محور روسیه - چین - کره شمالی نفوذناپذیر نیست، اما همچنان خطرناک است

گروه آنلاین روزنامه دنیای اقتصاد - فاطمه زارع پور: از زمان آغاز جنگ اوکراین در فوریه 2022، روسیه به شدت به کمک‌های چین و کره شمالی وابسته شده است. تجارت بین روسیه و چین از سطح پیش از جنگ، یعنی 130 میلیارد دلار، به 245 میلیارد دلار افزایش یافته است. چین در حوزه‌های خودرو، قطعات هواپیما و نیمه‌رساناها مشکلات زنجیره تامین روسیه را برطرف کرده است. کره شمالی نیز وظیفه پشتیبانی تسلیحاتی روسیه را بر عهده گرفته و بیش از 10 هزار نیروی نظامی به خطوط مقدم اعزام کرده است.

گستردگی همکاری‌های جنگی روسیه با چین و کره شمالی، نگرانی‌های غرب را درباره شکل‌گیری بلوک سه‌جانبه نوظهوری رابرانگیخته است. آوریل 2024 فارن‌افرز در مطلبی با عنوان «محور طغیان؛ چگونه دشمنان آمریکا برای براندازی نظم جهانی متحد می‌شوند» به قلم آندریا کندال تیلور عضو ارشد و مدیر برنامه امنیت فراآتلانتیک (ترانس آتلانتیک) در مرکز امنیت آمریکای نوین (CNAS) و معاون افسر اطلاعات ملیحوزه روسیه و اوراسیا در سازمان اطلاعاتی شورای اطلاعات ملی (NIC) آمریکا و ریچارد فونتین (مدیرعامل مرکز امنیتآمریکای نوین، همکار سابق وزارت امور خارجه و شورایامنیت ملی آمریکا و مشاور سابق سیاست خارجی سناتور جان مک‌کین) به بررسی علل اتحاد 4 کشور روسیه، چین، ایران و کره شمالی در دوران جدید، چگونگی این اتحاد و پیامدهای آن پرداختند.

در این مقاله آمده است همگرایی این کشورها در حال تعریف محور جدید تحولات است؛ توسعه ای که اساسا چشم انداز ژئوپلیتیک را تغییر می دهد. این محور، چالشی جدی برای نظم بین‌المللی مبتنی بر قوانین تحت سلطه آمریکا ایجاد کرده است.

نگرانی‌ها درباره تهدید ناشی از باشگاه ضدغرب در ماه‌های پایانی دولت جو بایدن به اوج خود رسید. در مارس 2024، کاخ سفید به پنتاگون دستور داد تا طرح‌های اضطراری برای مقابله با حمله هسته‌ای هماهنگ‌شده از سوی روسیه، چین و کره شمالی آماده کند. گفت‌وگوهای اخیر دونالد ترامپ درباره مذاکرات خلع سلاح هسته‌ای با روسیه، چین و کره شمالی، ادامه راه دولت قبلی ایالات متحده در قالبی کمتر متخاصم است.

با وجود نگرانی‌های غرب، دلایلی برای تردید در جدیت این تهدیدوجود دارد. در جریان جنگ دوازده‌روزه اسرائیل و آمریکا علیهایران در ژوئن، روسیه و چین تنها به ابراز همبستگی نمادین با ایران اکتفا کردند. گزارش‌های اطلاعاتی کره جنوبی نیز بیان می‌کند که روسیه در سال 2023 پیشنهاد تمرینات نظامی سه‌جانبه با چین و کره شمالی را مطرح کرده است اما تاکنونرزمایش مشترکی برگزار نشده است.

ساموئل رمانی، تحلیلگر سیاست خارجی روسیه در یادداشتی برای تلگراف می‌نویسد محدودیت‌های اساسی تهدید محور جدید ضد غربی را می‌توان با چند عامل مرتبط توضیح داد. درگیری فرسایشی نظامی روسیه در اوکراین و احتیاط چین در پذیرش ریسک، توانایی آنها برای ایجاد چالشی منسجم علیه غرب را محدود کرده است.

اگرچه روسیه و چین مرتبا از «مشارکت بدون محدودیت» سخن می‌گویند و کره شمالی با هر دو کشور پیمان دفاع متقابل دارد امابی‌اعتمادی عمیقی در این محور وجود دارد. چین فعالیت‌های جاسوسی خود در خاور دور روسیه را افزایش داده و روسیه به شدت از انتقال فناوری حساس موشک‌های مافوق صوت به پکن جلوگیری می‌کند.

کیم جونگ‌اون نیز با الگوبرداری از استراتژی دوران جنگ سردپدربزرگش، با ایجاد رقابت بین روسیه و چین، به دنبال حداکثر کردن منافع مالی است. در حالی که انتقال ارز از روسیه باعث سریع‌ترین رشد اقتصادی کره شمالی در هشت سال گذشته شده، چین نگران کاهش نفوذ خود بر پیونگ‌یانگ است.

اگرچه این مشکلات باید ارزیابی‌های اغراق‌آمیز درباره گستردگی باشگاه ضدغربی را تعدیل کند، نمایش قدرت چین با همراهی دوستان نزدیک خود همچنان دلیلی جدی برای نگرانی است. رمانی می‌نویسد هرچند برگزاری اجلاس سه‌جانبه بعید به نظر می‌رسد، دیدارهای دوجانبه برجسته بین اعضای این محور قطعی است. آنها به واسطه این دیدارها این دیدارها قدرت بلوک ضدغربی را به نمایش می‌گذارند.

در حالی که تعرفه جدید 50 درصدی ترامپ خرید نفت هند را کاهش می‌دهد، پوتین احتمالا در حال امضای قراردادهای انرژی جدیدی با چین باشد. چنانچه پیش از این ادعا شد چین به واسطه نفوذ خود مانع حضور کشورهای در حال توسعه در اجلاس صلح حامی اوکراین ژوئن 2024 در سوئیس شد، می‌توان ادعا کرد چین قادر است از نفوذ دیپلماتیک خود برای کند کردن پیشرفت مذاکرات صلح استفاده کند.

در همین حال، چندان بعید نیست کره شمالی در ازای ارائه کمک نظامی از روسیه و چین برای کاهش تحریم‌های سازمان ملل، حمایت از برنامه‌های موشک بالستیک و احتمالا توافق بر سر معامله جدید تسلیحاتیکمک بگیرد.

محور روسیه - چین - کره شمالی یک بلوک سه‌جانبه نفوذناپذیر نیست؛ با این حال، همچنان می‌تواند تهدیدی قابل توجه برای کشورهای غربی، شرکای آن‌ها و نظام بین‌المللی گسترده‌تر محسوب شود.