مهجوریت کتاب در صنعت فرهنگی؛ در جدیدترین شماره شیرازه کتاب
تهران - ایرنا - ماهنامه تخصصی کتاب و کتاب‌خوانی «شیرازه کتاب» در جدیدترین شماره خود (شماره 44 و 45)، به مطالبی در خصوص صنعت فرهنگی و جاماندن کتاب در چرخه این صنعت، اهمیت چرخه طبیعی نشر و مسائلی در این حوزه پرداخته است.
مهدی سلیمانی در سرمقاله‌ای با عنوان «فرهنگ در انتظار احیا»، به استقبال مجلس یازدهم و کمیسیون فرهنگی دوره جدید مجلس رفته و به نکاتی اشاره می‌کند که لازمه توجه در حوزه قانون‌گذاری است.
در بخش خانواده نشر انتشارات قدرولایت معرفی شده است و علاوه بر انتشار مهم‌ترین اخبار و رخدادهای حوزه کتاب طی دو ماه گذشته، مطلبی هم درباره نمایشگاه بین‌المللی فرانکفورت تنظیم و منتشر شده است. مطالب این بخش با عنوان «برخلاف جریان تحریف کار می کنیم»، «پرسه در راهروهای فرانکفورت» و «خط اخبار» آمده است.
تحریریه شیرازه کتاب در پرونده ویژه این شماره، به سراغ «تولید در اکوسیستم حرفه‌ای نشر» رفته و گفت‌وگوهایی با سیدحسین شهرستانی، ابراهیم شمشیری، مجتبی شاهمرادی، سعید مکرمی و محمد حقی داشته است. در این بخش متن میزگرد «تولید کتاب در اکوسیستم حرفه‌ای نشر» با حضور میکلا بنیچی، نماینده آژانس ادبی بنیچی و سریانی در رم، مریم رونق قائم‌مقام انتشارات فرمنش، علی عرب‌زاده مدیر حقوق خارجی آژانس ادبی دایره مینا و سید احمد موسوی از مجله شیرازه کتاب گردآوری و منتشر شده است.
«در اهمیت بازشناسی تولید»، «چرخه نشر باید طبیعی باشد»، «ناشر بدون برنامه یک دستگاه کپی و چسب است»، «منظور از کتاب تجاری چیست؟» و... از دیگر مطالب پرونده ویژه این شماره شیرازه کتاب هستند.
در این بخش از قول سیدحسین شهرستانی دکترای جامعه شناسی و مدیر گروه حکمت و هنر پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی حوزه هنری در مورد صنعت فرهنگ می خوانیم:
صنعت فرهنگ مفهومی است که در آن یک جور گذار از کتاب نهادینه شده است، مقوله صنعت فرهنگ، پدیده‌های فرهنگی و محصولات و کالاهای فرهنگی اعم از کتاب و مجله و فیلم و موسیقی و برنامه‌های تلویزیونی و رسانه های نوظهور و دیجیتال هستند.
در این میان از جهتی کتاب و ساختار و تولید آن تحت مقوله صنعت فرهنگ است ولی اساسا کتاب در ذات خود یک امر پیشا صنعت فرهنگی است، یعنی مال دوره پیش از مفهوم صنعت فرهنگی و ساختارهای آن است، عمدتا صنعت فرهنگ در درون خودش یک نوع گذار از کتاب به رسانه دارد، به خصوص موسیقی، تلویزیون، سینما و در دوره جدید اینترنت؛ در تاریخ این صنعت، اگر یک زمانی عرصه تقابل تلویزیون و سینما با کتاب یکی از پارامترهای موثر در قلمروی فرهنگ بود، الان شاید عرصه تقابل فضای مجازی و اینترنت با کتاب یکی از این پارامترهای مهم است.
در واقع خود مقوله صنعت فرهنگ با کتاب تضاد و پارادوکس و تنش دارد، یعنی اساسا در متن صنعت فرهنگی و صنعتی شدن فرهنگ، کالاهای فرهنگی بازار رونق پیدا می‌کنند؛ در حالی که درباره کتاب اینطور است که با وجود این که کتاب تحت تاثیر تولید انبوه و ارزان قرار می‌گیرد از دهه 40 و 50 میلادی به این طرف بازارش هیچگاه رونق کالاهای دیگر فرهنگی را پیدا نکرد.
به این دلیل که همواره در این دوره ما با مهجوریت کتاب و به حاشیه رفتن آن و میدان‌داری رسانه‌ها به خصوص تولیدات رسانه‌ای و تفصیلی روبه‌رو هستیم. صنعت فرهنگ اساسا تصویری شدن فرهنگ و گذار از فرهنگ مکتوب به فرهنگ تصویری است. حتی خود کتاب هم به سمت تصویری شدن و جلدهای پر زرق و برق و پر جلوه می رود. حتی رمان هم که در میان انواع کتاب ها در این دوران هنوز رمق و دوامی دارد به این دلیل است که در آن تصویرسازی وجود دارد.
حوزه نشر و کتاب تحت تاثیر مسائل کلانی است که در حوزه عمومی جامعه ایرانی وجود دارد ما با فقدان ایده های نظریه جدی و فروبستگی و ابتذال فرهنگی مواجه هستیم، بصری شدن و تصویری شدن فرهنگ، فقر فرهنگی عمومی چه در سطوح بالا و چه در سطوح میانی و پایینی، این یک مسئله فراگیر است که حالا کتاب را هم تحت تاثیر خودش قرار داده است.
یک مسئله کلان دیگر هم مسئله نهاد علم است. وقتی دانشگاه و نهاد علم با حوزه عمومی و مردم پیوند ندارد، یعنی بین دانشگاه و جامعه فاصله افتاده، قطعا بین کتاب مخاطب عمومی هم فاصله می‌افتد. یعنی بخشی از مسئله مهجوریت و کم رونقی بازار کتاب، به فاصله بین دانشگاه و جامعه بر می‌گردد، آن مسئله اقتصاد دولتی و اقتصاد نفتی هم از جمله عوامل ساختاری است که از مسائل خاص حوزه نشر فراتر می رود و ما معلولش را در حوزه نشر می‌بینیم.
در بخش طعم کتاب مطالبی با عنوان «چگونه داستان بنویسیم»، «یک روایت هشتادساله»، «خنجر از پشت می زند دشمن...»، «پالایش منصفانه تاریخ»، «هرجا قفل کردی، روضه بخون»، «زمینه چینیبرای دلبری های یک سفر»، «روایتی از آخرین سانس یک سینما»، بسته پیشنهادی مرداد و شهریور و پیشنهاد ترجمه آمده است.
علاوه بر سری پنجم «نکته‌هایی برای نوشتن» که توسط فاطمه سلیمانی ازندریانی به نگارش درآمده است نگاهی هم به کتاب «من تقی‌زاده هستم»، «خال سیاه عربی» و «یک روایت معتبر از سینما رکس» شده است. در این بخش چهار کتاب برای ترجمه با موضوع فلسطین به ناشران و علاقه‌مندان پیشنهاد شده است.
نویسندگان کافه شیرازه در این شماره به دو موضوع روز خبرنگار و کرونا پرداخته‌اند و کارشناسان کتاب نیز اثرات ویروس کرونا بر صنعت نشر کشور را بررسی کرده‌اند.
مجمع ناشران انقلاب اسلامی شماره 44 و 45 نشریه «شیرازه کتاب» را در 120 صفحه به سردبیری محمدمهدی شیخ‌صراف و مهدی سلیمانی منتشر کرد. نسخه مجازی این مجله نیز در فروشگاه های مجازی موجود است.
*س_برچسب‌ها_س*