ویراژ مرگ در بازار قطعات یدکی خودرو
کاهش قدرت خرید و اقبال مالکان خودرو به استفاده از قطعات ارزان‌قیمت و بی‌کیفیت خودروهای سواری، کار، باری و مسافری موجب شده سهم این قطعات از بازار یدکی به‌شدت افزایش یابد و این موضوع نتیجه‌ای جز افزایش آمار تلفات جاده‌ای و تحمیل خسارات مالی به مالکان خودروها دربرنداشته است.
به گزارش همشهری، شاید شما همه ازجمله مشتریانی باشید که به‌دلیل کمبود یا قیمت بالای قطعات یدکی اصلی، قید استفاده از این‌گونه قطعات را زده‌اید و به خرید قطعات بی‌کیفیت، فاقد ضمانت و ارزان روی آورده‌اید. به‌گفته فعالان صنفی، ناتوانی مالکان خودرو به‌خصوص اقشار کم‌درآمد از خرید قطعات یدکی اصلی ازجمله عوامل اصلی افزایش سهم تقلبی‌ها از بازار قطعات یدکی خودروست. مشاهدات میدانی خبرنگاران همشهری حاکی است، در بازار قطعات یدکی، قطعات اصلی بسیاری از خودروهای خارجی در بازار نایاب شده و قطعات یدکی اصلی خودروهای تولید و مونتاژ داخلی نیز به‌صورت محدود و با قیمت‌های بالاتر تنها برای خطوط تولید یا شبکه خدمات پس از فروش خودروسازان تأمین می‌شود. با این روند، اغلب قطعات یدکی عرضه شده در بازار، قطعات بی‌کیفیت و ارزان‌قیمتی است که یا به‌صورت زیرپله‌ای در داخل تولید شده یا قطعات وارداتی درجه چندم چینی است که با دور زدن استانداردها به کشور وارد و راهی بازار قطعات یدکی خودرو شده است. برخی فعالان بازار به خبرنگاران همشهری گفته‌اند، بعضی تأمین‌کنندگان، قطعات دست دوم را با آبکاری و تمیز کردن در قالب قطعات اصلی اورجینال در بسته‌بندی شرکت‌های اصلی به مشتریان عرضه می‌کنند. نتیجه این شیوه تأمین قطعات و ارائه خدمات به مالکان خودرو، افزایش روزافزون تلفات جاده‌ای در ناوگان سواری، باری و مسافری و تحمیل خسارات جانی و مالی به مردم است.
سه‌گانه کمبود، گرانی و افت قدرت خرید یدکی‌ها به‌گفته تعمیرکاران، می‌توان افزایش شدید قیمت و کمبود قطعات اصلی وارداتی را عامل اصلی جولان قطعات بی‌کیفیت در بازار تعمیرات دانست؛ موضوعی که رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو در گفت‌وگو با همشهری با اشاره به آن گفت: برای تأمین قطعات یدکی خودرو، اکنون عمده قطعات مورد نیاز خودروهای تولید داخل در ایران تولید می‌شود، اما اگرچه ظاهرا مشکل چندانی برای تأمین قطعات این خودروها وجود ندارد، ولی افزایش قیمت قطعات اصلی موجب اقبال مردم به خرید قطعات بی‌کیفیت شده است. علیرضا نیک‌آیین افزود: در زمینه تأمین قطعات یدکی خودروهای خارجی به‌دلیل نوسان نرخ ارز و تحریم‌ها با کمبود شدیدی مواجه هستیم؛ زیرا شرکت‌های واردکننده خودرو به‌دلیل تحریم‌ها و گرانی شدید قادر به ارائه قطعات یدکی مورد نیاز بازار این خودروها نیستند و این شرایط موجب شده تا تجار قطعات یدکی فرعی (بی‌کیفیت) و دست دوم این‌گونه قطعات را وارد و عرضه کنند. به‌گفته او، کمبود و گرانی قطعات به حدی است که حتی قطعات دست دوم بسیاری از خودروهای داخلی نیز با اقبال مشتریان مواجه شده و اکنون گیربکس‌های دست دوم پژو 206در بازار عرضه و به‌دلیل گران بودن قطعات اصلی با اشتیاق و اقبال مردم مواجه شده است.
افزایش سهم بازار قطعات بی‌کیفیت رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو با بیان اینکه بازار قطعات یدکی خودرو در سیطره قطعات بی‌کیفیت و تقلبی ارزان‌قیمت قرار گرفته است، گفت: نمی‌توان درصد سهم این‌گونه قطعات از بازار قطعات یدکی را تعیین کرد؛ زیرا اعلام این آمار نیازمند کار کارشناسی است، اما قطعا افزایش تقاضا برای این‌گونه قطعات به‌دلیل افت قدرت خرید مردم موجب افزایش روزانه سهم بازار قطعات بی‌کیفیت، تقلبی و غیراصلی ارزان‌قیمت شده است. او در زمینه تأمین قطعات یدکی خودروهای داخلی، افزود: بخشی از این قطعات توسط قطعه‌سازانی تولید و عرضه می‌شود که جزو زنجیره تأمین 2خودروساز بزرگ کشور هستند و این قطعات را با رعایت استانداردهای خودروسازان تولید و عرضه می‌کنند، اما اغلب این قطعات راهی خطوط تولید و شبکه خدمات پس از فروش خودروسازان می‌شوند. نیک‌آیین افزود: برخی شرکت‌های قطعه‌سازی، قطعاتی را تولید می‌کنند که حتی استانداردهای مدنظر خودروسازان را نداشته و به‌دلیل کمبود قطعه در بازار عرضه شده و مورد استفاده تعمیرگاه‌ها و مالکان خودرو قرار می‌گیرند. به‌گفته او، قطعات بی‌کیفیت به‌صورت زیرپله‌ای در شرکت‌های بی‌نام و نشانی که فرزندان قطعه‌سازان و افراد آشنا به ساخت قطعات راه‌اندازی کرده‌اند، تولید و روانه بازار می‌شوند. علاوه بر آن، برخی شرکت‌ها نیز قطعات دست دوم را با لعاب‌کاری، بازسازی و تغییر بسته‌بندی به نام قطعات اصلی با قیمت‌های بالا در بازار عرضه می‌کنند. رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو، افزود: این‌گونه قطعه‌سازان زیرپله‌ای اگرچه قطعه نو تولید می‌کنند، اما این قطعات استانداردهای لازم و کیفیت مناسبی ندارد. با وجود این به‌دلیل کمبود قطعات اصلی اکنون این قطعات نه‌تنها کمک‌حال بازار هستند، بلکه سهم زیادی از بازار قطعات یدکی را در اختیار دارند.
بازار قطعات یدکی خودرو رها شده است رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو گفت: بازار قطعات یدکی خودرو رها شده و امکان ساماندهی این بازار وجود ندارد، اما درصورتی که مسئولان وزارت صنعت سیستمی را طراحی کنند که تولید و عرضه همه قطعات بر مبنای استانداردهای اجباری شود، از به خطر افتادن جان و سرمایه مردم جلوگیری می‌شود. نیک‌آیین افزود: نباید انتظار داشت که همه قطعه‌سازان، قطعاتی اورجینال، در حد استانداردهای قطعه‌سازان معتبر، مثلا فرانسوی تولید کنند، اما می‌توان قطعات تولیدی این افراد را که به‌دلیل ناآشنایی با روش تولید، کمبود مواد اولیه مرغوب یا سودجویی با کیفیت پایین تولید و به بازار عرضه می‌شود، از استانداردهای لازم برخوردار کرد. او در مورد واردات قطعات یدکی بی‌کیفیت چینی گفت: روند واردات قطعات در گمرک با تنگناهای خاصی مواجه است. با وجود این، سهم قطعات وارداتی به‌خصوص قطعات چینی برای تأمین لوازم یدکی خودروهای مونتاژی و وارداتی زیادشده، اما کیفیت قطعات چینی در بازار نیز به نوع سفارش خرید قطعه توسط تجار واردکننده بستگی دارد و قطعات تولیدی این کشور با درجات یک تا 3دسته‌بندی شده و عرضه می‌شود. نیک‌آیین در مورد چگونگی واردات و عرضه قطعات بی‌کیفیت خارجی در بازار گفت: اگرچه چرخه واردات قطعات یدکی از گمرک بسیار سخت است و با ورود این‌گونه قطعات به گمرک، مسئولان تأکید می‌کنند قطعات وارداتی باید تأییدیه سازمان ملی استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران را داشته باشد، اما قطعات وارداتی به آزمایشگاه‌های مرجع این سازمان فرستاده شده و در نهایت این‌گونه آزمایشگاه‌ها با دریافت مبلغی از واردکننده، روی برگه ترخیص این‌گونه قطعات مهر تأیید می‌زنند. مهدی مونسان، مدیرعامل ایساکو نیز با بیان اینکه هیچ نظارتی بر واردات قطعات خودروی غیراصل و تقلبی در بازار وجود ندارد، گفت: بخشی از مشکلاتی که هموطنان در بحث قطعات مطرح می‌کنند، ناشی از قطعات غیراصل و تقلبی خودروست. در حوزه قطعات خودرو هم قاچاق و هم عرضه قطعات بی‌کیفیت، تقلبی و غیراصلی را در بازار شاهد هستیم و اگر گشتی کوتاه در بازار لوازم یدکی خودرو بزنید، این‌گونه قطعات به‌وفور قابل مشاهده است.
فرزندان قطعه‌ساز زیرپله‌ای در شرایطی که قطعه‌سازان داخلی تأکید می‌کنند که تنها 10درصد بازار لوازم یدکی خودرو در دست آنهاست، اتحادیه تعمیرکاران از سهم 80درصدی قطعات ایرانی از این بازار خبر می‌دهد. به‌نظر می‌رسد منشأ اصلی این اختلاف آماری تولیدات زیرپله‌ای قطعات فاقد کیفیت و استاندارد، اما ارزان‌قیمت است. به‌تازگی یک قطعه‌ساز قدیمی با اشاره به این موضوع اعلام کرده، بسیاری از کارگاه‌های زیرپله‌ای قطعه‌سازی را افرادی تأسیس می‌کنند که مدتی در یک شرکت قطعه‌سازی مشغول به‌کار بوده‌اند، آنها در یک کارگاه کوچک به تولید زیرپله‌ای قطعات نامرغوب و ارزان‌قیمت روی می‌آورند. این کارگاه‌ها که در همه جای ایران وجود دارند، جواز کسب و گواهی استاندارد ندارند و فعالیت آنها حتی برای قطعه‌سازان مصیبت‌بار شده است. محمود عبدالخالقی، افزود: قطعات تولید شده در کارگاه‌های غیرمجاز فقط در ظاهر شبیه به قطعه است و مواداولیه به‌کار رفته در آن نامشخص بوده و دردسر زیادی را برای مشتریان درست می‌کند. بعضی از کارگاه‌های زیرپله‌ای حتی مواداولیه قطعه‌سازی را تولید می‌کنند که کیفیت مناسبی ندارد. رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو نیز با تأیید سهم بالای فرزندان قطعه‌سازان از تولید زیرپله‌ای قطعات یدکی خودرو گفت: این موضوع صحت دارد و اگرچه آماری از این افراد نداریم، اما سهم زیادی از بازار قطعات یدکی در اختیار آنها قرار دارد. نیک‌آیین، افزود: متأسفانه هیچ‌کس پیگیری نمی‌کند که قطعات یدکی موجود در بازار در کدام کارخانه و با چه کیفیت و قیمتی تولید و به بازار عرضه می‌شود. موضع وزارت صنعت در زمینه کیفیت قطعات یدکی نیز خنثی و تأمین نیاز بازار قطعات یدکی با هر قیمت و کیفیتی است. او با اشاره به اینکه عرضه قطعات یدکی در سطح بازار زیرنظر اتحادیه قطعات یدکی و نه اتحادیه تعمیرکاران است، گفت: صنف ما نیز به‌دلیل خواست مشتریان و موجودی بازار ناچار به استفاده از قطعات بی‌کیفیت است؛ زیرا هزینه تعویض لنت و قطعات یدکی اصلی و اورجینال برای مالکان خودروهایی مانند پراید و پژو زیاد و غیرقابل‌قبول است.
بیداد لنت ترمزهای بی‌کیفیت رئیس اتحادیه تعمیرکاران خودرو با اشاره به رواج استفاده از لنت‌های ترمز بی‌کیفیت و ارزان‌قیمت در خودروهای سواری، کار، باری و حتی مسافری و تحمیل زیان‌های جانی و مالی هنگفت ناشی از آن به مردم گفت: استفاده از لنت در خودروها دارای استانداردهای خاص است؛ به‌طور مثال در لنت استاندارد باید در 100کیلومتر سرعت فاصله ترمز زدن تا توقف خودرو 5متر باشد. نیک‌آیین افزود: اما متأسفانه به‌دلیل گرانی لنت ترمزهای اصلی و افت شدید کیفیت مواداولیه مورد استفاده در ساخت لنت ترمزهای ارزان‌قیمت داخلی شاهد هستیم که مسافت توقف خودرو با استفاده از لنت‌های غیراستاندارد با سرعت 100کیلومتر بر ساعت از 5به 10متر افزایش یافته و همین امر برای رشد آمار تصادفات جاده‌ای در ناوگان حمل‌ونقل سواری، باری و مسافری کشور و خسارات جانی و مالی ناشی از آن کافی است. او با بیان اینکه شرایط وقتی حادتر می‌شود که سهم سایر قطعات یدکی بی‌کیفیت مانند لاستیک و... را در این حوادث به لنت‌های بی‌کیفیت اضافه کنیم، گفت: حتی تولید‌کنندگان این لنت‌های ترمز غیراستاندارد نیز از کیفیت مواداولیه مورد استفاده برای تولید لنت گلایه داشته و اعلام می‌کنند که به‌دلیل گرانی مواداولیه ناچار به تولید لنت ارزان‌قیمت با کیفیت پایین هستند و خریداران نیز به‌دلیل کاهش قدرت خرید و کمبود و گرانی لنت ترمزهای اصلی، از خرید و استفاده از این‌گونه لنت‌های بی‌کیفیت استقبال می‌کنند. همزمان محمود عسگری، دبیر انجمن صنایع لنت ترمز و کلاچ نیز با اشاره به سهم لنت‌های بی‌کیفیت در سوانح جاده‌ای اخیر اعلام کرد، یکی از مشکلات اتوبوس‌هایی که با مشکل ترمز مواجه می‌شوند، استفاده از لنت‌های ترمز قاچاق و زیرزمینی است و در 2حادثه اخیر واژگونی اتوبوس نیز باید بررسی شود که دقیقا علت بروز نقص فنی در سیستم ترمز این خودروها چه بوده است.