ولوله میانجی‌گری در منطقه

این مساله می‌تواند مجددا نگرانی‌ها را از افزایش دوباره تنش‌ها در منطقه به خصوص برای بازیگرانی که در طول چند سال اخیر تلاش کرده‌اند بین ایران و آمریکا میانجی‌گری کنند، افزایش دهد. منطقه و به خصوص برخی از دولت‌های عربی مانند عمان، قطر و عراق که بیش از دیگران نقش میانجی و تسهیل‌گری را بین ایران و آمریکا از یکسو و ایران و عربستان سعودی از سوی دیگر ایفا کرده‌اند و همزمان انگیزه‌ها و نگرانی‌های بیشتری از سایر بازیگران دارند، انتظار افزایش سطح تنش را محتمل می‌دانند. به گفته برخی تحلیلگران این موضوع می‌تواند مجددا تکاپوهای منطقه‌ای برای ترغیب ایران و آمریکا به احیای توافق و بازگشت به تعهدات برجامی را دامن بزند.

فارغ از نقش سنتی عمان در روابط ایران و آمریکا و ایران و جهان عرب که همواره در دستورکار تصمیم‌گیرندگان این کشور از دوره سلطان قابوس قرار داشته و در شرایط کنونی در دوره سلطان هیثم بن طارق آل سعید نیز همچنان جهت‌گیری بی‌طرفی فعال این کشور تداوم خواهد داشت، به‌نظر می‌رسد با احتمال بحرانی شدن روابط تهران و واشنگتن بر سر برجام، مسقط به تلاش‌های دیپلماتیک خود برای انتقال پیام ادامه خواهد داد.

وزیر امور خارجه عمان اخیرا در بخشی از گفت وگو با یک روزنامه فرانسوی صحت برخی گزارش‌ها درباره وجود مذاکرات محرمانه میان ایران، آمریکا و عمان درباره احیای توافق هسته ای را تایید نکرد.

بدر البوسعیدی، شنبه 7 خرداد در گفت وگو با روزنامه فرانسوی فیگارو وجود مکالمات محرمانه میان عمان، ایران و آمریکا را تایید نکرد اما اظهار کرد که توافقی جدید در راستای احیای توافق هسته ای که آمریکا در سال 2018 از آن خارج شده بود و تاکنون به مرحله اجرایی نرسیده است، به نفع خاورمیانه و جهان است. از این زاویه احتمال افزایش سطح تنش و تصاعد بحران طی هفته‌ها و ماه‌های آینده انگیزه بیشتری را به عمان برای انتقال پیام از طریق کانال‌های غیررسمی و همچنین محرمانه خواهد داد.

در این میان اما دو بازیگر عربی دیگر یعنی قطر و عراق ادراک و ذهنیت آنی‌تر و فوری‌تری از افزایش سطح تنش به نسبت عمان دارند، چرا که هر دو روابط بسیار گسترده‌ای با آمریکا و همزمان جمهوری اسلامی ایران دارند و در طول سال‌های اخیر در تلاش بوده‌اند که خود را از تنش تهران و واشنگتن دور کنند.

به دلیل میزبانی قطر از بزرگ‌ترین پایگاه هوایی آمریکا در منطقه و مرکز فرماندهی سنتکام که بسیاری از عملیات‌های پروازی ایالات متحده از این پایگاه یعنی العدید صورت می‌گیرد، هرگونه تنش مجدد در منطقه می‌تواند مستقیما بر وضعیت داخلی و نقش منطقه‌ای دوحه تاثیر بگذارد. به خصوص که از سال 2018 و پس از خروج ترامپ از برجام و قرار دادن سپاه پاسداران در لیست گروه‌های تروریستی، ایران نیز متقابلا سنتکام را تروریستی اعلام کرده و در نتیجه هرگونه تحرک از سوی این فرماندهی، می‌تواند با پاسخ متقابل مواجه شود.

از این رو این مساله برای قطر که ظرف چند ماه آینده میزبان بزرگ‌ترین رویداد ورزشی جهان یعنی بیست و دومین دوره جام جهانی فوتبال است، بسیار حیاتی و تعیین‌کننده است.

به همین دلیل قطر انگیزه‌های به مراتب بیشتری از عمان برای احیای توافق هسته‌ای خواهد داشت و شاهد افزایش تلاش‌های دیپلماتیک آن ظرف ماه‌های آینده خواهیم بود. پیش‌تر شیخ تمیم بن حمد آل ثانی در سفر دو هفته گذشته به تهران گفت: ایران همسایه ماست و همه طرف‌ها را به بازگشت به توافق هسته‌ای تشویق می‌کنیم.

در این میان نگرانی‌های بغداد نیز به مراتب بیشتر از عمان و قطر است، چرا که بغداد باید همزمان بین ایران و آمریکا از یک سو و ایران و عربستان از سوی دیگر تعادل ایجاد کند و طبیعتا هرگونه افزایش سطح تنش در منطقه، مجددا عراق را به زمین تنش‌ها تبدیل خواهد کرد.

بنابراین به نظر می‌رسد به موازات کاهش امیدها به احیای برجام، شاهد افزایش تلاش‌های میانجی‌گرانه عمان، قطر و عراق برای بازگرداندن ایران و آمریکا به میز گفت‌وگوها خواهیم بود.