مرگ آرام دریاچه‌ها؛ یکی درحال خشک شدن، دیگری درحال عقب‌نشینی

به گزارش خبرآنلاین، در دل سرزمینی که روزگاری دریاچه ارومیه با پهنه‌ای آبی و زنده، نفس طبیعت را تازه می‌کرد، اکنون تنها تصویری از مرگ تدریجی باقی مانده است. توسعه نامتوازن کشاورزی، حفر بی‌رویه چاه‌های عمیق و بی‌توجهی به حق‌آبه محیط‌زیستی، این دریاچه را تا مرز نابودی کشانده‌اند؛ جایی که عمق آب به کمتر از نیم متر رسیده و تنها چند روز تا تبخیر کامل باقی مانده است. اما فاجعه فقط به ارومیه محدود نمی‌شود. در شمال کشور، دریای خزر نیز با کاهش نگران‌کننده سطح آب روبه‌روست؛ روندی که اگر ادامه یابد، بزرگ‌ترین دریاچه جهان را نیز در معرض تهدیدی جدی قرار خواهد داد. اکنون، دو پهنه آبی که زمانی مایه حیات و غرور منطقه بودند، در آستانه فروپاشی اکولوژیک قرار گرفته‌اند.

ارومیه؛ دریاچه‌ای که نفس‌های آخر را می‌کشد

عیسی کلانتری، رئیس سابق سازمان حفاظت از محیط زیست، وضعیت دریاچه ارومیه را «فاجعه‌بار» توصیف می‌کند. به گفته او، تنها حدود 100 میلیون متر مکعب آب شور در سطحی نزدیک به 200 کیلومتر مربع باقی مانده که عمق آن به کمتر از نیم متر رسیده است. این دریاچه عملاً مرده است و در 10 تا 20 روز آینده، همین آب باقی‌مانده نیز تبخیر خواهد شد.

او هشدار می‌دهد که بستر نمکی 13 میلیارد تنی دریاچه، پس از خشک شدن کامل، به غبارهای سمی تبدیل خواهد شد؛ غبارهایی که می‌توانند سلامت مردم آذربایجان را از جنبه‌های تنفسی، بهداشتی و حتی ژنتیکی تهدید کنند. کلانتری با اشاره به سدسازی‌های بی‌رویه، توسعه ناپایدار کشاورزی و عدم تخصیص حق‌آبه قانونی، این عوامل را مسبب نابودی دریاچه می‌داند. او تأکید می‌کند که در سیاست‌گذاری‌ها، کشاورزی در اولویت قرار گرفت و هیچ آبی به دریاچه نرسید؛ در حالی که طبق قانون، حق‌آبه محیط‌زیستی باید در صدر توجه باشد.

زمانی عمق متوسط دریاچه ارومیه 4.5 متر بود، اما اکنون تنها خاطره‌ای از آن باقی مانده است. این دریاچه برای بیش از 6 میلیون نفر در شعاع 100 کیلومتری، نقش حیاتی داشته و اکنون با خطر پراکندگی غبارهای نمکی، خسارت‌هایی به بار خواهد آورد که نه تنها زیست‌محیطی، بلکه انسانی و ژنتیکی هستند؛ خسارت‌هایی که به‌سادگی قابل تحمل نخواهند بود.

خزر؛ دریاچه‌ای که آرام آرام عقب‌نشینی می‌کند

در سوی دیگر، سرگئی شیپولین، مقام مؤسسه تحقیقات شیلات و اقیانوس‌شناسی روسیه، از کاهش مداوم تراز آب دریای خزر خبر می‌دهد. به گفته او، بالاترین سطح آب این دریا در سال 1994 ثبت شده و از آن زمان تاکنون، روندی نزولی را طی کرده است. بیشترین افت در پنج سال گذشته و پس از سال 2020 رخ داده و امسال نیز کمترین سطح آب ثبت خواهد شد.

شیپولین پیش‌بینی می‌کند که در سال جاری میلادی، تراز آب دریای خزر بین 20 تا 30 سانتیمتر کاهش خواهد یافت و اگر این روند ادامه یابد، تا سال 2030 ممکن است سطح آب یک متر پایین‌تر برود. او هشدار می‌دهد که کشورهای حاشیه خزر باید تمهیداتی برای سازگاری با این شرایط اتخاذ کنند، چرا که کم‌عمق‌ترین بخش در شمال و پرآب‌ترین منطقه در جنوب این دریا، به ویژه در نزدیکی ایران، بیش از پیش در معرض خطر قرار دارند.

233233