نبود نظارت، عامل تولید محصولات ناایمن ساختمانی

در این زلزله بسیاری از هموطنانمان جان خود را از دست دادند و بسیاری هم مجروح و آواره شدند؛ بر همین اساس 5 دی در تقویم رسمی ما با عنوان روز ملی ایمنی در برابر زلزله و کاهش اثرات بلایای طبیعی نام‌گذاری شده است. این روز فرصتی برای ترویج و ارتقای آگاهی عمومی و شاخص‌های ایمنی در برابر زلزله است. از آنجا که ایران کشوری زلزله‌خیز است، ایمنی ساختمان‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و تاثیر بسزایی بر کاهش حوادث ناشی از بلایای طبیعی دارد. بخشی از ایمنی ساختمان‌ها وابسته به تامین مصالح استاندارد است. فولاد، سیمان و بتن از پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی هستند که در ساخت‌وساز کاربرد گسترده و غیرقابل‌جایگزینی دارند. چنانچه این محصولات طبق فرآیندی استاندارد تولید شوند و از کیفیت قابل‌قبولی برخوردار باشند، تاثیر بسزایی بر بهبود شرایط تولید خواهند داشت. با این وجود به‌اعتقاد فعالان بازار مصالح ساختمانی، نظارت کافی بر روند تولید این محصولات وجود ندارد؛ در نتیجه ساخت‌وسازهای ما از ایمنی کافی برخوردار نیستند. در واقع تا زمانی که این مشکلات مرتفع نشود، نمی‌توان به بهبود شرایط تولید در کشور امید داشت.

جولان محصولات طویل فولادی بیکیفیت در بازار

محمد اعتباری، فعال بازار فولاد در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: متاسفانه تمامی تولیدکنندگان محصولات طویل فولادی از شمش استاندارد برای تولید محصول نهایی استفاده نمی‌کنند. مواد اولیه با کیفیت پایین به تولید میلگرد یا تیرآهن با کیفیت نامطلوب منتهی می‌شود. وی افزود: کیفیت شمش‌های تولیدشده به دو روش کوره القایی و قوس الکتریکی از تفاوت و تمایز قابل‌توجهی برخوردار است. این تفاوت در کیفیت محصول نهایی و به‌دنبال آن، کالایی که این محصولات در آن به‌کار گرفته می‌شوند اثرگذار است.

وی افزود: چنانچه از محصولات طویل فولادی تولیدشده در دو مجموعه متفاوت که از مواد اولیه با مشخصات مختلفی تولید می‌شوند، تست‌های لازم گرفته شود، مشخص می‌شود آنالیز دو محصول از منظر درصد کربن، درصد مقاومت و سایر پارامترها متفاوت است. بااین‌وجود نظارت کافی بر فرآیند تولید فولاد و محصولات فولادی وجود ندارد و همین موضوع نیز زمینه‌ساز تولید محصولات بی‌کیفیت و مصرف آن در بازار خواهد بود.

این فعال صنعت فولاد گفت: بی‌توجهی به رعایت شاخص‌های استاندارد در فرآیند تولید فولاد و محصولات فولادی درنهایت به‌منزله ساخت‌وسازهای ناایمن خواهد بود. با نگاه کلی به محصولات تولیدشده در صنایع مختلف می‌توان این‌طور ادعا کرد که بخش بزرگی از محصولات فولادی مورداستفاده در ساخت‌وسازها از استاندارد کافی برخوردار نیستند. وی افزود: خریداران عمده برای تشخیص کیفیت محصولات فولادی، به‌صورت رندوم محصولات یک کارخانه را برای تست به آزمایشگاه می‌برند؛ یعنی تست‌های تخصصی تعیین‌کننده کیفیت نهایی محصولات فولادی است و نمی‌توان با تکیه‌بر ظاهر محصول درباره کیفیت آن نظر داد.

اعتباری گفت: امکان تشخیص استاندارد ازسوی خریداران خرد به‌هیچ‌عنوان وجود ندارد. به‌عنوان‌مثال وزن تیرآهن 14 تولیدشده توسط شرکت ذوب آهن اصفهان برابر 145 تا 155 کیلوگرم است، اما همزمان یک واحد تولیدی دیگر همین تیرآهن را با وزن 125 کیلوگرم تولید می‌کند و در بازار به فروش می‌رساند، این در حالی است که مشتری این تیرآهن را شاخه‌ای خریداری می‌کند و از وزن آن آگاه نیست. وی افزود: امروزه سود فروش تیرآهن، میلگرد و سایر محصولات طویل فولادی قابل‌توجه است؛ بنابراین بسیاری از واحدهای تولیدی اقدام به ساخت این محصولات کرده‌اند؛ در حالی که از توان و تخصص لازم برای ورود به این حوزه برخوردار نبوده‌اند.

این فعال بازار فولاد گفت: محصولات فولادی بی‌کیفیت، عموما قیمت پایین‌تری هم دارند؛ بنابراین بسیاری از سازندگان تمایل به خرید محصول بی‌کیفیت اما ارزان دارند. در واقع چنین راهکارهایی به سود سازنده منتهی می‌شود.

اعتباری گفت: نمایشگاه و همایش در حوزه‌های تخصصی فولاد به‌طور مداوم برگزار می‌شود، بااین‌وجود هیچ دقت نظری در زمینه کیفیت محصولات فولادی وجود ندارد. در واقع باید بپذیریم تولید محصول باکیفیت برای هیچ مسئول و نهادی از اهمیت لازم برخوردار نیست. وی افزود: متاسفانه تا زمانی که اتفاقی حادث نشود و جان انسان‌های بی‌گناه از بین نرود، هیچ نظارتی بر این دست مسائل وجود نخواهد داشت. این نگاه در حوزه‌های مختلف جریان دارد و امنیت افراد را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد، اما در شرایطی که این چالش‌ها هنوز بروز نکرده‌اند، هیچ اهتمامی ازسوی مسئولان و سیاست‌گذاران مربوطه برای پیشگیری از آنها وجود ندارد.

نظارت حداکثری، راهکاری برای بهبود تولید

شهریار گراوندی، فعال صنعت سیمان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: مصالح ساختمانی از اهمیت ویژه‌ای در تامین ایمنی ساخت‌وسازها برخوردارند. سیمان یکی از پرمصرف‌ترین مصالح ساختمانی است که در فرآیند تولید بتن نیز به‌کار می‌رود. توجه به شاخص‌های استاندارد برای تولید بتن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. نبود نظارت صحیح برای تولید این محصول منجر به تولید محصولات بی‌کیفیت می‌شود و بتن بی‌کیفیت نیز در نهایت از استحکام پروژه‌های ساخت‌وساز می‌کاهد. گراوندی گفت: بتن براساس طرح اختلاط مشخصی، با ترکیب سیمان، شن، آب و مواد افزودنی تولید می‌شود. نسبت اختلاط این مواد اولیه و همچنین کالیبره بودن تجهیزات مورداستفاده در فرآیند تولید بتن از اهمیت ویژه و اثرگذاری بر کیفیت محصول نهایی تولیدی برخوردار است. یا در مواردی برای سودآوری بیشتر از میزان سیمان لازم برای تولید بتن می‌کاهند؛ بر همین اساس نیز چنانچه نظارت ویژه‌ای بر فرآیند تولید این محصول جریان داشته باشد، این دست تخلفات به‌آسانی شناسایی و مرتفع می‌شوند.

گراوندی گفت: تست بتن و نمونه‌برداری از آن طبق یک بازه زمانی معین انجام می‌شود. یعنی مقاومت بتن در یک بازه دوروزه، هفت‌روزه و بیست‌وهشت‌روزه تست می‌شود، این در حالی است که اغلب واحدهای بتنی ما در سطح کشور کوچک هستند و آزمایشگاه و تجهیزات ندارند یا مجهز به آزمایشگاه تخصصی نیستند؛ درنتیجه امکانی برای تست دقیق بتن را ندارند. علاوه بر این بسیاری از فعالان این صنعت از دانش و تخصص کافی و لازم برخوردار نیستند که همین موضوع نیز مانع تولید بتن با کیفیت مطلوب می‌شود.

وی افزود: علاوه بر مشکلاتی که در مسیر تولید بتن باکیفیت وجود دارد، فساد آنی این محصول نیز به‌شدت چالش‌برانگیز است. از زمانی که بتن‌های آماده در میکسرها ریخته می‌شود، تنها 60 دقیقه برای استفاده از آن زمان وجود دارد؛ در غیر این صورت به‌سرعت فاسد می‌شود. در واقع بتن با از دست رفتن زمان یادشده به محصولی بی‌کیفیت و ارزش تبدیل می‌شود و استفاده از آن در فرآیند ساخت‌وساز ایمنی ساختمان‌ها را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد؛ در نتیجه با بروز حوادث طبیعی، شاهد تلفات جانی قابل‌توجه خواهیم بود. برای رفع این دست مشکلات پیشنهاد می‌شود امکان تردد ویژه برای کامیونداران و حمل‌کنندگان بتن فراهم شود. وی گفت: از سیمان به‌عنوان ماده اولیه تولید بتن استفاده می‌شود و در فرآیند ساخت‌وساز این محصول کاربرد گسترده‌ای دارد؛ بنابراین کیفیت سیمان نیز تاثیر بسزایی بر تولید بتن و کیفیت آن دارد. واحدهای سیمانی کشور عموما بزرگ هستند و از ظرفیت بالایی برای تولید برخوردارند. این واحدها به آزمایشگاه‌های پیشرفته‌ای مجهز هستند که استاندارد حاکم بر فرآیند تولید سیمان را به‌دقت بررسی می‌کنند. گراوندی افزود: تمام واحدهای سیمانی کشور در فرآیند تولید خود ملزم به رعایت استانداردهای اجباری هستند. ظرفیت و میزان تولید سیمان در کشور ما به‌مراتب بالاتر از نیاز بازار به این محصول برآورد می‌شود؛ بر همین اساس رقابت گسترده‌ای برای تولید محصول باکیفیت در این صنعت شکل گرفته است. وی افزود: استاندارد حاکم بر فرآیند تولید سیمان در کشور ما استاندارد ملی است و استانداردهای ملی نیز برگرفته از استانداردهای بین‌المللی هستند؛ بنابراین خوشبختانه در سرتاسر کشور استانداردهای ملی و حتی فراتر از آن، در فرآیند تولید، رعایت می‌شوند.

سخن پایانی

توجه به شاخص‌های استاندارد و الزامات آن زمینه حمایت از منافع مصرف‌کننده را فراهم می‌کند. منظور از استاندارد توجه به قواعد، مقررات و نظام‌هایی مبتنی بر نتایج علمی، فناوری و تجربه‌های بشری است که به‌منظور ایجاد هماهنگی، وحدت رویه، افزایش میزان تفاهم، تسهیل ارتباطات، توسعه صنعت، صرفه‌جویی در اقتصاد ملی و حفظ سلامت و ایمنی عمومی به کار می‌رود. توجه به پارامترهای استاندارد منجر به تولید محصولی باکیفیت می‌شود که رغبت بیشتری ازسوی مصرف‌کننده برای خرید آن وجود دارد. با این حال در مواردی شاهدیم که سیاست‌گذاران تداوم تولید را به شاخص‌های استاندارد و تولید محصولی متناسب باکیفیت بین‌المللی ترجیح می‌دهند. این دست استراتژی‌ها در نهایت به نادیده گرفتن حقوق مصرف‌کننده و تحمیل انواع خسارت‌ها به وی و حتی بدنامی محصولات تولیدشده در کشور در بازار خارجی منتهی می‌شود. البته باید تاکید کرد استانداردهای ملی متناسب با استانداردهای بین‌المللی تدوین شده‌اند، اما در مواردی نظارت بر روند اجرای این استانداردها در مسیر تولید مورد غفلت قرار می‌گیرد که به‌شدت آسیب‌زننده است؛ این در حالی است که انتظار می‌رود کیفیت فدای هیچ بهانه و دلیلی نشود. توجه به این نکته ضروری به‌نظر می‌رسد که ایران کشوری حادثه‌خیز است؛ بنابراین بروز هر نوع حادثه طبیعی به‌ویژه زلزله باتوجه به شرایط ایمنی ساخت‌وسازها، در نهایت به قیمت جان انسان‌ها تمام می‌شود.