نماز جمعه در سال‌های اخیر به عنوان روابط عمومی حکومت تلقی شده / نمی‌شود در نماز جمعه ظلم به کارگران را مطرح نکرد

گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو؛ شایان عاشوریان مقدم؛ موضوع نماز جمعه و کارکرد‌های آن چند وقتی است به یکی از مسائل کشور تبدیل شده. مسئله‌ای که از سه ماه پیش، با برکناری امام جمعه لواسان و در ادامه با سخنان جنجالی رئیس شورای سیاست گذاری مبنی بر اینکه طرح فساد‌های داخلی به صورت مصداقی در نماز جمعه ممنوع است، به اوج خودش رسید. نماز جمعه در کشور پایگاهی برای حضور مردم و نقش ارتباط مردم و حکومت را ایجاد می‌کند و نهادی برآمده از اسلام است. اما در این موضوع که یک نماز جمعه تراز و مطلوب چگونه باید باشد، اختلاف نظر وجود دارد. در همین باره در خبرگزاری دانشجو، با مجتبی عرب، طلبه و مسئول بنیاد نهضت و فعال سابق دانشجویی به گفتگو پرداختیم. خبرگزاری‌دانشجو: یک از کارکرد‌های نهاد نماز جمعه، ایجاد ارتباط بین مردم و حاکمیت است؛ به همین خاطر می‌توانیم آن را یکی از مولفه‌های مردم سالاری دینی بدانیم. این ارتباط می‌تواند به گونه‌ای باشد که صدای مردم را به گوش حاکمیت برساند. یکی از ویژگی‌های نماز جمعه این است که نهادی مختص به جهان اسلام است و بعد از انقلاب اسلامی در کشور تجلی پیدا کرده. می‌خواهیم قرائت شما از یک نماز جمعه مطلوب را بدانیم و اینکه اساسا هویت نماز جمعه چیست؟ مجتبی عرب: در مبنای دینی ما نوع حکومت اسلامی مبتنی بر مردم سالاری دینی و پیاده سازی قسط و عدالت اجتماعی، در جامعه است. غایت ارسال رسول، کتب و میزان الهی در جامعه نیز قیام مردم به قسط است نه قیام یک طبقه خاص. بیانیه‌ی گام دوم هم به همین موضوع اشاره کرده و گفته: «انقلاب اسلامی اراده ملی، که جان‌مایه‌ی پیشرفت حقیقی بود به میدان آورد» و ما اراده عمومی و ملی را مایه‌ی پیشرفت حقیقی در کشور می‌دانیم. اما نگاه فعلی این نیست. ما امروز مردم را صغیر می‌پنداریم و می‌ترسیم اگر حوادث را بفهمند دائما به سمت باطل و تضعیف حق گرایش پیدا کنند، لذا تصور می‌کنیم باید دائما دورشان بزنیم. اما نگاه مبنایی اتفاقا برعکس این است و روی سرمایه عظیم مردم که تغییرات اساسی را رقم می‌زند، حساب باز می‌کند. با این نوع نگاه تبعا تریبون‌های رسمی و دیگر مولفه‌های سنت اسلامی مانند مساجد، هیئت‌ها و نهاد نماز جمعه باید در اختیار مردم قرار گیرند تا به شکوفایی عقلانیت مردم که اتفاقا غایت دین هم است کمک شود.

نهاد نماز جمعه ایجاد شده تا بتواند به شکوفایی عقلانیت مردم کمک کند و موانع را تبیین کند. نماز جمعه باید مردم را برای اصلاح جامعه تهییج کند و بیش از تهییج، تفهیم کند. چنین چیزی اراده جمعی را خلق می‌کند. این نهاد در جامعه سازی دینی ما این طورخلق شده که بر سر مسائل اساسی و کلان جامعه اسلامی، جایی برای تعامل عمومی و هفتگی با مردم باشد. نهاد نماز جمعه می‌تواند با تدوین صحیح، خلق اراده‌ی دینی کند. نماز جمعه جایی برای دفع شبهه نیست، یا مثلا جایی برای اینکه بگوید خیالتان راحت و اوقاتتان تلخ نشود، نیست. خبرگزاری دانشجو: امام خمینی (ره) در ابتدای انقلاب یکسری پایگاه برای حفاظت از بعد نهضتی انقلاب اسلامی ایجاد کردند. به نظر می‌رسد نمازجمعه یکی از همین نهاد‌ها است و ائمه جمعه باید از همین بعد نماز جمعه دفاع کنند و آن را گسترش دهند. اما امروز می‌بینیم از امام جمعه با عنوان نماینده حاکمیت یاد می‌شود. در صورتی که طبق نظر امام، امام جمعه اتفاقا کسی است که باید مطالبه‌گر از سمت مردم باشد. از نظر شما امام جمعه و نماز جمعه در چه جایگاهی قرار دارند، مطالبه‌گر از سمت مردم یا نماینده حاکمیت؟ مجتبی عرب: ما یک ساخت اجتماعی در پدیده حکومت و جامعه دینی داریم. در جامعه‌ای که به حکومت دینی رسیده یکسری نهاد متناسب با حاکمیت دینی هم داریم. همانطور که برای پیشبرد کشور قوای گوناگون داریم. تعبیر مهم این است که نماز جمعه، در بین مردم برای نظارت عامه‌ای که وظیفه عمومی مردم است و این وظیفه بالخصوص برای علما است، قرار داده شده. این مطلب همان چیزی است که از خطبه منای امام حسین (ع) هم درمی‌یابیم. نماز جمعه یک نهادی از حکومت به شمار می‌آید که در تعامل با مردم است، نه جایی مثل روابط عمومی سازمان‌ها. اما تلقی اخیری که ارائه می‌شود این است که نماز جمعه مانند روابط عمومی حکومت برای مردم است. من اشکال اساسی اینجا می‌بینم و نظرم این است که نماز جمعه یک نهاد مدنی حاکمیتی است و نقطه اتصال مردم و حکومت است.