ورزش ارزش‌ها

آیین‌های ورزش پهلوانی و زورخانه‌ای ایران که در 16 نوامبر 2010 (25 آبان 1389) در اجلاس کنیا به عنوان میراث معنوی بشریت به ثبت سازمان علمی، فرهنگی و آموزشی ملل متحد (یونسکو) رسیده است، اما همسایگان ایران هر بار مدعی یا مصادره میراث فرهنگی - معنوی می‌شوند یک بار تار، یک بار چوگان، موسیقی، مینیاتور، قهوه خانه، شب یلدا و جنگل‌های هیرکانی و این بار ورزش پهلوانی.

در پس این رشته اتحادیه جهانی کشتی که اقبال خوبی هم به کشتی پهلوانی دارد، برخی از کشورها نظیر ترکیه، جمهوری آذربایجان یا روسیه مدعی خاستگاه این رشته هستند و این موضوع در رابطه با ورزش زورخانه‌ای نیز صدق می‌کند. گرچه این موضوع در بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی 2017 باکو هم مشهود بود، به طوری که نماد ورزش زورخانه‌ای و حتی پوریای ولی به نام کشور خود ثبت کرده بودند که با اعتراض ایران روبرو شد.

اما این میراث اصیل ایرانی که به صورت یک سیستم چند بعدی ورزشی، فرهنگی، هنری، اخلاقی، عرفانی ابداع و استمرار یافته است، ریشه در جهان‌بینی دینی، اسطوره‌های حماسی و سبک زندگی ایرانیان دارد. پس از ظهور اسلام و در سایه محبت ایرانیان به مولا و مقتدای جوانمردان با آیین فتوت زینت و تکامل یافت. بدینگونه، در طول تاریخ این سرزمین ورزش باستانی، مرشد و زورخانه همواره حافظ و یادآور سنت و منش پهلوانی و ولایت حیدر کرار بوده است.

ورزش زورخانه‌ای آداب و سنتی خاص هم دارد که با پیروی از پهلوانان و دلاوران افسانه‌ای دوره باستانی و تاسی از پیشوای نخستین شیعیان و جوانمردان، خلق و خوی مردانگی و مروت و جوانمردی را در ورزشکاران برمی‌انگیزد یا نیرو می‌بخشد. این ویژگی‌های نیکو در قالب شعرها و داستان‌هایی به صورت آهنگین و به همراهی «ضرب زورخانه» که مهم‌ترین ساز این نوع موسیقی است نمود پیدا کرده است.

ورزش باستانی در بین ورزشکاران به احترام و ادب معروف و با اصول زیادی همراه است. شعار ورزش باستانی پرورش روح و جسم است به‌طوری‌که شیعیان معتقدند که زورخانه مسجد دوم شیعیان است؛ اما در نسل جدید ورزشکاران این آداب و رسوم کمرنگ شده است. گرچه ورزش زورخانه‌ای امروزی با ورزش چند سال اخیر تفاوت بسیاری از نظر ظاهری و نوع ورزش کرده است. امروز مسابقه‌های ورزش باستانی به صورت تیمی در یکی از شهرهای کشور صورت می گیرد که در آن هر تیم شامل 10 نفر است؛ یک نفر مرشد، 8 ورزشکار و یک میاندار که ورزش را با پیچیدگی بسیار زیادی نسبت به ورزش ساده زورخانه انجام می‌دهند.

اما در کنار این تغییرات نخستین بازوبند پهلوانی در 1323 بربازوی پهلوان «مصطفی‌طوسی» بسته شد که این آیین تا به امروز تداوم یافته است. تا قبل از انقلاب بازوبند پهلوانی بر بازوی 9 پهلوان بسته شد که معروف‌ترین آنان جهان پهلوان «غلامرضا تختی» است.

این آیین بازوبند پهلوانی بعد از انقلاب دنبال شد که تا به امروز 22 بازوبند بر بازوان پهلوانان بسته شد.

این منش پهلوانی و ورزش زورخانه ای از خصلت‌های فرهنگی و اخلاقی ایرانی است که علاوه بر محوریت سلامت، نشاط جسمی و روحی و تقویت روحیه تعاون و همگرایی، مدرسه‌ای از پرورش خصلت‌های مثبت اخلاقی و تربیت انسان وارسته و غیور را در خود دارد. امروز با وجود سایه سنگین فناوری مدرن ورزش زورخانه‌ای همچنان حیات دارد اما برای تقویت جایگاه آن در زمره ورزش‌های حرفه‌ای نیازمند حمایت ویژه است و شاید وقت آن رسیده که برای بازنگری جدی بسترهای حرفه‌ای شدن ورزش زورخانه‌ای گام برداشته شود.

برهمین اساس آیین دهمین سالگرد ثبت آیین‌های ورزش‌های زورخانه‌ای ایران در یونسکو با حضور مسوولان وزارت ورزش و جوانان، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، شرکت ملی پست ایران و دیگر مسئولان در زورخانه ملی شهید فهمیده تهران برگزار شد.

در این مراسم به دلیل در نظر گرفتن شرایط موجود جهت حفظ سلامتی هموطنان عزیزمان و رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی و انجام فاصله‌گذاری اجتماعی جهت مقابله با ویروس منحوس کرونا با تعداد کمی از مدعوین برگزار شد. این مراسم با ضرب و نوای مرشد سیدمحمدعلی اسحاقی از استان قم که با اشعار پندآمیز خود حضار را به هیجان آورده و حال و هوایی خاص و معنوی حاکم شده بود.

سخنرانی «رمضانعلی سبحانی‌فر» رییس شرکت ملی پست ایران و «عبدالحمید احمدی» معاون وزیر ورزش و جوانان در رابطه با اهمیت توسعه همگانی ورزش زورخانه‌ای و فراگیری فرهنگ پهلوانی در سطوح ملی و بین‌المللی از دیگر بخش‌های این مراسم بود.

رونمایی از تمبر پهلوان سیدحسن رزاز با حضور حاج محمدحسن جوهرچی یادگار پهلوان فقید و اسطوره‌ای ایران سیدحسن شجاعت (رزاز) و تجلیل از کسانی که در فرآیند چاپ این اثر ارزشمند دخیل بودند از قسمت‌های پایانی این مراسم بود.

• ورزش زورخانه ای و کشتی پهلوانی
• یونسکو
• ایران