مساله قره‌باغ تبدیل به گره کور شده است / باید از ظرفیت‌های اجلاس سه گانه ایران، ترکیه و آذربایجان استفاده کرد
تهران - ایرنا - یک کارشناس مسائل قفقاز با بین اینکه مساله قره باغ از منظر حقوقی و جغرافیای سیاسی عملا تبدیل به گره کور شده است، گفت: ظرفیت‌های اجلاس سه گانه ایران، ترکیه و آذربایجان می‌تواند جایگاه ایران را در سطح یک میانجی قابل اعتماد، در بحران قره‌باغ تثبیت کند.
«محمدعلی دستمالی» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا با اشاره به درگیری‌های اخیر بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان و تلاش‌هایی که تاکنون برای حل این بحران و میانجیگری انجام شده است، گفت: در بسیاری از موارد از سازمان ملل و گروه مینسک انتقاد می‌شود که چرا کاری نمی‌کنند. ممکن است بخشی از این انتقادات هم به جا باشد، اما تا زمانی که طرفین درگیر، خودشان اراده نکنند، میانجی نمی‌تواند کاری انجام دهد.
نباید از میانجی انتظار معجزه داشت
به گفته این کارشناس مسائل منطقه، منطقی نیست از یک نیروی میانجی انتظار معجزه داشته باشیم. ضمن اینکه تعداد راهکارها و پیشنهادهای ممکن بی نهایت نیست.
دستمالی با تشریح راهکارهای حل مناقشه قره‌باغ بیان کرد: برخی برگزاری رفراندوم و پذیرش نتیجه آن از سوی دو طرف را پیشنهاد می‌دهند. برخی قائل به برگزاری مذاکرات با حضور ارامنه قره‌باغ هستند و عده‌ای خودمختاری قره‌باغ وابسته به آذربایجان را مطرح می‌کنند، اما جمهوری آذربایجان هیچ کدام از این راهکارها را نمی‌پذیرد.
وی با بیان اینکه ارمنستان برخی اسناد و وقایع تاریخی را قبول ندارد، گفت: ایروان متکی به حمایت مسکو و لابی ارامنه است و در پاره‌ای موارد هم دست به اقدامات تحریک‌کننده می‌زند. منطقه قره‌باغ هم با معادلات جمعیتی و برتری آشکار جمعیت ارامنه نسبت به آذری‌ها، مستعد و دستخوش تداوم تنش است.
روسیه خواهان تغییر موازنه به نفع یکی از دو طرف درگیر نیست
این کارشناس مسائل منطقه با بیان اینکه از منظر واقع‌گرایانه، طرفداران ایده وزن‌کشی و تنش نظامی، کم نیستند، اظهار داشت: نقش روسیه در این میان، برجسته‌تر و مهم‌تر از دیگران است. روسیه به دنبال موازنه است و شواهد میدانی نشان می‌دهد که مسکو خواهان حل سریع و تغییر موازنه به نفع یکی از دو طرف درگیر نیست.
این کارشناس مسائل بین‌المللی تاکید مجدد ایران بر ضرورت توقف جنگ، انجام آتش بس و پافشاری بر مذاکره، موضع صحیحی دانست و تصریح کرد: موضع وزارت امور خارجه ما، معقول و صحیح بود. ضمن اینکه اجلاس سه گانه ایران، ترکیه، آذربایجان، ظرفیت‌هایی دارد که می‌تواند جایگاه ایران را در سطح یک میانجی قابل اعتماد، تثبیت کند.
وی در بخش دیگری از این گفت و گو درباره موضع ترکیه در بحران قره باغ گفت: در حالی که اغلب کشورهای منطقه خواهان توقف درگیری نظامی بین ایروان و ارمنستان هستند، ترکیه اعلام کرده که در میدان جنگ و میز مذاکره از آذربایجان حمایت می‌کند.
وی با بیان اینکه ترکیه در چند سال اخیر، در سیاست خارجی خود، تمایل بیشتری به استفاده از قدرت سخت پیدا کرده است، اظهار داشت: ترکیه به منظور مقابله با «پ. ک. ک» در شمال عراق، همچنین مداخله در شمال سوریه و لیبی بوده‌ایم. با این اوصاف دولت آنکارا گزینه قدرت‌نمایی نظامی، را بر سایر رویکردها ترجیح داده است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل ادامه داد: ترکیه در شمال قبرس نیروهای خود را مستقر و در قطر و در چند کشور آفریقایی پایگاه نظامی تاسیس کرده است. به نظر می‌رسد دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، دستیابی سریع به نتایج عملیات نظامی را بر صبر و بردباری و نتیجه طولانی مدت مذاکره ترجیح می‌دهد.
اعزام نیروهای نظامی ترکیه به آذربایجان کار ساده‌ای نیست
دستمالی با اشاره به سه دهه تلاش برای حل مسئله قره‌باغ تصریح کرد: پس از سه دهه تداوم معضل بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان و حرکت سنگین و کند گروه مینسک، ترکیه با علم به افزایش توانمندی‌های نظامی و اقتصادی آذربایجان و مشکلات اقتصادی و دفاعی ارمنستان، به این جمع‌بندی رسیده که با اقدام نظامی در مدت زمان کوتاه‌تری به نتیجه مورد نظر خود خواهد رسید.
وی افزود: مساله هم‌نژاد بودن، برای ترک‌ها مسئله مهمی است و دولت ترکیه خود را موظف می‌داند به یاری آذربایجان بشتابد. در عین حال شاهد هستیم که در مورد اویغورها اقدام نمی‌کند زیرا چین یک ابرقدرت سیاسی، نظامی و اقتصادی است و رابطه با چین برای ترکیه اولویت مهمی است و نباید این دو موضوع را با هم یکی دانست.
این کارشناس مسائل ترکیه به روابط استراتژیک آنکارا - باکو اشاره و تصریح کرد: حوزه انرژی و لوله انتقال گاز آذربایجان به ترکیه (خط انتقال تاناپ)، از دید ترکیه یک شاهرگ حیاتی و مهم است و ارمنستان هم با علم به این موضوع، بارها منطقه طاووس را تهدید کرده است. یعنی همان نقطه حساسی که هم خط تاناپ و هم راه آهن آذربایجان به گرجستان و ترکیه از آنجا می‌گذرد.
دستمالی با بیان اینکه جمهوری آذربایجان برای ترکیه، ارزش کانونی خاصی دارد، خاطرنشان کرد: این کشور در آسیای میانه و قفقاز دست ترکیه را بازتر می‌کند تا با دیگر اعضای شورای ترک، روابط حسنه داشته باشد و حتی رویایی همچون تاسیس ارتش کشورهای ترک زبان را محقق سازد.
وی با بیان اینکه در شرایط فعلی انتظاری نمی‌رود که ترکیه به آذربایجان نیروی نظامی اعزام کند، ابراز داشت: براساس قوانین ترکیه، رئیس‌جمهور در مقام فرمانده ملی نیروهای مسلح کشور، برای اعزام نیرو به خارج از کشور نیازمند مجوز پارلمان است اما به استثنای حزب دموکراتیک خلق‌ها به عنوان یک حزب وابسته به «پ. ک. ک»، همه احزاب ترکیه به چنین مجوزی رای مثبت خواهند داد و اردوغان با یک رای قاطعانه می‌تواند اجازه اعزام نیرو به آذربایجان را به دست آورد.
این کارشناس مسائل منطقه اضافه کرد: البته در بحث اعزام نیروی نظامی ترکیه به آذربایجان فقط موضوع مجوز پارلمان ترکیه نیست. آنکارا باید قدرت مهمی به نام روسیه را در نظر بگیرد کما اینکه ترکیه در لیبی هم به خاطر اقدامات خاص روسیه دچار مشکلات فراوانی شد.
دستمالی با بیان اینکه اعزام نیرو برای حضور در میدان جنگ با ارمنستان، اقدام ساده‌ای برای دولت ترکیه در شرایط کنونی نیست، عنوان کرد: لابی ارامنه در جهان، توانسته علیه ترکیه اقدامات فراوانی انجام دهند و معقول نیست که ترکیه بهانه‌ای دیگر به دست آنان بدهد. دور از انتظار نیست که فرماندهان عالی نظامی ترکیه در حوزه‌های رصد ماهواره‌ای و هوایی، اطلاعات هواپیماهای بدون سرنشین و حتی هدایت جبهه به شکل غیررسمی از راه دور، بین آذربایجان و ارمنستان را برعهده گرفته و به کمک آذری‌ها بشتابند.
*س_برچسب‌ها_س*