واکنش ها به صحبت های عجیب وزیر اقتصاد ادامه دارد

از زمانی که انتشار صورت‌های مالی بانک‌ها به شکل نسبتاً منظم آغاز شد، توجه به میزان تسهیلات یا وام‌هایی که این بانک‌ها به کارمندان خود اعطا می‌کنند، افزایش یافته است. بارها در مورد مبالغ قابل توجهی که به عنوان مانده بدهی کارمندان در این صورت‌های مالی مشاهده می‌شود، بحث شده است. اما اکنون با آغاز رسمی فعالیت دولت چهاردهم، این موضوع دوباره به بحث داغی تبدیل شده است. به ویژه اینکه وزیر اقتصاد نیز به همدردی با کارمندان بانک‌ها پرداخته و اعلام کرده است که این کارمندان زحمتکش حق دارند از مزایای کار در بانک بهره‌مند شوند. اما آیا کارمندان بانک‌های بزرگ در کشورهای توسعه‌یافته و ثروتمند نیز در زمینه دریافت وام از محل کار خود به همین اندازه خوش‌شانس هستند؟

وام به خودی ها

قبل از اینکه به وضعیت کارمندان بانک‌های بزرگ جهان بپردازیم بیایید یک دور دیگر میزان وامی‌که بانک‌های ایرانی به کارمندانشان داده‌اند با هم مرور کنیم. آمارها می‌گویند که فقط در سال 1402بیش از 91هزار و 598میلیارد تومان از منابع بانک‌ها صرف پرداخت وام به 210هزار و 680پرسنل در 29بانک کشور شده است. این ارقام به معنای آن است که بانک‌ها در سال قبل به هر کارمند بانک به طور میانگین 434میلیون و 800هزار تومان وام داده‌اند که البته این رقم میانگین و سهم هر بانک متفاوت است.

با آنکه میانگین وام پرداختی به هر یک از کارمندان بانک‌های ایران در حدود 435میلیون تومان است، اما برخی بانک‌ها ارقامی‌فراتر از این میزان به کارکنان خود پرداخت کرده‌اند و میزان پرداختی دست‌کم 4بانک در حدود یک میلیارد تومان است.

طبق این اطلاعات بانک قرض‌الحسنه رسالت با پرداخت یک میلیارد و 224 میلیون تومان وام به هر یک از کارمندان خود در صدر همه بانک‌ها قرار دارد. این بانک در سال گذشته به طور میانگین به کل پرسنل خود جمعا هزار و 343میلیارد تومان وام پرداخت کرده است.

بعد از رسالت، بانک قرض‌الحسنه مهر با پرداخت یک میلیارد و 194میلیون تومان وام به کارکنان خود دومین بانکی است که بیشترین وام را به کارمندان خود پرداخت کرده است. جمع منابعی که این بانک برای پرداخت وام به 3هزار نفر پرداخت کرده بیش از 3هزار و 696میلیارد تومان است.

بانک ملت و بانک ایران و ونزوئلا هم به‌ترتیب با پرداخت 978و 922میلیون تومان وام در رده‌های بعدی قرار دارند که نزدیک به یک میلیارد تومان وام به کارمندان پرداخت کرده‌اند.

پرداخت وام بیش از 500 میلیون تومان

از وام‌های یک میلیارد تومانی که بگذریم به دسته دوم بانک‌ها می‌رسیم که میزان پرداختی آنها به پرسنل‌شان بیش از 500میلیون تومان بوده است. در صدر همه این بانک‌ها بانک آینده است که به هر یک از پرسنلش 522میلیون تومان وام پرداخت کرده است.

این بانک در حال حاضر بیش از 4هزارنفر پرسنل دارد که سال قبل جمعا 2هزار و 404میلیارد تومان از منابع بانک صرف پرداخت وام به آنها شده است. نکته مهم اینکه طبق صورت‌های مالی 3 ماهه اول امسال این بانک در فصل نخست نزدیک به 30هزار میلیارد تومان زیان کرده و در حال حاضر جمع زیان انباشته این بانک از رقم 356هزار میلیارد تومان هم فراتر رفته که بالاترین میزان زیان در تاریخ نظام بانکداری ایران است. پس از آینده، بانک‌های توسعه تعاون، دی و کارآفرین به ترتیب با پرداخت 547، 538 و 525میلیون تومان وام در سال 1402در رده‌های بعدی قرار دارند.

کارکنان زحمتکش بانک‌ها حق دارند

این رقم‌ها در چند روز گذشته نقل محافل بود تا اینکه عبدالناصر همتی وزیر تازه اقتصاد در برنامه تلویزیونی در مورد این وام‌ها موضع دفاعی نگرفت و نگفت که جلوی این حاتم بخشی‌ها گرفته خواهد شد بلکه گفت: «اولا که این تسهیلاتی که الان منتشر شده تجمیع شده است اینطور نیست که یک جا داده شده باشد. ضمن اینکه اینطور نیست که این وام‌ها قرض‌الحسنه داده شده باشد بلکه سود داشته‌اند فکر کنم چیزی در حد 10 درصد. ضمن اینکه بالاخره کارمندان زحمتکش بانک‌ها هم حق و حقوقی دارند از جایی که کار می‌کنند، ساعت 6 صبح می‌آیند سر کار، وقتی خیلی از ادارات تعطیل هستند آنها باید به سر کار بروند، حقوقشان هم که بیشتر نبوده و مثل بقیه کارمندان حقوقشان افزایش می‌داشته و در تورم 40 درصدی حدود 20 درصد بوده است.»

رویه متفاوت بانک‌های بزرگ جهان

بررسی ادعای وزیر جدید اقتصاد در مورد حقوق کارمندان بانک‌ها و مقایسه حقوق آنها با بقیه کارمندان را به فرصت دیگری موکول می‌کنیم و به وضعیت تسهیلاتی که بانک‌های بزرگ دنیا به کارمندانشان می‌دهند می‌پردازیم اما قبل از آن باید بدانید که اساسا موضوع وام در کشورهایی با اقتصاد با ثبات و نرخ تورم پایین تفاوت بسیار بزرگی با ایران دارد.

در کشورهای توسعه یافته نرخ‌های تورم تک رقمی‌دارند و نرخ بهره هم به نرخ تورم نزدیک است دسترسی به وام بسیار راحت است چرا که پرداخت وام برای بانک‌ها یک فرصت است و آنها پولشان را برابر با نرخ بهره دریافت می‌کنند ضمن اینکه در این کشورها وام با تعیین دقیقا وضعیت اعتباری فرد پرداخت می‌شود، درواقع به دلیل سیستم یک پارچه بانکی و مالی سنجش اعتبار وام گیرنده به طور دقیق به راحتی ممکن است بنابراین ریسک بازپرداخت نشدن اقساط هم خیلی کم است و در این مورد هم بانک‌ها ریسک خاصی تقبل نمی‌کنند و وام دادن یکی از اصلی ترین وظایف بانک‌ها است و از آن پول خوبی هم در می‌آورند اما در ایران وام رسما فرصتی است که به غنیمت بیشتر شبیه است. ن

رخ بهره بسیار پایین‌تر از نرخ تورم واقعی است و این یعنی وام گیرنده برنده است و طبیعتا بانک‌ها بازنده، پس آنها سعی می‌کنند تا جای ممکن از زیر بار وام دادن فرار کنند، همین می‌شود که نرخ دسترسی به وام در خانوار ایرانی به زیر 20 درصد رسیده در حالی که این رقم چهار سال پیش نزدیک به 50 درصد بود اینجاست که وام‌های کلانی که کارمندان بانک‌ها به آن دسترسی دارند امتیاز بزرگی محسوب می‌شود در حالی که در کشورهای با ثبات اقتصادی اساسا دسترسی به وام چه برای کارمندان بانک‌ها و چه مردم عادی امتیاز ویژه ای محسوب نمی‌شود.

با این توضیحات ممکن است فکر کنید که بانک‌های بزرگ جهان که اینقدر وام دهنده‌های خوبی هستند به کارمندان خودشان که می‌رسد حتما دست و دلبازتر هستند اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که اینطور نیست. اولین مشخصه وام‌هایی که بانک‌های بزرگ به کارکنانشان می‌دهند این است که در حوزه تخصص خودشان وام می‌دهند مثلا اگر بانگی در حوزه وام‌های خرد مسکن کار می‌کند در این همین حوزه به کارمندان خودش هم وام می‌دهد آن هم در شرایطی برابر با بقیه مردم با این تفاوت که ضمانت بازپرداخت آنها را خود بانک برعهده می‌گیرد بیایید چند مثال بزنیم مثلا بانک ولز فارگو برنامه وام کوچک مسکن برای کارمندان خودش ارائه می‌دهد که مبلغ کارمزد آن را به آنها تخفیف می‌دهد یعنی تفاوت کارمندان با مردم عادی این است که آنها کارمزد نمی‌دهند. بانک آو آمریکا هم برنامه به نام تسهیلات مسکن برای کارمندان ارائه می‌کند و وام را با تخفیف ارائه می‌کند. سیتی بانک یکی از معروف ترین بانک‌های آمریکا هم وام‌های با تخفیف 24صدم درصد تخفیف برای خرید خودرو و رهن و خرید مسکن به کارمندانش می‌دهد.

اسم گلدمن ساکس را حتما شنیده اید، این بانک هم برای کارکنانی که اعتبار بالایی در محل کار داشته باشند وام مسکن با تخفیف خوب ارائه می‌کند حالا این خوب چقدر است؟ ده درصد در کارمزد سالانه!