نمایان شدن آثار برجام با رفع تحریم تسلیحاتی ایران

به گزارش ایرنا، رئیس جمهوری کشورمان هفته پیش در سخنرانی خود مبنی بر اینکه ایران آزادانه حق صادرات و واردات سلاح را خواهد داشت؛ گفت: "یکی از مزایای مهم توافق بین المللی برجام، برداشته شدن تحریم تسلیحاتی ایران است و اکنون ایران بدون مانع حقوقی در این بخش از صنعت جهانی فعال خواهد بود و نیازهایش را در حوزه های دفاعی تامین خواهد کرد". با این حال این دیدگاه مطرح است که با توجه به رویکرد تحریمی وزارت خزانه داری آمریکا نسبت به هر گونه تبادل مالی شرکتها و کارتل های صنعتی با ایران؛ موانع پیش روی در حوزه واردات و صادرات در حوزه تسلحیاتی برای جمهوری اسلامی ایران تداوم خواهد یافت. در این خصوص در گفت و گو با دکتر "رضا سیمبر" استاد دانشگاه روابط بین الملل دانشگاه گیلان، دیدگاه و نظرات شان را در این خصوص جویا شده ایم.

 آیا می توان گفت که موضوع رفع تحریم های تسلیحاتی یکی از دستاوردهای مهم توافق بین المللی برجام است؟ برای فهم دقیق مساله رفع تحریم های تسلیحاتی نیازمند شناخت درست توافق برجام و آثار و پیامدهایش هستیم. باید توجه کنیم که این تحریم قبل از توافق برجام، درست 13 سال پیش از سوی سازمان ملل علیه ایران اعمال شده بود. طبق این تحریم، کشورها حق فروش سلاح های پیشرفته به ایران را نداشتند. در توافق برجام مذاکراتی که از سوی تیم دیپلماسی کشور با وزرای خارجه شش قدرت بزرگ جهانی انجام شد یکی از بحث های اصلی در این مذاکره رفع همین تحریم های تسلیحاتی علیه ایران بود که به ناحق از سوی سازمان ملل وضع شده بود. یکی از بند های مهم قطعنامه 2231 شورای امنیت برداشته شدن رفع تحریم تسلیحاتی ایران حداکثر پنج سال از عمر توافق برجام است. این موعد مقرر امروز 27 مهر ماه سال جاری است. از جهت حقوقی می توان با جرات گفت که یکی از دستاوردهای مهم توافق برجام همین رفع تحریم های تسلیحاتی در سازمان ملل بود.

ارتباط رفع تحریم های تسلیحاتی با سیاست های ترامپ را چگونه می بینید؟ در تحلیل رفتار ترامپ باید به این موضوع دقت کنیم که رویکرد کلی رئیس جمهوری آمریکا بر خروج و عدم پایبندی به نهادها و سازوکارهای بین المللی است. طی این سال ها شاهد سیاست یکجانبه گرایی ترامپ در حوزه های مختلف هستیم. خروج از توافق اجلاس آب و هوایی پاریس، سازمان تجارت جهانی، آژانس های بشر دوستانه سازمان ملل و دست آخر برجام مواردی است که ترامپ بی توجه به نگرانی ها و حساسیت های جهانی از این توافق ها و سازمان ها خارج شد. شاید در بین این خروج ها؛ خروج از برجام بازتاب های بین المللی بیشتری داشت. خروج از برجام از دو زاویه قابل بحث است. نخست اینکه دنیای امروز، دنیای حقوق بین الملل نیست. سیاست بین الملل و عنصر قدرت، جهت دهنده روابط بین الملل است. به تبع این موضوع کشورها برای پیگیری منافع شان استفاده صرف از رویکردهای حقوقی را در پیش نمی گیرند. دیپلماسی و توجه به عناصر دیگر قدرت اعم از سخت ونرم، ضامن تامین منافع کشورهاست. رفتار ترامپ تبلور عینی قانون جنگل بود و اینکه هر کس زور و قدرت بیشتری دارد، حرف اصلی را می زند. امروز هم ترامپ با اتکا به همین عنصر قدرت و ابزار تحریم در تلاش برای محروم کردن ایران از حق و حقوق اش در توافق برجام که یکی از آن رفع تحریم های تسلیحاتی است، می باشد.

امکان عملیاتی شدن موضوع رفع تحریم های تسلیحاتی را چقدر ارزیابی می کنید؟ باید گفت که امروز برگ برنده در اختیار جمهوری اسلامی ایران است که توانست با ایستادگی در برابر رویکرد سیاست فشار حداکثری ترامپ، زمینه انزوای این کشور را در سیاست جهانی فراهم آورد. ترامپ بسیار سعی داشت با فعال کردن مکانیسم ماشه مانع از عملیاتی شدن موضوع رفع تحریم های تسلحاتی ایران شود و به نوعی مدت اعتبار تحریم های تسلیحاتی را تمدید کند. اما در واقع هیچ کشوری حاضر به پیروی از رویکرد یکجانبه گری آمریکا نشد. ازاین جهت ایران به لحاظ حقوقی برنده اصلی ماجراست. اما مساله در جایی پیچیده می شود که آمریکا با رویکرد تحریمی سفت و سخت اجازه هر گونه تبادل تجهیزات و انتقال پول را بین ایران با سایر قدرت های جهانی ندهد. این تحریم ها به هر روی باعث می شود که کشورها در تبادل تسلیحاتی با ایران جانب احتیاط را بگیرند. البته نباید فراموش کرد که سیاست تحریمی صرف آمریکا به تدریج و در بلندمدت ضربه ای به اعتبار و هژمونی آمریکا خواهد زد و دیر و یا زود کشورها وارد تجارت آزاد متناسب با مناقع و سیاست های خودشان خواهند شد. در همین موضوع به نظر می رسد که دو قدرت چین و روسیه وارد همکاری با ایران خواهند شد.

• تحریم تسلیحاتی ایران
• ایالات متحده آمریکا
• ایران