مثلث تحریم، خام فروشی و کرونا علیه صنعت نفت ایران / رویای بودجه منهای نفت تحقق میابد؟

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از تیتریک، رهبر معظم انقلاب در پیام نوروزی خود به رسم سال های گذشته سال جدید را سال «جهش تولید» نامگذاری کردند و خطاب به مسئولان کشور فرمودند «جوری عمل کنید که با جهش تولید تغییری محسوس در زندگی مردم به وجود آید».

به همین دلیل و با توجه به سفارش رهبر معظم انقلاب بر آن شدیم تا با یک سلسه گزارشاتی اهمیت رونق و جهش تولید در بخش های مختلف اقتصادی را بررسی و راهکارهای برآمده از نظرات کارشناسان و متولیان حوزه های مختلف اقتصادی برای تحقق این امر را ارائه دهیم. وضعیت صنعت نفت کشور اتفاقات ریز و درشت سال 98 باعث شد صنعت نفت کشورمان روزهای پر چالشی را در این سال سپری کند، دلیل این امر را باید در افزایش تحریم ها ظالمانه آمریکا علیه ایران و همچنین تصمیم مجلس مبنی بر بستن بودجه بدون اتکا به درآمدهای نفتی برای سال 99 جست. در بدو امر قرار بود در متن لایحه بودجه کشور برای سال جاری بر 3 اصل مهم تاکید شود؛ ابتدا این که درآمدهای نفتی از بودجه حذف شده، این بودجه ضدتورمی باشد و در نهایت هم این که درآمدهای جدید دولت با وضع مالیات های متعدد افزایش یابد. در سال گذشته همچنین بیاینه گام دوم انقلاب توسط رهبر معظم انقلاب صادر شد که در اشاره شده بود که مهمترین ایراد و اشکال ساختاری کشور وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی است بنابراین باید مجلس و دولت در کنار هم قدمی اساسی برای حذف آن بردارند و بجای آن اصول واقعی و سیاست های اقتصاد مقاومتی اعمال شوند تا کشور در همه زمینه ها بتواند رنگ پیشرفت، اعتلا و آبادانی را به خود ببیند. برای بودجه 99 میزان صادرات نفت روزی 1 میلیون بشکه در روز و قیمت آن نیز بر هر بشکه 50 دلار توسط دولت پیش بینی شده است که در همان سال گذشته نیز با واکنش های فروانی روبرو بوده است. براین اساس و به یکباره درآمدهای دولت از صادرات نفت و فرآوردهای آن به یکباره از 105 هزار میلیارد تومان به کمتر از نصف آن یعنی 48 هزار میلیارد تومان رسید. در ماه پایانی سال 98 شورای نگهبان تحت تاثیر دو عامل مهم کلیات بودجه را به تصویب رساند اما به نظر می رسد همین دو عامل معادلات نفت در سال جاری را تحت شعاع قرار دهند به طوری که با شیوع بیماری کرونا در سراسر جهان و دعوای دو قول نفتی بزرگ جهان یعنی روسیه و عربستان به نظر می رسد قیمت نفت در بازارهای جهانی همچنان در ورطه سراشیبی و سقوط باشد، کما این که برای بسیاری از کشورها دیگر قیمت نفت از هزینه برداشت و استخراج آن کمتر از قیمت فروش آن است. چالش ها و موانع پیش روی جهش تولید در صنعت نفت برای شکوفایی رونق و جهش تولید در صنعت نفت، وزارت نفت با چالش ها و موانعی متعددی به شرح زیر مواجه است که هر چه سریعتر با همیاری همه مسئولین و نهادها باید این موانع رفع شوند. 1- تحریم های یکجانبه آمریکا علیه صنعت نفت ایران از بدو انقلاب تاکنون کشورمان همواره با تحریم های گسترده ای روبرو بوده است لکن در چند سال اخیر این امر خصوصا در زمینه فروش نفت تشدید شده است. بد نیست که بدانیم تا قبل از تحریم ها تولید نفت کشورمان روزانه 4 میلیون بشکه در روز بوده است که 2 میلیون بشکه آن برای مصرف داخلی و 2 میلیون بشکه در روز نیز برای صادرات اختصاص می یافت ولی بعد از تحریم ها فروش نفت کشورمان به کمتر از یک میلیون بشکه و در خوشبینانه ترین حالت 500 هزار بشکه در روز رسیده و حتی تولیدمان نیز براساس آخرین آمارها به 2 میلیون و 100 هزار بشکه در روز رسیده است. در همین خصوص محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفتگویی اختصاصی با تیتریک گفت: امروز مهم ترین چالش در راستای تولید نفت تحریم است، به همین دلیل یا نمی توانیم نفت را به فروش برسانیم و یا میزان فروش نفتمان بسیار کاهش یافته است. وی افزود: با کاهش فروش نفت، تولید هم کاهش خواهد یافت و باید به اجبار میزان تولید را کاهش دهیم زیرا بهای صادرت کم شده است. به همین دلیل می توان به صراحت گفت که مهمترین چالش تولید نفت صادرات و تحریم ها است لذا اگر تحریم ها برطرف شود می توانیم با تمام توان نفت تولید و صادر کنیم. 2- شیوع بیماری کرونا با شیوع بیماری کرونا در سراسر جهان و رکود مضاعف در بازارهای جهانی بازار نفت نیز از این امر بی نصیب نماند و قیمت نفت با کاهش بی سابقه ای روبرو شده است. کاهش قیمت نفت به جایی رسیده است که حتی قیمت آن از هزینه استخراجش کمتر شده است و در نتیجه عملا صادرات نفت برای کشورمان غیر ممکن است از سویی سایر موارد صادراتی عمده ایران همچون محصولات پتروشیمی، مشتقات نفتی و بنزین هم سرنوشت مشابهی داشته و بدلیل کاهش شدید قیمت و کاهش تقاضای ناشی از رکود جهانی خریداری ندارند. لذا میتوان گفت که کشورمان در سال آینده عملا در آمد ارزی زیادی نخواهد داشت. 3- عدم سرمایه گذاری ویژه روی صنعت نفت در همین خصوص محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفتگویی اختصاصی با تیتریک گفت: فرض می کنیم در شرایط ایده آلی قرار داریم، هیچ تحریمی وجود ندارد و می توانیم نفت را با هر قیمتی که می خواهیم به فروش برسانیم. در این شرایط چالش مهم کشور ما سرمایه گذاری است زیرا ما برای حفظ ظرفیت تولید و افزایش آن نیازمند سرمایه گذاری هستیم تا ظرفیت کنونی تولید که قریب به 4 میلیون بشکه در روز است را حفظ کنیم و آن را ارتقا داده و مانع افت تولید شویم. 4- ضعف تکنولوژی محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک در گفتگو با تیتر یک می افزاید: علاوه بر تحریم و سرمایه گذاری، چالش سوم مقوله تکنولوژی است، در زمینه تولید امروز تکنولوژی های جدیدی آمده است که ضریب بازیافت را به شدت افزایش می دهد، در حال حاضر ظرفیت بازیافت ما 30 درصد بوده و این رقم بسیار پائین است. با بهره گرفتن از تکنولوژی نوین می توانیم ظرفیت بازیافت را از 30 درصد به بالای 50 درصد برسانیم. با تکنولوژی نوین می توان بهره وری چاه ها را افزایش دهیم و افت آنها را کاهش دهیم. 5- عدم تزریق آب و گاز مورد نیاز مخازن برای جلوگیری از افت فشار نگهداشت تولید از میادین نفتی و حفظ منافع بین نسلی، مستلزم اجرای موثر پروژه‌های افزایش ضریب بازیافت میادین نفتی است. یکی از اقداماتی که می‌شود در راستای افزایش ضریب برداشت مخازن انجام داد، تزریق گاز طبیعی به داخل مخزن است. این در حالی است که در ایران، به دلیل افزایش بی‌رویه‌ی مصرف گاز، گاز مورد نیاز برای تزریق وجود ندارد و اقدامات وزارت نفت نسبت به برنامه‌های مشخص شده در اسناد بالا دستی (برنامه پنجم و ششم توسعه) فاصله‌ی بسیاری دارد. 6- وابستگی بودجه کشور به صادرات نفت در همین خصوص محمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک اظهار نمود: خوشبختانه امروز به واسطه تحریم دولت ما کمترین وابستگی را به درآمدهای نفتی دارد، مانند کشورهای همسایه نیستیم که 80 الی 90 درصد درآمد آنها به نفت وابسته است. در حال حاضر وابستگی ایران به درآمد نفتی 10 الی 15 درصد است که نقطه قوت کشور ماست و ما دیگر آسیب پذیر نیستیم. وی افزود: باید وابستگی به درآمدهای نفتی را به صفر برسانیم و به تدریج بودجه بدون نفت را به مجلس ببریم و مجلس مطالبه بودجه بدون نفت از دولت داشته باشد، بودجه کشور نباید هیچگونه وابستگی به درآمدهای نفتی داشته باشد. این بودجه سالم بوده و دیگر کسی نمی تواند از این روزنه به ما فشار آورده و ما را تهدید یا تحریم کند و اقتصاد ما را به چالش بکشاند. نماینده سابق ایران در اوپک در ادامه اذعان داشت: قرار بود امسال دولت بودجه بدون نفت به مجلس بیاورد اما متاسفانه دولت به توصیه کارشناسان دلسوز عمل نکرد تا یکبار بدون نفت کشور را اداره کنیم اگر چه تا جایی که می توانیم هم نفت و محصولات نفتی هم صادر کنیم. ارتباط بودجه با نفت باید قطع شده و درآمدهای نفتی به صندوق سرمایه گذاری برود و سرمایه گذاری های مد نظر دیگر با آن صورت گیرد. خطیبی تاکید کرد: بودجه سالیانه کشور ارتباطی با درآمدهای نفتی نباید داشته باشد زیرا در غیر این صورت با فشار و سقوط تحریم ها یا کاهش فروش به عنوان تهدید مواجه می شویم که در نهایت کسری بودجه موجب آسیب به اقتصاد می شود. انتظار ارائه بودجه بدون نفت از دولت به جا بود اما متاسفانه عملیاتی نشد، دولت بدان عمل نکرد و رقم صادراتی را برای بودجه 99 در بودجه گذاشت این در حالی است که باید اجازه می داد تمام درآمدهای نفتی سمت سرمایه گذاری ها برود و بودجه کشور با درآمدهای غیر نفتی اعم از صادرات و... بسته می شد. وی در ادامه گفت: در نهایت دولت باید از درآمدهای ناچیز نفتی چشم پوشی کرده و این دندان لق را بکند و اجازه بدهد از طرق دیگر همچون درآمدهای غیر نفتی کشور اداره شود و درآمدهای نفتی به صورت هزینه های جاری مورد استفاده قرارنگیرد و صرفا در قسمت سرمایه گذاری ها از آن در راستای زایش تولید، برگشت سرمایه و افزایش سود بهره ببرد. 7- بدهی 111 هزار میلیارد تومانی شرکت ملی نفت بررسی پیوست سوم بودجه سالانه کشور توسط مشرق نشان می‌دهد بدهی یا مجموع بازپرداخت وام و تسهیلات دریافتی شرکت ملی نفت به بانک‌های داخلی و بدهی‌های ناشی از وام خارجی این شرکت از 5.6هزار میلیارد تومان در سال 95 به 33.6 هزار میلیارد تومان در سال 96، به 36.1 هزار میلیارد تومان در سال 97 و به 81 هزار میلیارد تومان در سال 97 رسیده است. در همین خصوص سیدمحمد حسینی، عضو ناظر مجلس در صندوق توسعه ملی در این باره می گوید آنچه به‌عنوان بدهی در بودجه سال 98 شرکت ملی نفت آمده فقط مربوط به وام بانکی و وام‌های خارجی است و باید به این مقدار، رقم 30 هزار و 781 میلیارد تومان بدهی به صندوق توسعه ملی و سایر تسهیلات دریافتی و اوراق مشارکت منتشره را نیز افزود که در آن صورت کل بدهی سال 98 شرکت ملی نفت به 111 هزار و 870 میلیارد تومانی می‌رسد. این بدهی های انباشته عمدتا به دلیل عدم مدیریت درست منابع و همچنین تحریم ها که منجر به عدم تکمیل پروژه ها در زمان مقرر گردید، ایجاد شده است. همین مسئله باعث شده است تا پروژه ها به سرانجام نرسد و نتوان از عایدات تولید، بدهی ها را بازپرداخت نمود. 7- ترجیح وزارت نفت برای همکاری با خارجیان به جای پیمانکاران داخلی مشکل دیگر در صنعت نفت برخورد متفاوت شرکت ملی نفت (وزارت نفت) با شرکت های ایرانی و خارجی در واگذاری پروژه هاست. این تفاوت به نحوی بوده است که ضمانت نامه های متعدد رسمی دولتی برای پروژه های خارجی داده شده است اما از دادن همان ضمانت نامه ها به پیمانکاران داخلی، اجتناب شده است. راهکارهای جهش تولید در صنعت نفت بدون هیچ شکی راهکارهای فراوانی برای جهش تولید در صنعت نفت ایران وجود دارد که می تواند این امر را به سرانجام مطلوب برساند که در ادامه به برخی از آنها خواهیم پرداخت. 1- راه اندازی بورس نفت کارشناسان مزایای منحصربفردی را در مورد حضور بخش خصوصی در فروش نفت در هنگامه تحریم های نفتی ایران عنوان می کنند. به اعتقاد آنها راه اندازی بورس نفت به علت مزایای متعددی که دارد مانند سهولت اجرا، قابلیت بالای نقد شوندگی درآمد نفتی، احتمال پایین ایجاد فساد و رانت، کشف قیمت، افزایش شفافیت در معاملات، تنوع بخشی در روش های فروش نفت خام و کاهش ریسک معاملات، ضروری است مورد توجه قرار گیرد. همچنین با فروش ریالی نفت در بورس، مشکلات ناشی از عدم انتقال دلار و نقد شوندگی آن نیز حل خواهد شد. به گفته حاجی دلیگانی راه‌اندازی بورس نفت با گسترده کردن خریداران نفت برای خنثی‌سازی سیاست منزوی کردن ایران در تبادلات بین‌المللی راهگشاست. از طرف دیگر این اقدام باعث ثبات در بازار نفت نیز می‌شود. وی گفت: یکی از موانع بخش خصوصی برای خرید نفت، نبود زیرساخت‌های لازم در بورس نفت است و قوانین سختگیرانه وزارت نفت برای ثبت قرارداد را باید مانع دیگر دانست. 2- جلوگیری از خام فروشی یکی از راهکارهای حذف خام فروشی و بی اثر کردن تحریم فروش نفت، تولید فرآورده های نفتی و پتروشیمی با ارزش افزوده بالاتر از طریق پالایش و فرآوری نفت خام است. این اقدام، علاوه بر اینکه تحریم صادرات نفت خام را بی اثر می کند، میران درآمدهای کشور را نیز افزایش خواهد داد. در همین خصوص خطیبی، می گوید: مهم ترین راهکار در ظرایط کنونی دور زدن تحریم ها حتی با فعالیت های ریسکی است. باید سعی کنیم به جای فروش نفت خام به فروش فراورده های نفتی روی بیاوریم، در تحریم های پیشین و کنونی فروش فراورده و محصولات مشکل جدی نداشته اند و عمده مشکل ما در زمان تحریم ها خام فروشی است. وی افزود: باید از خام فروشی بر اساس دستورات و اسناد بالادستی اعم از اقتصاد مقاومتی و راهبردهای رهبری جلوگیری کنیم و سال هاست به وزارت نفت تکلیف می شود که از این رویه فاصله بگیرند لذا باید به جای خام فروشی محصولات با ارزش افزوده بالا را به فرش برسانیم تا تحریم را برای دشمن مشکل کنیم و در مقابل اشتغال زایی کنیم. در کنار این دو راهکار وزارت نفت اگر بتواند مشکلات، چالش ها و موانع ذکر شده را حل کند، می تواند سبب رونق و جهش تولید در صنعت نفت ایران شود. انتهای پیام /