واکنش کشورها به برنامه تبدیل دلار به سلاح ارزی امریکا
به گزارش خبرگزاری اقتصادایران، اخیرا شاهد شتاب گرفتن روند دلارزدایی (dr - dollarization) به صورت عملی در جهان به ویژه در اقتصاد‌های در حال توسعه هستیم که این موضوع به تازگی در کشور ما به صورت تئوریک به یک بحث داغ تبدیل شده و به نظر می‌رسد تا عملیاتی شدن آن گام‌های زیادی وجود داشته باشد.
روند دلارزدایی که از سال 2011 توسط چین و روسیه آغاز شد، به تازگی در دستور کار اقتصاد‌های نوظهوری مانند هند، برزیل، اندونزی، عربستان، امارات و به طور کلی کشور‌های عضو بریکس (به جز کشور‌های آفریقایی) قرار گرفته و این کشورها فرایند جایگزینی دلار با ارز‌های محلی به خصوص یوان را در روابط تجاری خود آغاز کرده‌اند.
بر خلاف موضع‌گیری‌های سیاسی و احساسی برخی کارشناسان اقتصادی در ایران، دلارزدایی یک «انتخاب داوطلبانه» توسط کشور‌های مذکور نیست بلکه یک پاسخ اجباری به تبدیل دلار به یک سلاح ارزی است.
دولت آمریکا طی دهه‌های اخیر همواره کسری بودجه داشته و از روند رو به ازدیاد مخارج رنج می‌برده و در واقع تورم ناشی از تامین مالی این مخارج را از طریق دلار به دیگر کشور‌های جهان صادر کرده و همین تغییرات پر شتاب در سیاست‌گذاری پولی آمریکا در کنار مسائل ژئوپلتیک عوامل اصلی دلارزدایی در دنیا به شمار می‌آیند.
هر چند پایان دادن به تسلط دلار بر تجارت و اقتصاد جهان هدف آسانی نبوده اما روند دلارزدایی توسط کشور‌های که بیشترین ذخایر ارزی در جهان را در اختیار دارند بسیار با اهمیت است.
* ذخایر ارزی جهان چگونه توزیع شده است؟
بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی صندوق بین‌المللی پول در مارس 2023، چین با 3480 میلیارد دلار در حدود 30 درصد از مجموع ذخایر ارزی جهان (11962 میلیارد دلار) را در اختیار دارد و بعد از آن ژاپن با 11 درصد، سوئیس با 8 درصد، روسیه با 6 درصد، هند با 5 درصد، تایوان با 4.5 درصد، هنگ هنگ با 4.2 درصد، عربستان سعودی با 4 درصد، کره جنوبی با 3.7 درصد و سنگاپور با 3.5 درصد در رتبه های بعدی قرار دارند.
بر اساس همین آمار مجموع ذخایر ارزی اقتصاد‌های نوظهور که روند دلارزدایی را آغاز کرده‌اند بیش از از 60 درصد ذخایر ارزی جهان را در برمی‌گیرد. در ژانویه 2023 مقامات سنگاپور از تلاش برای برای دلارزدایی صحبت کرده‌اند و هند با امارات و روسیه بر تجارت غیر دلاری و استفاده از روپیه به تفاهم رسیده‌اند.
همچنین عربستان در 48 سال گذشته برای اولین بار اعلام کرده است که درهای تجارت نفتی این کشور با چین و دیگر کشورها با ارز‌های غیردلار باز است. امارات نیز طرح متنوع سازی واحد‌های پولی مورد استفاده در معاملات نفتی خود را آغاز کرده است. اندونزی طرح جایگزینی سیستم پرداخت داخلی را راه‌اندازه کرده است.
همچنین برزیل و آرژانتین در مورد ایجاد یک واحد پولی مشترک برای دو اقتصاد بزرگ آمریکای جنوبی به تفاهم رسیده‌اند، بانک مرکزی مصر نیز از ایجاد شاخص ارزی جدید برای دوری از دلار در مصر خبر داده است.
روسیه و چین نیز که از سال 2011 آغاز‌گر این روند بوده‌اند. همه ارقام و سیاست‌های مذکور به معنای نقش فوق‌العاده‌ای اقتصاد‌های در حال ظهور در فرایند جدید دلار زدایی و حرکت از سیستم پولی تحت تسلط آمریکا به یک سیستم پولی چند قطبی مبتنی بر روابط دو یا چندجانبه و افزایش نقش یوان در سال‌های آتی است.
حال در چنین وضعیتی که تسط دلار موجب تزریق تورم، خروج سرمایه و کاهش ارزش پول ملی در کشور‌های جهان شده، منطقی است که اقتصاد ایران تمام و کمال به دلار وابسته بماند و روند دوری از دلار در معاملات دو یا چند جانبه منطقه‌ای را آغاز نکند؟ آغاز همکاری‌های بین بانکی و تسویه‌ای با چین و روسیه که در یک ماه اخیر در دستور کار بانک مرکزی قرار داشته به هیچ به معنای دوری از روابط جهانی نبوده و اتفاقا بر مبنای کاهش هزینه‌های تسویه بین‌المللی و تسهیل آن است.
از طرفی احیای اتحادیه پایاپای آسیا (ACU) توسط بانک مرکزی ایران و برگزاری اجلاس آن در همین ماه در تهران در جهت همین موضوع و تسهیل تسویه بین‌المللی با کشور‌هایی مانند هند، پاکستان و سریلانکا می‌باشد.