مجلس و غربالگری در ایران؛ اگر همه کودکان ناقص هم بدنیا بیایند کمکی به رشد جوانی در ایران نمی‌کنند / کمیسیون ویژه مجلس بدون تدبیر ویژه (فیلم)

کیفیت پایین

کیفیت خوب

عصر ایران؛ حسن ظهوری به نظر می‌رسد خیلی بی سر و صدا یک ماده قانونی در طرحی با نام جوانی جمعیت قرار می‌دادند که ناگهان یکی از طرفداران‌شان به قصد تعریف و تمجید، آن را بر ملا کرد. شاید اگر توییت کبری خزعلی نبود که زبان به تحسین کمیسیون ویژه طرح جوانی باز کند، کسی تا مدتی متوجه این موضوع نمی‌شد که قرار است چه بر سر غربال‌گری ژنتیکی جنین، پیش از تولد در ایران بیاید.

غربالگری ژنتیکی جنین و معاینات مادر پیش از سه ماهگی یک اقدام علمی و پزشکی برای شناسایی و جلوگیری از تولد کودکان با سندروم داون و یا هر مشکل ژنتیکی حاد دیگری است. اقدامی که تا کنون سالانه مانع از تولد نزدیک به 9 هزار کودک با مشکلات کروموزومی یا ناهنجاری‌های شدید فیزیکی شده‌است. حالا تصور کنید این نوع آزمایش‌ها و مراجعات پزشکی ممنوع یا متوقف و یا حتی تشویق به توقف آن شود.

جلسی‌ها می‌گویند غربالگری ژنتیکی ممنوع یا از برنامه پزشکی حذف نمی‌شود، بلکه قصد آن‌ها این است که اجبار در این کار را بردارند. این درحالی‌است که نه تنها غربالگری ژنتیکی هیچ‌وقت اجباری نبوده و وزرات بهداشت و درمان ایران هم این موضوع را تایید می‌کند که هیچ عمل پزشکی اجباری نیست. آنچه موجبات نگرانی مخالفین غربالگری ژنتیکی جنین در ایران شده مرگ جنین‌هاییست که به اشتباه تشخیص داده شده‌اند و در میان جنین‌های معیوب سقط می‌شوند. آن‌ها می‌گویند سالانه بین 300 تا 700 هزار جنین سالم به این شکل از بین می‌روند. آماری که هیچ مبنای علمی و قانونی ندارد و منبع آن به درستی معلوم نیست. این درحالی است که وزارت بهداشت بر اساس منابع رسمی خود می‌گوید در بد بینانه‌ترین حالت ممکن، شاید سالانه 10 جنین در اثر خطای ناشی از غربالگری ژنتیکی از بین بروند. با این‌حال پزشکان معتقدند که اتفاقا باید در کشوری با ویژگی‌های ایران غربالگری ژنتیکی اجباری شود.

طبق آمار سال 1398، 12 هزار درخواست سقط درمانی شده که تنها هزار مورد آن به دلیل خطر جانی برای مادر بوده‌است. یعنی با انجام سقط درمانی جلوی تولد 11 هزار کودکی که قرار بوده زندگی مشقت‌باری داشته باشند گرفته شده‌است. سقط درمانی عنوان قانونی است که 15 سال قبل مجتهدین و رهبر انقلاب اسلامی انجام آن را تایید کردند. طی 15 سال گذشته سالانه از تولد بیش از 9 هزار کودک با معلولیت ذهنی یا جسمی زیاد جلوگیری شده‌است. کودکانی که هرکدام‌شان می‌توانستند هزینه‌های زیادی به دوش خانواده، دولت و سیستم درمان و بیمه داشته باشند. کودکانی که البته چندان هم به عنوان یک جوان نمی‌توانستند در رشد و توسعه کشور سهمی داشته باشند.

طرح جوانی جمعیت قرار است بکوشد تا جمعیت ایران، افزایش داشته باشد تا مبادا این کشور هم به دسته کشورهای پیر بپیوندد. اما آیا این کار با حذف غربالگری یا حتی تشویق به انجام ندادن آن حل می‌شود؟ در واقع سالانه یک میلیون و 200 هزار نوزاد در ایران متولد می‌شوند که غربالگری تنها مانع تولد کمتر از یک درصد آن‌ها می‌شود. این درحالیست که همین حالا حدود 20 درصد زوج‌ها نابارور هستند و خیلی از آن‌ها به دلیل هزینه‌های هنگفت مالی توان رفع مشکل ناباروری خود را ندارند که البته مجلس و دولت در قالب از طریق بیمه می‌توانند به آن‌ها کمک کنند. باروری همین زوج‌ها افزایش 15 تا 20 درصدی را به همراه دارد. اما عجیب‌تر آن‌که تلاش می‌شود تا به جمعیت جوان کشور اضافه شود اما سالانه 200 هزار جوان ایران را به قصد مهاجرت ترک می‌کنند. یعنی حتی افزایش 20 درصدی جمعیت هم نمی‌تواند با کاهش 200 هزار نفری آن مقابله کند. برای همین است که منتقدان عملکرد مجلس در قبال طرح غربالگری ژنتیکی معتقدند که این 100‌ها گام به عقب برداشتن است.

حدود سی و پنج سال قبل تیمی از پزشکان موفق شدند که اجازه سقط جنین‌هایی که تالاسمی ماژور دارند را از امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران بگیرند. مجوزی که تولد این کودکان را تا حد قابل توجهی کاهش داد. به واقع همراهی توامان فقه و پزشکی، منجر به تصمیم‌های درستی در موارد مشابه شده‌است. همراهی‌ای که امروز به نظر می‌رسد از طرف کمیسیون ویژه طرح جوانی در مجلس با متخصصین پزشکی صورت نگرفته است.