیین برنده سال 1387، در سال 1392 شرکت راه‌آهن قراردادی با یک شرکت چینی برای تأمین مالی و برقی کردن قطار تهران - مشهد بسته شد و دولت هم سهم 15 درصدی‌اش را پرداخت کرد.

این در حالی بود که پیمانکار چینی بعد از پنج سال اعلام کرد این کار را به دلیل محدودیت‌هایی که در حجم گسترده همکاری با آمریکا دارد و تحریم‌های مجدد پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال 1397، ادامه نمی‌دهد.