مرغان مهاجر و نقدی بر رسم مهمان‌نوازی بوشهری‌ها
بوشهر - ایرنا - در هنگامه غوغای مرغان مهاجر برای ربودن طعمه‌ای که میزبانان بوشهری به دریا می‌اندازند، شور زندگی در کرانه خلیج فارس موج می‌زند؛ درست همان چیزی که این مردم خونگرم را در سرمای زمستان به ساحل می‌کشاند تا برای میهمانان شهر غذا بیاورند، اما کارشناسان می‌گویند تغذیه دستی پرندگان آسیب زا است.
به گزارش ایرنا، زمستان که می‌شود، تصویر ساحل بوشهر با هیاهوی مرغان دریایی رنگ می‌گیرد، مرغابی و کاکایی‌ها، پرستوهای دریایی، پلیکان و فلامینگوها و دیگر پرندگان آبزی و کنار آبزی که به گفته رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بوشهر شمارشان (طبق سرشماری سال گذشته) به 37 هزار قطعه می‌رسد، منظره‌ای چنان دلچسب ترسیم می‌کنند که سخت می‌توان دل از آن کند.
به دنبال پرتاب تکه‌هایی از گوشت، ماهی و بیشتر ضایعات مرغ از سوی مردم، زیبایی در این قاب متراکم می‌شود، دم به دم آواز و پرواز برای ربودن طعمه در می‌گیرد و هیاهوی گوش‌نواز به اوج می‌رسد؛ علاوه بر خیال مهربانی کردن با پرندگان، تماشای همین منظره پر شور، انگیزه‌ای است که شهروندان را بر آن می‌دارد تا تنها در یک ساعت آن هم در بخشی از ساحل، بیش از 10 کیلو گرم ضایعات مرغ را به آنها عرضه کنند.
اما کارشناسان این گونه غذا دادن به پرندگان - که در ساحل بوشهر بسیار هم دیده می‌شود - را از چند منظر غیر اصولی و آسیب‌زا می‌دانند؛ تا جایی که حتی می‌تواند به قیمت جان مرغان مهاجر تمام شود.
چند دلیل برای پرهیز از تغذیه دستی مرغان مهاجر
آنطور که دامپزشک اداره کل حفاظت از محیط زیست استان بوشهر به خبرنگار ایرنا می‌گوید: تغذیه دستی پرندگان در سواحل هم از نظر شیوه غذا دهی، هم نوع و کیفیت غذا اشتباه است.
محمد کاظم اسماعیلی می افزاید: این پرندگان خودشان می‌توانند غذای خود را بیابند؛ مرغان مهاجر بر اساس شرایط زیستی و هماهنگ با امکان دسترسی به غذا کوچ می‌کنند و در فصلی به بوشهر می‌آیند که می‌توانند نیازغذایی خود را از دریا تامین کنند.
به گفته او تغذیه دستی پرندگان مهاجر در عادات و روند مهاجرت آنها اثری مخرب دارد و توصیه نمی‌شود.
بر اساس توضیح دامپزشک اداره کل حفاظت از محیط زیست استان بوشهر کیفیت غذایی که به این پرنده‌ها عرضه می‌شود نیز مناسب نیست تا جایی که گاه می‌تواند جان آنها را به مخاطره اندازد.
به گفته اسماعیلی ضایعات گوشت و مرغ ممکن است در اثر مانده بودن، تولید سمی قارچی به نام آفلاتوکسین کند که می تواند مرگ و میر پرندگان را به دنبال داشته باشد، حتی اگر در لحظه، تازه باشد، اگر در محیط رها شود ممکن است در روزهای بعد پرندگان آن را مصرف کنند و بلای جانشان شود.
او می‌گوید: پوست و چربی زیر پوست محل ذخیره بیشترین میزان آنتی‌بیوتیک وارد شده به بدن مرغ است که به عنوان ضایعات جدا می‌شود، حال آنکه همین قسمت‌ها برای تغذیه پرندگان به دریا ریخته می‌شود و می‌تواند با اثر گذاری بر سیستم ایمنی، زمینه بیماری مرغان مهاجر را فراهم کند.
این دامپزشک با بیان اینکه هر یک از گونه‌های مرغان آبزی و کنار آبزی تغذیه متفاوتی از سخت پوستان دریایی یا ماهی‌ها دارند، تاکید می‌کند: نباید در تغذیه آنها دخالت کنیم.
جای خالی آگاه‌سازی مردم در سواحل شهر
اما منع بوشهری‌های خونگرم از تغذیه مهمانان دوست داشتنی زمستان‌هایشان مقدمه‌هایی را طلب می‌کند که به هیچ روی فراهم نیست، آگاه‌سازی مردم از نتیجه ناخواسته عمل‌شان و اطلاع‌رسانی در این باره عنصر غایب سواحل بوشهر است که سخت مغفول مانده است، حتی رگه‌ای از آن نیز به چشم نمی‌خورد و با همه اهمیتی که دارد انگار رها شده است.
به اعتقاد محمد مهدی طیاری مسئول باشگاه پرنده‌نگری "چکاوک"، کمبود آگاهی عامل رواج غذا دهی غیر اصولی در بوشهر است که در طولانی مدت اثری مخرب بر اکوسیستم خواهد داشت و نتیجه عملکرد امروز ما در آینده نمودار خواهد شد.
او پیشنهاد می‌کند تابلوهایی با انرژی خورشیدی در ساحل نصب کنند و در این زمینه اطلاع‌رسانی مناسب به مردم صورت گیرد، هرچند او می‌گوید که این پیشنهاد پیشتر نیز مطرح شد اما تنها در مقطعی کوتاه تابلو فلزی نصب شد که پس از مدتی پوسیده و از سوی شهرداری برداشته شد.
به گفته این فعال محیط زیست غذا دهی به حیات وحش در شرایط طبیعی اشتباه است و در همه دنیا پروتکل مشخصی در این زمینه وجود دارد.
او ادامه می‌دهد: بر این اساس در صورتی که در مقطع زمانی خاص شرایط سخت آب و هوایی ایجاد شود و حیات وحش در وضعیتی دشوار قرار گیرد، سازمان مطبوع حفاظت از محیط زیست باید به صورت اصولی و بر اساس نیاز اقدام به تغذیه حیوانات کند.
راهی نو باید جست
به تماشا نشستن پرواز در ساحل نیلگون و آفتابی خلیج فارس نه تنها برای شهروندان بوشهری که از نظر امکانات تفریحی، محدودیت بسیار دارند، که برای هر کسی گوارا است و غذا دادن به پرندگان نیز محرک مرسوم و افزاینده این نشاط است، بنابراین علاوه بر آگاه سازی مردم، لازم است شرایط برای سامان بخشیدن به این مساله فراهم شود و بهتر از آن جایگزین مناسبی برای لذت بردن از حضور گرم این مهاجران سیبری مهیا شود.
به اعتقاد محمد مهدی طیاری اداره کل حفاظت از محیط زیست باید به صورت جدی این مساله را دنبال کند و آن را سامان بخشد، دست کم غذای استاندارد پرندگان در ساحل عرضه شود، با همکاری شهرداری اطلاع‌رسانی صورت گیرد و بر غذا دهی نظارت شود.
او می‌گوید: در بسیاری از کشورها همچون استرالیا غذا دهی به حیوانات در قالب انجمن‌های زیست محیطی انجام می‌شود و علاقمندان با عضویت در آن و خریداری میزان غذای مشخص و استاندارد، تغذیه پرندگان را تجربه می‌کنند.
اگر غذا دهی به این میهمانان فرخنده توصیه نمی‌شود، اما مرغان مهاجر ظرفیتی را برای بوشهر به ارمغان آورده‌اند که می‌تواند زمینه‌ساز تقویت نشاط اجتماعی و توسعه گردشگری آن به کم‌هزینه‌ترین شکل ممکن باشد.
مسئول باشگاه پرنده‌نگری "چکاوک" بر این باور است که به جای بسیاری از کارهای بزرگی که باید و برای نجات محیط زیست بوشهر انجام نمی‌شود، می‌توان از ظرفیت وجود پرندگان در سواحل استان استفاده کرد؛ تماشای این پرندگان قابلیت بالایی برای تخلیه روانی و افزایش روحیه و نشاط مردم دارد.
طیاری با بیان اینکه صنعت پرنده‌نگری پس از فوتبال پرطرفدارترین است، پیشنهاد می‌کند: بنابراین به عنوان جایگزین تجربه غذا دادن به پرندگان، می‌توان با همکاری حفاظت از محیط زیست، شهرداری و میراث فرهنگی و گردشگری دوربین‌های پرنده نگری را در خط ساحلی شهر مستقر کرد و در ضمن اطلاعات مناسبی از این پرنده‌ها در اختیار علاقمندان قرار دارد.
آگاه سازی از پایه برای نجات مرغان مهاجر
دخالت نکردن در زیست پرندگان مهاجر و پرهیز از تغذیه دستی آنها نقطه اشتراک کارشناسان و مسئولان محیط زیست بوشهر است.
رئیس اداره نظارت بر امور حیات وحش اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر نیز با بیان اینکه مرغان مهمان این روزهای کرانه خلیج فارس وحشی هستند، می‌گوید: رفتار ما نیز باید متناسب سیستم بیولوژیکی آنها باشد، آنها خود می‌توانند نیاز تغذیه‌ای خود را تامین کنند و دخالت در این امر، برای آنها مشکل زا است.
به گفته خسرو درویشی پرنده‌های زمستان گذر از مسیرهای طولانی مانند سیبری به تالاب‌ها و سواحل بوشهر کوچ کرده‌اند و برای مهاجرت نیازمند آمادگی و تحرکند اما تغذیه دستی با گرفتن این تحرک، مخل روند مهاجرت آنها می‌شود.
او در توضیح اقدامات انجام شده برای آگاه‌سازی بوشهری‌ها از پیامدهای ناگوار این وعده‌های غذایی نابجا، به ارائه آموزش‌ها از مدارس اشاره می‌کند و می‌گوید: یکی از سرفصل‌های طرح "یک ساعت با محیط بان" که در مدارس استان اجرا شده و ادامه دارد رفتار صحیح با این حیات وحش از جمله همین پرندگان است.
درویشی درباره طرح‌های پیشنهاد شده کارشناسان همچون تدوین پروتکل، نصب تابلو و ارائه جایگزین‌های غذادهی به پرندگان نیز می‌گوید: برای آینده جای کار بسیاری دارد که باید برنامه‌ریزی شود.
مرغان مهاجر با خود شور زندگی به ارمغان می‌آورند، در متن صنعت اکوتوریسم بوشهر هنرنمایی می‌کنند، 20 گونه پرنده مهاجر که به بوشهر می‌آیند هدیه‌ای خداوندی هستند که می‌توانند جای خالی بسیاری از نداشته‌های شهر را پر کنند و در قبال این همه حفاظت از آنها وظیفه‌ای است که باید به شایستگی به انجام برسد.
با اینکه کارشناسان، فعالان و مسئولان محیط زیست استان بوشهر بر لزوم برچیدن این دانه‌های نابجا از پیش روی مرغان مهاجر اتفاق نظر دارند اما اقدامات انجام شده هنوز در خم همان کوچه یکم به انتظار مانده است و نیازمند سرعتی بیش از اینها است.
*س_برچسب‌ها_س*