نظریه محققان زلزله‌شناسی درباره فعال شدن مجدد منطقه مکران

به گزارش ایسنا دکتر محمد زعفرانی، استاد پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه مهندسی زلزله و زلزله شناسی در سمینار بازنگری لرزه خیزی سواحل مکران برای برآورد خطر زمینلرزه که به صورت آنلاین از سوی این پژوهشگاه برگزار شد، گفت: در زمینه برآورد خطر زلزله و خطر سونامی در منطقه مکران دو رویکرد "سنتی سناریو محور از 1940 در مهندسی زلزله و مهندسی سونامی" و "رویکرد نوین احتمالاتی از 1970 در مهندسی زلزله و در سال‌های 2000 به بعد در مهندسی سونامی" مطرح شد که در رویکرد نوین از مزایایی چون در نظر گرفتن احتمال و دوره بازگشت برای شتاب و ارتفاع موج، در نظر گرفتن تاثیر رویدادهای لرزه‌ای کم تا زیاد و کاهش حساسیت نتایج به انتخاب‌های تیم تحلیل خطر را در پی دارد.

وی با اشاره به مطالعات لرزه خیزی در منطقه مکران از سوی محققان پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله اظهار کرد: این مطالعات اهدافی چون برآورد همه پارامترهای لرزه‌ای لازم برای طراحی سازه‌ها در سواحل مکران، برآورد ارتفاع موج در دوره بازگشت‌های متفاوت در امتداد سواحل مکران، ارائه روشی برای برآورد میزان پیشروی، سرعت و ارتفاع موج در ساحل و ارائه اولین دستورالعمل ملی طراحی سازه‌ها برای اثرات سونامی را دنبال می‌کرد.

زعفرانی تولید بانک داده سناریوهای سونامی را از دیگر دستاوردهای این طرح مطالعاتی در منطقه مکران نام برد و یادآور شد: این بانک در ایجاد هر نوع سامانه هشدار سونامی کاربرد دارد.

استاد پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله با اشاره به اثرات مطالعات لرزه‌خیزی در دستیابی به این اهداف، اضافه کرد: عدم قطعیت‌ها در برآورد خطر زلزله و سونامی شامل دو دسته ذاتی و شناختی می‌شوند و مطالعات بر روی عدم قطعیت برآورد خطر زلزله می‌تواند در حوزه‌هایی چون نرخ لغزش گسل و دوره بازگشت زمینلرزه، عمق شروع و خاتمه گسیختگی، قطعه بندی گسل، ارائه مدل تکرار زلزله و شیب گسل، به محققان کمک کند.

در این سمینار آنلاین همچنین دکتر مهدی زارع، استاد پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله نیز منطقه مکران را منطقه‌ای واقع در نزدیکی مرزهای ورقه‌های عربستان، هند و اوراسیا دانست که فرآیند برخورد زمین‌ساختی در امتداد مرز جنوبی و جنوب شرقی ورقه اوراسیا به دلیل برخورد آن با ورقه هند و سایر ورقه‌های خرد در حال وقوع است.

وی ادامه داد: حرکت به سمت شمال و فرورانش لیتوسفر اقیانوسی عمان به زیر ورقه ایران با زاویه بسیار کم و با سرعت بالا، موجب کوهزایی فعال و بالا آمدن این منطقه شده، به گونه‌ای که نوار رشته کوه از پشته‌های کوهستانی ساحلی چین خورده و پر گسل در امتداد منطقه ساحلی مکران در بلوچستان و سواحل سند پاکستان شکل گرفته است.

زارع اضافه کرد: این منطقه در مقایسه با منطقه زاگرس، لرزه خیزی پایین‌تری را نشان می‌دهد، به گونه‌ای که اطلاعات لرزه خیزی این منطقه نشان می‌دهد از غرب زون گسل "میناب" تعداد زلزله‌های رخ داده شده زیاد است و هر چه به سمت شرق این گسل حرکت می‌کنیم، از تعداد زلزله‌ها کاسته می‌شود، ولی آن چیزی که برای منطقه‌ای که زلزله کمی رخ می‌دهد (رشته کوه‌های مکران) مهم است، آن است که در این ناحیه زلزله‌های مهم با بزرگای در حدود 8 وجود دارد و برخی برآوردها نشان می‌دهد که این منطقه توانایی رخداد لرزه‌های بالاتر از 8 را نیز دارد.

وی با تاکید بر اینکه محققان حوزه زلزله شناسی آرزو دارند که گسل‌های منطقه غربی مکران قطعه قطعه باشد، ادامه داد: فلات تشکیل شده در مکران غربی عبارت از کوه‌هایی به ارتفاع حداکثر 1500 متر، پادگان‌های آبرفتی که مرز آنها گسلی است و مهمتر از همه گلفشان‌ها است، ضمن آنکه این زون لرزه خیز، یکی از مناطق مهم پتانسیل تولید انرژی پاک و تجدید پذیر ژئوترمال به شمار می‌رود.

زارع، آغاز مطالعات این پژوهشگاه در منطقه مکران را مربوط به سال 1373 و 74 عنوان کرد و یادآور شد: این منطقه ناحیه رخداد زلزله‌های مهم فرورانشی از جمله زلزله 1945 بوده است. این ناحیه، مرز منطقه منشورهای افزایشی مکران در شمال دریای عرب است و این مرز شروع فرورانش نیز به شمار می‌رود، برآورد می‌شود که بیش از 30 تا 100 کیلومتر از ساحل فاصله دارد و اگر در این مرز گسیختگی رخ دهد، با مشکل سونامی جدی مواجه خواهیم شد، همان طور که در 28 نوامبر 1945 و آذر 1324 در مجاورت مرز ایران و پاکستان شاهد وقوع سونامی بزرگی بودیم.

این محقق زلزله پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله، به بیان رخدادهای لرزه‌ای تاریخی منطقه مکران پرداخت و گفت: زلزله شمال پاکستان در سال 326 قبل از میلاد از جمله این رخدادهای لرزه‌ای مکران و زلزله‌ای بوده است که سپاهیان اسکندر مقدونی، به دلیل سونامی شکست خوردند.

وی زلزله 978 و 1008 بعد از میلاد در سیراف ایران را از دیگر زلزله‌های تاریخی منطقه مکران نام برد و افزود: زلزله 1524 در ساحل هند، زلزله 1851 در مکران از دیگر رخدادهای لرزه‌ای این منطقه به شمار می‌رود و بعد از آن زلزله بزرگ 28 نوامبر سال 1945 با بزرگای 8.1 رخ داد و گفته شده که این رویداد تا 4 هزار نفر کشته داشته و در مجاورت سواحل ایران رخ داده است. متاسفانه از پهنه غربی این رخداد 1945، اطلاعات ما کم است.

زارع خاطر نشان کرد: در این زون، زلزله 27 فروردین 1392 (16 آوریل 2013) در سروان رخ داد که زلزله بسیار مهمی است و بحث‌هایی در میان زلزله شناسان دنیا ایجاد کرد که چه بسا این زلزله نشاندهنده بیدار شدن گسیختگی ساحل مکران در زون فرورانش باشد؛ چرا که بررسی‌ها نشان داد که این زلزله در عمق زیاد بوده و این زلزله در جایی رخ داد که به نظر می‌رسد عمق آن بیش از 60 کیلومتر باشد؛ از این رو این رخداد با گسلشی همراه شد که با زاویه خیلی کم در ساحل مکران اتفاق افتاده است.

استاد پژوهشکده زلزله شناسی پژوهشگاه زلزله شناسی و مهندسی زلزله با تاکید بر اینکه زلزله سراوان 400 کیلومتر بالاتر از لبه ساحل چابهار و کنارک بوده و همچنان مرتبط با گسل فرورانشی است، گفت: ما در آن سال روی این زلزله مطالعاتی انجام دادیم و در کمتر از یک ماه زلزله بشاگرد به بزرگای 6 رخ داد و گزارش شناسایی این رخداد لرزه‌ای (زلزله سراوان) با عنوان Iran, Makran Earthquakes در آمریکا منتشر شد.

وی اضافه کرد: در این مقاله عنوان شد که سازوکار این زلزله سازوکار کششی بود و از دهلی تا کویت بر اثر زلزله سراوان لرزیدند و در آن همچنین سناریوهای مختلفی مطرح شد و بعد از این گزارش، گزارش دیگری از محققان خارجی درباره گسل منتشر و در آن برای اولین بار سناریویی مطرح شد که بر اساس آن اگر کل گسل ساحلی مکران در یک اتفاق لرزه‌ای دچار گسیختگی شود، می‌توانیم انتظار زلزله‌ای به بزرگای 9 را داشته باشیم که این سناریو یک سناریوی بدبینانه است.

زارع، آخرین زلزله و سونامی در منطقه مکران را مربوط به سال 1945 ذکر کرد و گفت: به نظر می‌رسد و محاسبات نشان می‌دهد که در برخی از مناطق مکران ارتفاع موج ناشی از سونامی به 10 تا 15 متر می‌رسد که این میزان ارتفاع موج در زلزله 1945 بوده است و در آینده اگر سناریوی بدبینانه را در نظر بگیریم، با برآوردهایی کنونی ایجاد ارتفاع موجی تا 20 متر غیر منطقی نخواهد بود.

زارع ادامه داد: بزرگترین زلزله‌ای که تاکنون در فلات فارس و منطقه مکران ثبت شده، زلزله‌ای است که در 27 نوامبر 1945 به بزرگای 8.1 رخ داد و خوشبختانه این زمینلرزه جان افراد کمی را گرفت، چرا که این منطقه تراکم جمعیتی پایینی داشت، ولی این رخداد لرزه‌ای باعث رانش زمین در امتداد خط ساحلی دریای عمان شد و در نتیجه 4 آتشفشان بزرگ گلی از آب بیرون آمدند.

وی تاکید کرد: با وقوع زمینلرزه‌های اخیر در فلات ایران هر لحظه زلزله بزرگی در انتظار است که منطقه را در نوردد.

به گفته این محقق حوزه زلزله شناسی، معمولا زمینلرزه‌های مکران عمق کم با فاصله 70 کیلومتری از سواحل دریای عمان دارند، اما در عمق دریا تا 80 کیلومتر افزایش می‌یابد.

زارع اظهار کرد: لرزه خیزی مکران و وقوع زلزله‌هایی چون سراوان با بزرگای 7.8، گوهران - بشاگرد در 11 اردیبهشت با بزرگای 6.5 و رخداد 5 زلزله با بزرگای 5 از جمله دلایل اصلی فعال شدن مجدد این منطقه است.

انتهای پیام