مزیت ساخت سریال اپیزودیک با نگاهی به «تازه وارد» تلویزیون / مخاطب وقت دیدن سریالِ خطی ندارد

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، مخاطبانِ امروز تلویزیون به صورت پیوسته خود را در معرض استفاده از رسانه‌های مختلف به ویژه شبکه‌های اجتماعی نوظهور قرار و زمان کمتری را به تماشای تلویزیون اختصاص می‌دهد. به همین دلیل به نظرمی‌رسد در این شرایط بهترین قالب برای سریال‌سازی، قالب اپیزودیک است؛ یعنی سریال‌هایی که در هر قسمت داستان‌های مستقل دارند و می‌توانند بیننده را در هر زمان با خود همراه کنند.

در حقیقت برای مخاطبانی که به دلایل مختلف از جمله نداشتن وقت، فرصت تماشای سریال‌های طولانی را ندارد، سریال‌های اپیزودیک فرصت خوبی برایشان محسوب می‌شود چراکه هر قسمت از این آثار قصه مجزایی دارند و مخاطب مجبور به دنبال کردن تمام قسمت‌های آن برای رسیدن به پیام اثر نیست. همچنین با از دست دادن چند قسمت از این سریال کلاف داستانی را گم نمی‌کند.

این سریال‌ها حتی زمان زیادی هم از تماشاگر خود طلب نمی‌کنند؛ بنابراین تماشای آن برای افرادی که حوصله تماشا کردن سریالی را که هر قسمت آن نزدیک به چهل و پنج تا یک ساعت است، ندارند، مناسب به نظر می‌رسد.

چرا کلید اسرار روی آنتن نرفت؟

اما با مروری کوتاه بر تاریخچه سریال‌های اپیزودیک در ایران می‌توان دریافت که ساخت این‌گونه آثار از زمانی در تلویزیون رونق پیدا کرد که مخاطب پای سریال «کلید اسرار» نشست که نزدیک به 18 سال پیش از شبکه سه سیما روی آنتن رفت.

از جمله سریال‌هایی که پس از پخش «کلید اسرار» در قالب اپیزودیک در تلویزیون روایت شدند، می‌توان به سریال «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» اشاره کرد که تعدادی از کارگردانان و نویسندگان در این پروژه همکاری داشتند. در حقیقت یکی از مزیت‌های ساخت اینگونه از آثار بهره بردن از تعداد بیشتری فیلمساز و بازیگر است به ویژه کسانی که قصد دارند به حوزه سریال‌سازی ورود کنند، ساخت اپیزودهای مختلف یک سریال و حضور در آن فرصت مناسبی در اختیارشان قرار می‌دهد.

این روزها سریالِ اپیزودیکِ «تازه وارد» که خودش را آماده تلویزیون می‌کند که پیش از این سریال‌هایی همچون «کلانتر» ساخته می‌شد. کارگردان‌هایی مثلِ محسن شاه‌محمدی که سال‌ها از سریال‌سازی فاصله گرفته‌اند اما با کنار رفتن این سریال‌سازان گویا قالب جذاب و لازمِ "اپیزودیک" به ورطه فراموشی سپرده شده و از این نوع سریال‌سازی مخاطب‌پسند هم فاصله گرفتیم.

البته که کنار رفتن سریال‌سازان کاربلد و حرفه‌ای هم مزید بر علت شده است چون تازه‌واردها گویا به ساخت سریال خطی، سوژه‌های تکراری و صرفاً جذابیت‌های بصری، بیشتر علاقه‌مندند. جایی هم در این قالب‌ها به سرمنزلی نرسند حتماً از ستاره‌های سینمایی بهره می‌برند باز هم خبری از بازیگران پیشکسوت و کاربلد تلویزیونی نمی‌شود. همان رویه‌ای که رسانه‌ملی در جذب مخاطب با واگذاری اجرا به سلبریتی‌ها یا زرق و برق برنامه‌ای و کپی‌برداری از آثار خارجی در دستور کار خودش قرار داده است.

اما ساخت سریال‌های اپیزودیک هم از جایی در تلویزیون رونق پیدا کرد که مخاطب پای «کلید اسرار» نشست و البته در کنار بازپخش بسیاری از آثار دیگر تلویزیون، این فقره تکرار نشد! سریالی که در دو سری پخش از آنتن رسانه‌ملی (شبکه سه)- سال‌های 1386 و 1387- توانست در هر قسمت قصه‌هایی عبرت‌آموز و پندآموز با محوریت اخلاقی مطرح کند.

فارغ از محتوای جذاب و دلچسب، مخاطب سریال‌های اپیزودیک پیگیر سریال هم نباشند می‌توانند حداقل از یک اپیزود و چند قسمت این سریال بهره ببرند. چون مزیت قالب سریال‌سازی اپیزودیک همین است که این فرصت را به بیننده می‌دهد تا از هر زمانی به گروه مخاطبان ثابت یا اتفاقی و گذرای این اثر بپیوندد. چرا که از دست دادن یک قسمت از مجموعه تلویزیونی به معنای گم‌کردن کلاف داستانی آن محسوب نمی‌شد.

این اتفاق در «کلید اسرار» هم افتاد و البته آغاز یک ماجرا و ایده‌پردازی ساخت قصه‌های مجزا در دل یک مجموعه بود. جایی که با توفیق و اقبال بینندگان سیما مواجه شد؛ از جمله سریال‌هایی که یک یا دو سالی بعد از پخش «کلید اسرار» در تلویزیون در قالب اپیزودیک روایت شدند می‌توان به سریال «شاید برای شما هم اتفاق بیفتد» اکبر تحویلیان اشاره کرد که تعدادی از کارگردانان از جمله راما قویدل، احمد معظمی، محمود معظمی، سید محسن یوسفی، نوید میهن دوست، رضا ابوفاضلی، داریوش یاری، امیر مسعود آقاباباییان و نویسندگانی چون محسن سرتیپی، طلا معتضدی، نازنین فرخلو، نیلوفر محلوجی، محمد محمود سلطانی، مصطفی زندی، مسعود کرمی، ندا نوبخت و حسین تراب نژاد آن را هدایت کردند.

نمایی از سریال «تازه وارد»

البته آثار دیگری همچون «در قصه‌ها زندگی می‌کنند» داوود بیدل و «دیوار شیشه‌ای» نوید مهین‌دوست از دیگر آثار اپیزودیک تلویزیون به شمار می‌رود. کار پلیسی و جنایی مثل «کلانتر» ساخته نشد چون کاربلدهای این ژانر همچون محسن شاه‌محمدی، مهدی فخیم‌زاده و مسعود آب‌پرور چند صباحی است که به گونه‌ای کنار رفتند.

سریال «تازه وارد» به تهیه کنندگی محمدجواد موحد که محصول خانه تولیدات جوان و تولید شده در باشگاه فیلم سوره است، از جمله آثاری است که قصد دارد هشت فیلمساز جوان را که پیش از این سابقه ساخت فیلم کوتاه در باشگاه فیلم داشته‌اند، به عرصه سریال‌سازی و تلویزیون معرفی کند تا مسیر توانمندسازی را با ساخت یک اثر حرفه‌ای طی کنند.

یکی از این جوان‌ها میلاد محمدی نام دارد که ساخت 2 اپیزود سریال «تازه وارد» را برعهده داشته است. او بعد از گذراندن دوره‌های آموزش فیلمنامه‌نویسی و همکاری‌اش با گروه فیلمسازی عصرتصویر به عنوان کارگردان و مدیر هنری، تاکنون فیلم‌های کوتاهی از جمله «سی سال و یک دقیقه»، «دم عید»، «هر سال اربعین»، «مرگ در ماه اردیبهشت»، مجموعه پنج قسمتی فیلم کوتاه با موضوع کرونا و «دلتنگی» را تولید کرده است. وی همچنین فیلمنامه‌های فیلم کوتاه «ریکاوری» و تله فیلم «خوناب» را به ترتیب همراه به با احمد نوری سجاد بنکدار و را به رشته تحریر درآورده است.

و اما میلاد محمدی در اولین تجربه سریال‌سازی خود پشت دوربین «تازه وارد» قرار گرفته و ساخت 2 اپیزود «هستی» و «آقای نویسنده» را برعهده داشته است. «هستی» در آذرماه 1400 و در هشت جلسه جلوی دوربین رفته و همچنین فیلمبرداری این اپیزود در هشت لوکیشن و در تهران پیگیری شده است. در خلاصه داستان اپیزود «هستی» آمده است: کامران و لیلا در آستانه مهاجرت از کشور، متوجه ورود تازه واردی به زندگی‌شان می‌شوند.

بازیگران اپیزود «هستی» عبارتند از خیام وقارکاشانی، نیلوفر هوشمند، آیلین جاهد، بهناز ذکوی، مرتضی جلالی و سارا خسروی و اما در خلاصه داستان «آقای نویسنده» آمده است: هوشنگ تمامی پس اندازش را که برای عمل آی‌وی‌اف همسرش جمع کرده بود، به طمع چاپ آخرین رمانش به باد می‌دهد و در بحران زندگی مشترکش گرفتار می‌شود که ورود تازه واردی به زندگی‌اش، همه چیز را تغییر می‌دهد.

محمد نادری، آندیا جعفری، نسیم باقریان، عرفانه خانی و محمد سیاه‌پوش از جمله بازیگران اپیزود «آقای نویسنده»‌اند که در 5 لوکیشن و در تهران کار شده است.

انتظارها برای بازگشت اپیزودسازی به تلویزیون!

در پشتِ کارهای اپیزودی که روی آنتن تلویزیون رفته، تفکر، اندیشه و خلاقیت کارگردان‌های بزرگی همچون محسن شاه‌محمدی، عزیزالله حمیدنژاد و مسعود آب‌پرور بوده که نشان می‌دهد سریال‌های اپیزودیک الگوهای موفقی در سریال‌سازی بوده‌اند و هستند. اما جای تأمل است چرا این رویه و روند ساخت در تلویزیون ادامه پیدا نکرد؟ ادامه این روند مطمئناً نیازمند یک اندیشه عالمانه و تفکر خلاقانه کارگردانان کاربلد حوزه سریال‌سازی تلویزیون است اتفاقی که با کارگردانان فعلی نمی‌افتد.

*** مخاطب وقتِ دیدن سریال خطی ندارد!

امروز تلویزیون با مخاطبی مواجه است که علاوه بر درگیری‌ها و مشغله‌های روزمره خود، پیوسته خودش را در معرض استفاده از رسانه‌های مختلف خصوصاً شبکه‌های اجتماعی و موبایلی نوظهور قرار می‌دهد و کمتر زمانی را برای قاب جعبه جادویی تلویزیون می‌گذارد. به نظرمی‌رسد در این موقعیت و شرایط بهترین قالب، همان قالب سریال‌سازی اپیزودیک است.

سریال‌هایی که در هر قسمت داستان‌های مستقل دارند و می‌توانند خوراک بصری مناسب و نمایشی را برای بیننده همراه کنند. از سوی دیگر این نوع سریال‌ها مثل «بدون شرح» که یک خط داستانی واحد و روایت‌های مستقل و مجزای هر اپیزود در کنار هم قرار گرفتند و نوعی تلفیق ایجاد شد که به کشش و جذابیت داستانی اثر و منطق روایی سریال کمک می‌کند.

چرا که مثلاً در سریال «بدون شرح» ماجرای دفتر یک هفته‌نامه در حال ورشکستگی، موضوع و محور اصلی داستان قرار گرفت؛ و برای اولین‌بار هم تلویزیون به چنین موضوعی پرداخت. در محور این داستان هم قصه‌های کوچک و داستان‌های مستقل در چند قسمت، سریال را جلو می‌برد. این نوع ساخت سریال به کشش و جذابیت داستانی و از طرفی دلچسبی برای مخاطب ایجاد می‌کرد. مخاطب حتماً نیاز نبود هر شب مخاطب «بدون شرح» باشد یا سریال‌های دیگر اپیزودیک را از ابتدا تا انتها ببیند می‌توانست مخاطب چند قسمت باشد و لذت ببرد. 

از طرفی تولید مجموعه‌های اپیزودیک علاوه بر پیگیری مخاطب به دلیل اتصال در ساختار، بازار کار مناسب‌تری برای بازیگران است که به جای حضور در یک تله فیلم 90 دقیقه‌ای یا یک سریال خطی که چند کاراکتر مشخص دارد یک سریال چند اپیزوده به مرحله ساخت برسد و بازیگران بیشتری را به کار دعوت کند. الان در همین سریال «تازه وارد» که خودش را برای آنتنِ شبکه سه سیما آماده می‌کند یا سریال رمضانی شبکه پنج (مسافران شهر) چندین بازیگر و کارگردان را به کار می‌آورد و این در نوعِ‌خودش، نکته مهمی است.

تصویربرداری سریال 11 اپیزودی «تازه وارد» که مضمونی خانوادگی دارد و به مسئله فرزندآوری می‌پردازد، به تازگی به پایان رسیده است و این روزها مراحل پس‌تولید را پشت سر می‌گذارد. هنوز زمانِ دقیق پخش آن مشخص نشده و قرار است به زودی از شبکه سه سیما پخش شود.