مردم از چه راهی در جریان اخبار جامعه قرار می‌گیرند؟

30 آبان بود که گروه افکارسنجی دفتر طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در آخرین نظرسنجی خود از مردم درباره جام جهانی فوتبال 2022 قطر به این نتیجه رسیده بود که بیش از نیمی از مردم ایران، بُرد تیم ملی فوتبال را برد خودشان می‌دانند و بیش از نیمی از مردم بر این باور بودند تحریم تیم ملی فوتبال ایران به ضرر مردم و فوتبال کشور است. این نظرسنجی که قبل از پیروزی تیم ملی فوتبال ایران در برابر ولز منتشر شده بود، داده‌های نظرسنجی به صورت تلفنی از 1212 نفر گردآوری شده بود.

صابر جعفری کافی‌آبادی، مدیر مرکز طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در تفسیر نظرسنجی اخیر پژوهشگاه گفت: از مردم پرسیده شده بود که تا چه اندازه از کمپین مخالفت با تیم ملی مطلع هستند، 40 درصد از این کمپین آگاهی داشتند. از این 40 درصد پرسیده شده بود که چقدر با کمپین تحریم تیم ملی همدل یا مخالف هستید، در مجموع 8 درصد قطعی با 0/05 درصد خطای احتمالی با تیم ملی مخالف بودند.

مدیر مرکز طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات ادامه داد: درباره این آمار باید بحثی صورت بگیرد. چون معلوم نیست که از این 60 درصد که از کمپین تحریم تیم ملی مطلع نبودند، اگر با این ماجرا مطلع می‌شدند، چقدر با کمپین تحریم تیم ملی مخالفت می‌کردند. چون پرسشنامه تلفنی ظرفیت پاسخگویی به این مسئله را ندارد.

جعفری کافی‌آبادی در پاسخ به این سوال که از آنجایی که اکثریت مردم به رسانه‌های فارسی‌زبان و معاند دسترسی دارند و مدام در این رسانه‌ها از کلمات تیم ملی حکومتی و... استفاده می‌شود، پس چگونه ممکن است 60 درصد افراد از کمپین تحریم تیم ملی مطلع نباشند، افزود: ما در همه نظرسنجی‌ها یک پرسشی داریم که به عنوان اولین پرسش‌مان مطرح می‌شود. معمولاً با کاهش یا افزایش یک یا دو درصد متوجه می‌شویم که سبد مصرف رسانه‌ای مردم در حوزه رسانه‌های اصلی چگونه است.

وی در آماری درباره پیگیری اخبار تیم ملی توسط مردم افزود: 51 درصد مردم منبع پیگیری اخبار تیم ملی را از طریق صداوسیما دنبال می‌کنند. حدود 10 درصد شبکه‌های اجتماعی خارجی، حدود 4 درصد شبکه‌های اجتماعی داخلی، رسانه‌های خارجی 3.9 درصد، روزنامه‌ها و سایت 3.5 درصد، سایر منابع 1.1 درصد و 25 درصد اخبار تیم ملی را دنبال نمی‌کنند.

مدیر مرکز طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در پاسخ به این سوال که مردم از چه طریقی در جریان اوضاع و اخبار جامعه قرار می‌گیرند، گفت: به عنوان مثال، صداوسیما 54 درصد، اینستاگرام 18 درصد، واتس‌اپ 7.4 درصد، تلگرام 7.4 درصد است. البته قبل از فیلترینگ‌ها درصد اینستاگرام در برخی موارد تا 23، 24 درصد هم افزایش می‌یافت. یا واتس‌اپ حدود 20 درصد بود. بی‌بی‌سی 2 درصد، منوتو 1 درصد، اینترنشنال 2.5 درصد، روزنامه‌ها و سایت‌ها 2.4 درصد و روبیکا 4 درصد است. البته روبیکا بعد از فیلترینگ آمارش بالا رفته است.

از آنجایی که عدم همراهی بازیکنان تیم ملی فوتبال ایران با سرود ملی در کنار تحریم فوتبال ایران، از موضوعات بحث برانگیز این روز‌ها بود، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات نگرش مردم را بابت این موضوع جویا شد. داده‌های این مرکز نشان می‌دهد که 13 درصد از پاسخگویان موافق عدم همراهی بازیکنان برای خواندن سرود ملی بودند و حدود 36 درصد از پاسخگویان با عدم خواندن سرود ملی مخالف بودند. 34 درصد هم از این موضوع اظهار بی‌اطلاعی کردند و حدود 17 درصد هم نظری نداشتند.

جعفری کافی‌آبادی با بیان اینکه در جامعه‌شناسی مطرح می‌کنیم که چقدر بحث میدان پیچیده است، افزود: در این مدت، کل نظام طرفداران خود را دعوت به خویشتنداری کرده و بخش عمده‌ای از این ماجرا هم افراد خاکستری هستند. از طرفی، نظام به این جمع‌بندی رسیده است که ما نباید در میدان طرف مقابل بازی کنیم. نتیجه پیوست فرهنگی و امنیتی ماجرا این است که باید تا جای ممکن از هرگونه تنش جلوگیری کرد. این مسئله باعث شده که پژواک صدای معترض جامعه را پر کند. چون طرف مقابل (نظام جمهوری اسلامی) با طرف خاکستری که لزوماً نسبتی با اعتراضات و محتوای آن ندارند، از اینکه بخواهند موضع‌گیری کنند، خویشتنداری می‌کند.

وی با اشاره به پیروزی تیم ملی فوتبال ایران در برابر ولز تصریح کرد: حضور میدانی طرفداران تیم ملی به طرز غیرقابل قیاسی نسبت به حضور میدانی معترضان پر‌رنگ‌تر بود. گویی آن‌ها فرصت مشروعی پیدا کرده بودند، بدون اینکه طرف مقابل را تحریک کنند، موضع‌گیری سیاسی به همراه طرفداری از تیم ملی فوتبال کرده باشند. به عنوان مثال، یک عده که به لحاظ وضعیت حجاب با تعریف متعارف جمهوری اسلامی سنخیت نداشتند، ولی از تیم ملی حمایت می‌کردند. این معنایی دارد که باید تفسیر شود. بی‌تردید یکی از معانی‌اش این است که سقف مطالبه ما از جمهوری اسلامی برخی آزادی‌های مدنی است. ما با کسانی که این موضوع را به براندازی بسط می‌دهند، همدلی نداریم.

مدیر مرکز طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات گفت: این افراد می‌گویند که ما سرِ ایران اتفاق‌نظر داریم و با آن‌هایی هم‌نظر هستیم که به لحاظ فرهنگی سنخیتی نداریم.

جعفری کافی‌آبادی با بیان اینکه بازی‌هایی مثل بازی ایران در جام جهانی و پیروزی آن حتماً بهانه لازم را به مردم برای اتحاد می‌دهد، توضیح داد:، ولی بستگی دارد که بعد از آن حاکمیت چگونه رفتار می‌کند.

وی در پاسخ به این سوال که با توجه به جو غالب جامعه عده‌ای از هنرمندان، سلبریتی‌ها و کسانی که حکم رهبران افکار را دارند، از بیان اظهارنظر خودداری می‌کنند، گفت: هرگونه اظهارنظر یا موضع‌گیری در وضعیت فعلی به مثابه انتحار است. فرقی نمی‌کند که به کدام سمت و سو باشد. اتفاقاً باید سکوت کرد. ارزیابی‌ام از ماجرا این است و من این تصمیم‌گیری را عاقلانه‌ترین تصمیم می‌دانم.

مدیر مرکز طرح‌های ملی پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات در پاسخ به این سوال که سکوت این افراد باعث نمی‌شود که کسانی که طرفدار براندازی هستند، سکوت این طیف را نشانه رضایت با همراهی خودشان بدانند، گفت: نه. از طرفی، معترض حاضر به گفتگو نیست. میدان گفتگو و فهم گفتگو را عرصه‌ای می‌داند که در آن شکست می‌خورد. چون زبان قدرت را نمی‌داند.

گزارش از نفیسه خلیلی