موج تشنگی در سدهای کشور
آمار و ارقام منابع آبی در ایران گویای شرایط مطلوبی نیست، به طوریکه طبق آخرین اعلام، حجم آب مخازن کشور با کاهش روبرو بوده و پیش‌بینی‌های موجود نیز وضعیت نرمالی را حکایت نمی‌کنند.
به‌گزارش ایسنا، سال گذشته منابع آبی وضعیت خوبی را نداشتند؛ به طوری که میزان بارش‌ها در 50 سال اخیر بی سابقه بود و پیش‌بینی‌های سازمان هواشناسی در مورد امسال نیز وضعیت زیر نرمال را نشان می‌دهد. در این مدت میزان بارندگی‌ها از 250 میلیمتر به 236 میلیمتر کاهش یافته و آنطور که فیروز قاسم‌زاده - سخنگوی صنعت آب - اعلام کرده درحال حاضر حدود چهار تا پنج شهر در وضعیت قرمز از نظر زیرساخت‌ها قرار دارند؛ برای این شهرها به صورت اضطراری آب را تامین می‌کنیم و از شهرهایی که وضعیت زرد و نارنجی دارند طرح‌هایی را برنامه ریزی کرده‌ایم که در مردادماه به بهره‌برداری می‌رسند. در حال حاضر حدود 300 شهر در مرحله تنش آبی قرار دارند.
وی با اشاره به میزان مصرف آب در بخش خانگی اظهار کرد: در حال حاضر حدود 8.2 میلیارد مترمکعب در بخش شرب مورد استفاده قرار می‌گیرد که این عدد در تابستان متفاوت است. در دو هفته اخیر به دلیل افزایش گرمای هوا شاهد افزایش مصرف بوده‌ایم، به گونه‌ای که اکنون از پیک سال گذشته عبور کرده‌ایم اما امیدواریم پیک‌های جدید را تجربه نکنیم. مصرف را با تهران مورد سنجش قرار می‌دهیم و در حال حاضر 44 هزار لیتر بر ثانیه آب وارد شبکه توزیع تهران می‌شود که تاکنون توانسته‌ایم بدون مشکل از این وضعیت عبور کنیم.
این آمار در شرایطی است که بر اساس آخرین آمار دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور، با سپری شدن 290 روز از سال آبی، تا 18 تیرماه (سال آبی 1401-1400) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای کشور به حدود 24.59 میلیارد مترمکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته بیانگر چهار درصد کاهش داشته است.
بررسی وضعیت ورودی سدهای کشور نشان می‌دهد که ورودی به مخازن در سال آبی جاری به 28.15 میلیارد متر مکعب رسیده که نسبت به مدت مشابه سال آبی گذشته چهار درصد افزایش را نشان می‌دهد. میزان پرشدگی سد زاینده‌رود در استان اصفهان، سدهای استان تهران، سدهای استان خوزستان و سدهای حوضه آبریز دریاچه ارومیه در شرایط فعلی به ترتیب حدود 27 درصد، 32 درصد، 54 درصد و 60 درصد است.
کسری 133 میلیون متر مکعبی میزان ذخایر سدهای پنجگانه استان تهران
در تهران نیز حجم ذخیره آب سدهای تامین‌کننده آب شرب استان در حال حاضر 622 میلیون مترمکعب است که در مقایسه با ذخیره 756 میلیون مترمکعبی روز مشابه سال گذشته، حدود 133 میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد. میزان ورودی آب سدهای پنج گانه استان، از ابتدای سال آبی جاری تاکنون، حدود 980 میلیون مترمکعب می باشد که این مقدار در مدت مشابه سال آبی گذشته بیش از 1203 میلیون متر مکعب بوده و 19 درصد کاهش یافته است.
از ابتدای سال آبی (ابتدای مهر سال 1400) تاکنون بیش از 180.1 میلیمتر بارندگی در حوزه عملکردی استان تهران ثبت شده که این مقدار نسبت به 269 میلیمتر بارندگی متوسط بلندمدت 53 ساله، کاهش 33 درصدی را نشان می‌دهد.
حجم آب سد امیرکبیر تا روز 14 تیرماه حدود 133 میلیون مترمکعب اعلام شده، در حالی که این میزان در روز مشابه سال گذشته 177 میلیون مترمکعب بوده است. حجم آب سد طالقان نیز از 286 میلیون مترمکعب سال گذشته به 264 میلیون مترمکعب و حجم آب سد لتیان نیز از 55 میلیون مترمکعب روز مشابه سال گذشته، به 54 میلیون مترمکعب رسیده، همچنین حجم ذخیره آب سد لار در 14تیر ماه سال گذشته، 136 میلیون مترمکعب بوده که در مقایسه با موجودی 110میلیون مترمکعبی امسال، 26 میلیون مترمکعب کاهش را نشان می‌دهد. حجم آب سد ماملو نیز از 102 میلیون مترمکعب روز مشابه سال گذشته، در حال حاضر به 60 میلیون مترمکعب رسیده است.
همانطوریکه مستحضرید کشور ایران یک کشور خشک است، متوسط بارندگی حدود 250 میلیمتر یعنی یک سوم متوسط بارندگی جهانی است، در ایران سرانه آب تجدیدشونده با افزایش جمعیت کاهش یافته و از نظر معیارهای جهانی به مرز بحران نزدیک می شود. سرانه آب تجدیدشونده یکی از شاخص‌های جهانی در تعیین وضعیت کشورها از نظر منابع آب است و نحوه بهره برداری از آب در بخش کشاورزی، شرب، بهداشت و صنعت، عامل مهمی در بهره‌وری و کارآیی میزان سرانه آب تجدیدشونده خواهد بود.
شاخص سرانه آب تجدید شونده بر سنجش کم آبی منطقه مورد استفاده قرار می گیرد، اگر کشوری بیش از 1700 متر مکعب در سال به ازای هر نفر آب داشته باشد آن کشور، مشکل آب ندارد و جزو کشورهای پر آب است. اگر بین 1000 تا 1700 باشد، تنش آبی و زیر 1000 مترمکعب بحران آبی و زیر 500 مترمکعب به ازای هر نفر در سال بحران مطلق آبی گفته می‌شود.
استان تهران در فقر مطلق آبی است
در این رابطه صادق یونسلو - مدیر پدافند غیر عامل شرکت آب و فاضلاب تهران - به ایسنا گفت: بطور متوسط در ایران 1200 مترمکعب به ازای هر نفر در سال آب وجود دارد یعنی در تنش آبی قرار داریم ولی این رقم در استان تهران متفاوت است، استان تهران 25 درصد جمعیت کشور را به خود اختصاص داده اما در مقابل پنج درصد منابع را در اختیار دارد، یعنی استان تهران در فقر مطلق آبی است. میزان سرانه آب تجدیدشونده حوزه آبریز استان تهران حدود 330 مترمکعب به ازای هر نفر است؛ یعنی از بحران مطلق که عدد 500 بود نیز عبور کرده ایم. فعلا کمبود آب مورد نیاز ساکنان استان تهران با انتقال آب بین حوزه ای جبران شده است. امروزه با استفاده بهینه از منابع آب و بازچرخانی آن بسیاری از کشورها با ارقام سرانه کمتر از 800 متر مکعب در سال نیز برنامه‌های توسعه ملی خود را به پیش می برند.
به گفته وی، متوسط بارندگی در استان تهران نیز 231 میلیمتر است ولی از طرفی تهران نسبت به سایر استان‌ها مصرف آب بیشتری دارند، حدودا هر تهرانی 220 لیتر در شبانه روز آب مصرف می‌کند در حالی که در تابستان تنها یک کولر در تهران بیش از 200 لیتر آب مصرف می‌کند. از طرفی حدود 28 درصد بارندگی‌ها و 27 درصد حجم سدها نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده است، در حال حاضر در شهر تهران در هر ثانیه حدود 41 هزار لیتر مصرف آب داریم. این عدد بسیار بزرگ است و این عدد در استان تهران به 52 هزار لیتر در ثانیه می رسد.
وی با بیان اینکه با دو مشکل خشکسالی ناشی از تغییر اقلیم و خشکسالی ناشی از ساخت انسان مواجه هستیم، گفت: یعنی عامل ایجاد 50 درصد خشکسالی‌ها را انسان‌ها با اقدامات خود ایجاد کرده‌اند. موضوع تغییر اقلیم در کل دنیا وجود دارد و ایران نیز یک کشور خشک شناخته شده چراکه 84 درصد آن در منطقه خشک، نیمه خشک و فراخشک واقع شده است، این کشور ذاتا خشک است، اگر یک سال میزان بارش‌ها زیاد باشد باید تعجب کنیم، در این شرایط باید با خشکسالی کنار بیاییم و رفتار خود را با توجه به منابع آبی تغییر دهیم اما متاسفانه ما سازگار نیستیم و سازگاری تنها راهکار مقابله با کم آبی است.
او با تاکید بر اینکه زمانی که با کمبود آب مواجه شدیم، اقدام به حفر چاه و یا انتقال آب کردیم، یعنی هدف این بوده که با تامین بیشتر، مشکل را حل کنیم اما باید توجه کرد اگر کل آب‌های دنیا را نیز در ایران جمع کنیم تا زمانی که مدیریت مصرف و الگوی درست مصرف وجود نداشته باشد باز هم با چالش مواجه خواهیم بود، اظهار کرد: نمی‌توان مقصر صددرصد این مساله را مردم اعلام کرد؛ بخشی از این تقصیر بر گردن مردم است اما بخشی دیگر مربوط به قوانین و مقررات می‌شود که درگیر آن هستیم، مبحث 16 نظام مهندسی ساختمان موضوعی است که در این زمینه به شدت مورد غفلت واقع شده است، ساخت و سازها به درستی انجام نمی‌شود و همین مساله مشکلاتی را به وجود می آورد.
با این اوصاف، بحران آب در ایران یک مساله غیر قابل انکار است و برای مدیریت و سروسامان دادان به آن نیازمند یک عزم ملی در تمام بخش‌های کشور هستیم، تا زمانی که این اتفاق نیفتد، موج بی آبی نه تنها در سدهای کشور بلکه در شبکه توزیع آب نیز موج خواهد زد، بنابراین لازم است در این شرایط همه مردم و مسئولان نگاه ویژه‌ای به موضوع آب داشته باشند.