پای لنگ مدیریت طلای کثیف در گیلان / زباله ارزش اقتصادی دارد

رشت - کارشناس ارشد محیط زیست با اشاره به مدیریت اشتباه پسماند در گیلان و به وجود آمدن فاجعه زیست محیطی در منطقه سراوان، گفت: زباله ارزش اقتصادی دارد که باید به آن نقطه برسیم.

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها: در هیاهوی فصل پاییز و برگ ریزان بودیم که خبری مبنی بر انتقال جایگاه زباله سراوان به جنوب گیلان در خروجی رسانه‌ها قرار گرفت خبری که از زبان رئیس شورای اسلامی رشت نقل قول شده بود و در پی آن با برخی از مسئولان به این موضوع واکنش نشان دادند.

حال جدا از این هیاهوی رسانه‌ای، این سوال مطرح است که آیا واقعا معضل زباله سراوان با جابجایی و انتقال آن به مکانی دیگر حل می‌شود؟ کوه 90 متری زباله در سراوان که به آینه دق مردمان گیل و دیلم تبدیل شده و طبیعت زیبا و چشم نواز منطقه سراوان را به تسخیر خود درآورده گواه یک دهه بی مدیریتی در ساماندهی پسماند استان است.

بوی تعفن و آزاردهنده، شیرابه‌ها و کوه عظیم الجثه زباله در سراوان سندی بر رسوایی و ناتوانی ستاد مدیریت پسماند و مدیریت شهری در حل این معضل بزرگ است. حال بعد از یک دهه ناکامی در رفع این مشکل بزرگ مسئولان شهری راه حل بهتری جز انتقال آن به جنوب گیلان پیدا نکرده و در نظر دارند این نقاشی کثیف را بر پیکره قسمت دیگری از گیلان به طرح و رنگ در آورند.

در ادامه با فردی به گفتگو نشستیم که دغدغه زیست محیطی داشته و مدعی است که با حمایت مسئولان، می‌تواند بخش اعظمی از مشکلات پسماند استان را حل کند. «مجید اسدی سر یزدی» کارشناس ارشد محیط زیست با سابقه فعالیت 24 سال در زمینه مدیریت پسماند و تولید نهادهای بیولوژیک و کشاورزی است. مطالعات و تهیه طرح جامع جزیره قشم، روستاهای استان یزد، شهر سمنان و اجرا و نگهداری 1000 هکتار زیتون کاری اراضی شهر شیراز، برگزاری دورهای آموزشی تولید کمپوست در دانشگاه‌های گیلان، تهران، شیراز، اصفهان و شیلات کشور، مدیر تشکل (IPM مدیریت تلفیقی آفات) کشور، احداث بیش از 10 فارم تولید کودهای بیولوژیک در کشور را در کارنامه دارد.

*طرح شما در راستای اقتصاد سازی زباله چه است؟

پسماندها قبل از اینکه پدیده‌ای زشت و مشکل آفرین باشند، می‌توان از آنها به عنوان مواد اولیه در صنایع مختلف استفاده کرد. در واقع با کنترل و پردازش مهندسی و بهداشتی پسماندها به چرخه مصرف می‌توان علاوه بر حفظ محیط زیست و منابع طبیعی، از درآمد آن نیز بهرمند شد. در واقع پسمانده‌های شهری و روستایی از عناصر زیر تشکیل شده است.

مواد آلی فساد پذیر مانند انواع پسماندهای غذایی و ضایعات میوه و سبزیجات تولیدی در منازل مسکونی، ضایعات باغات و مزارع و گلخانه‌ای و فضولات دامی در روستاها، این مواد با توجه به ماهیت و ارزش غذایی که دارند در صورت ترکیب شدن با سایر پسماندهای ویژه و خطرناک می‌تواند تغییر ماهیت داده و علاوه بر تولید بوی نامطبوع و شیرابه‌های بسیار خطرناک، موجب آلودگی جدی آب، خاک و هوا شوند، در صورتی که می‌توان با بازگشت صحیح این مواد به چرخه مصرف، با روش‌های بی و کمپوست، ورمی کمپوست، یا سایر روش‌های بیولوژیک، به کود غنی شده تبدیل شده و در غنی سازی اراضی کشاورزی به ویژه تأمین عناصر میکرو و ماکرو و میزان ماده آلی خاک نقش بسیار مفیدی داشته باشد.

با افزودن کود بیولوژیک به زمین‌های کشاورزی، ماده آلی خاک افزایش یافته و این امر موجب سلامت و پایداری خاک‌های کشاورزی بویژه تولید محصولات سالم خواهد شد در حالی که بیشترین سهم تولید پسماندها نیز همان ماده آلی است که بیش از 75 درصد از سهم پسماندها را تشکیل می‌دهد. امروزه با توجه به نبود ساختار اصولی در کنترل پسماندها این مواد ارزشمند با روش غیر بهداشتی در مراکز دفن زباله تلنبار می‌شود از جمله این مکان‌ها می‌تواند به محل دفن زباله سراوان در یکی از بهترین نقاط گردشگری استان گیلان اشاره کرد، سایر مراکز دفع نیز همین وضعیت را دارند.

مواد زائد جامد قابل بازیافت اعم از انواع کاغذ، فلزات، شیشه و پلاستیک که تقریبا سهم 15 تا 20 درصدی پسماندها را شامل می‌شود. این مواد نیز باید قبل از ترکیب شدن با پسماندهای آلی، جداسازی شده و به صنایع تبدیلی انتقال داده شود این مواد داری ارزش اقتصادی قابل توجهی بوده و به صورت معمول همه ساعات شبانه روز شاهد حضور افرادی تحت عنوان بازیافتی برای جمع آوری این مواد در سطح شهرها هستیم حضور این افراد برای جمع آوری این مواد نشان از ارزش اقتصادی این پسماند است.

مواد دورریز یا ویژه و خطرناک که متأسفانه این مواد در منازل مسکونی هم وجود دارد مانند انواع باطری‌ها، لامپ‌ها، سرنگ تزریق شده و سایر ضایعات که باید به صورت جداگانه نگهداری، حمل و پس از بی خطر سازی، دفع شود. امروزه با پیشرفت‌های علمی در کنترل پسماندهای دورریز، این مواد پس از انجام مراحل تفکیک، دانه بندی شده و با ترکیب با سایر مواد با روش RDF قابلیت اشتعال زایی داشته و در صنایع کارخانجات سیمان جایگزین سوخت‌های فسیلی می‌شود.

موادی مانند شیشه و فلزات هنگام پردازش از بین می‌روند زیرا آنها قابل احتراق نیستند. این فلزات با استفاده از یک آهن ربا، و شیشه با استفاده از غربالگری مکانیکی جداسازی شده سپس از دمیدن هوا برای جدا کردن مواد سبک از مواد سنگین استفاده می‌شود. مواد سبک دارای ارزش کالری بالاتری هستند و RDF نهایی را ایجاد می‌کنند. مواد سنگین معمولا به محل دفن زباله انتقال داده می‌شود. مواد باقیمانده می‌تواند به شکل گفته شده جهت استفاده در صنایع تبدیلی به صورت مخلوط ساده فروخته شود یا ممکن است در سوخت گندله یا آجر فشرده شود و برای اهداف دیگر به صورت مستقل یا در یک فرآیند بازیافت استفاده شود.

*این طرح آلودگی زیست محیطی ندارد؟

همانگونه که ماهیت پسماندها در زمان استفاده برای ما و محیط زیست خطری ندارند، در صورت کنترل، جداسازی و انتقال به مراکز پردازش هم خطری برای محیط زیست نخواهد داشت، پسماندها زمانی محیط زیست را تهدید می‌کنند که در کنترل آنها ناتوان باشیم و آنها را با روش غیر بهداشتی در محیط رها کنیم و با تولید و نشت شیرابه‌ها و حضور حیوانات اهلی در تغذیه از زباله‌ها و یا سوزاندن پسماندها موجب آلودگی آب و هوا و خاک شویم. بنابر این پسماندهایی که به عنوان مازاد بر استفاده از محل زندگی ما خارج می‌شود نمی‌تواند به خودی خود محیط زیست را تهدید کند.

امروزه سرمایه گذاری در امر بازیافت در تمام نقاط دنیا دارای طرح توجیهی و مطالعاتی بوده و هر کمپانی در صورت تأمین شرایط سرمایه گذاری حاضر به ورود به این صنعت خواهد بود. هر چند با توجه به شرایط خاص تحریم کشور و کمبود منابع در بخش خصوصی و دولتی، در صورتی که از محل اعتبارات کشوری برای همین امر اختصاص داده‌اند به صورت تسهیلات کم بهره بانکی در اختیار بخش خصوص قرار داده شود، این سرمایه گذاری شکل می‌گیرد.

*برای اجرای این طرح در گیلان، تاکنون اقدامی کرده‌اید؟

با توجه به حضور ما در شهرستان رودبار، با هماهنگی انجام شده با عوامل شهرداری رستم آباد در یک نوبت پسماندهای یک روز شهر به میزان 10 تن به صورت آزمایشی به محل فارم ما منتقل و پس از تفکیک مواد، پسماندهای آلی به اسلت های حاوی باکتری‌های فعال و کرم‌های زباله خوار انتقال یافته و بعد از طی فرایند بیولوژیک این پسماندها به کود آلی بیولوژیک قابل استفاده در مزارع تبدیل شد.

مواد زائد جامد نیز برای صنایع بازیافت منتقل و تنها مقدار ناچیزی از مواد دورریز (ریجکت) برای انتقال به محل دفن به شهرداری عودت داده شد. معتقدم آب و هوا و اقلیم منطقه گیلان بهترین شرایط برای انجام این فرایند می‌باشد.

*خواسته شما از متولیان امر چیست؟

نقش مسئولان منطقه در انتخاب بهترین راهکار و روش در کنترل و مدیریت پسماند، از اهمیت ویژه اقتصادی و زیست محیطی برخوردار است و تصمیم گیری های خلق الساعه در دهه‌های گذشته از سوی برخی از مسئولان موجب خسارت جبران ناپذیر در بهترین زیستگاه‌ها و اراضی ارزشمند کشور شده است.

انتخاب راحت ترین روش برای دفع پسماندها موجب تخریب جنگل‌ها و مراتع استان گیلان شده است. شکل گیری پوشش گیاهی مراتع و جنگل‌ها حاصل میلیون‌ها سال زمان بوده و از بین بردن آنها کمتر از چند دهه، گناهی نابخشودنی است. اساسا ایجاد تغییر در اکوسیستم منطقه با هر فرایندی که موجب کاهش یا توقف فعالیت موجودات ذره بینی یا حیوانات شود، جبران آن تقریبا غیر ممکن است.

حتی حضور حیوانات اهلی و وحشی در محل دفن زباله سبب انتقال و سرایت انواع بیماری‌ها، کاهش زاد و ولد و یا کوچ در حیوانات شده که اثرات مخرب آن ممکن است به راحتی قابل مشاهده نباشد به همین دلیل از مسئولان امر انتظار می‌رود در اجرای قانون مدیریت پسماند مصوب سال 83 مجلس شورای اسلامی، نسبت به ایجاد شرایط مناسب برای مدیریت یکپارچه و پایدار در بخش پسماندهای شهری و روستایی اقدام کنند و با استفاده از دانش متخصصان و جلب مشارکت مردم و سرمایه گذاران نسبت به رفع کامل این مشکل اهتمام جدی داشته باشند.

معتقدم در کره آبی خاکی هیچ جای برای دور انداختن زباله وجود ندارد، با تغییر محل دفن زباله از اقلیمی به اقلیم دیگر نه تنها مشکل حل نمی‌شود بلکه آلودگی‌های ناشی از دفنگاه ها گسترش یافته و متعاقب آن زیستگاه موجودات ارزشمند، خاک، آب و هوا و پوشش گیاهی بکر منطقه جدید نیز به خطر خواهد افتاد، با کنترل و پردازش 100 درصدی پسماندهای هر منطقه در استان، علاوه بر کاهش مشکلات زیست محیطی و بهداشتی ناشی از حمل و نقل و تخلیه شیرابه، می‌توان هزینه‌های حمل و نقل را نیز کاهش داد.

با وجود دانش فنی روز در کنترل و مدیریت پسماندها، نیاز به انتخاب (راحت ترین روش دفن) لندفیل برای دفع نیست، امروزه با پیشرفت دانش مدیریت پسماند در کنترل پسماندهای صنعتی، بیمارستانی و خطرناک، می‌توان میزان پسماندها را بیش از 95 درصد کاهش داد، لذا انتخاب مکان جدید به منظور دفن زباله در هر نقطه از استان گیلان خلاف اصول مدیریت پسماندها بوده و توصیه می‌شود ایجاد کارخانجات تفکیک و پردازش پسماندها در چند نقطه استان در دستور کار قرار گیرد.

*راهکار شما برای حل معضل زباله سراوان چیست؟

سراوان به عنوان یکی از نقاط برجسته گردشگری با پوشش گیاهان متنوع یکی از زیستگاه‌های کم نظیر کشور محسوب می‌شود که داری پارک جنگلی و دریاچه زیبایی هم است و بهترین خدمت به این زیستگاه ارزشمند جلوگیری از تخلیه هر گونه زباله در دل این جنگل زیبا بوده و باید به سرعت زباله‌های انباشت شده در دهه‌های گذشته را با روش‌های گفته شده (RDF) تفکیک و به چرخه مصرف بازگرداند، و زخم ایجاد شده در بدنه این منطقه زیبا را ترمیم کرد.

همه در تخریب محیط زیست کشور نقش داشته و باید برای جبران این خسارت از همین امروز شروع کنیم در حال حاضر به اندازه کافی دیر شده است، یادمان باشد هر شهروند ایرانی به طور متوسط روزانه 750 گرم پسماند تولید می‌کند و سهم هر نفر در تخریب محیط زیست در سال بیش از یک تن پسماند در 1.5 متر مکعب است. در حالی که با پردازش صحیح و بهداشتی این پسماند می‌توان در سال بیش از 200 کیلو گرم کود آلی بیولوژیک تولید کرد و مزارع کشاورزی را غنی از عناصر غذایی مفید کرد.

در واقع هر نفر می‌تواند با عزم ملی در این راه قدم بردارد و تنها با تفکیک پسماندها در سه بخش، پسماند تر یا آلی مانند پسماندهای غذایی، میوه و سبزیجات، تفاله چای و قهوه و پوست تخم مرغ و مواد زائد جامد قابل بازیافت مانند انواع کاغذ و کارتن، فلزات، پلاستیک و شیشه و مواد دورریز را از هم جدا کرده و از منزل خارج کنند. منتظر اتفاق خاص از فرد خاص نباشیم، نجات محیط زیست تنها به دست و اراده تک تک افراد جامعه انجام می‌شود و نقش همه در کنترل و مدیریت پسماند در مبدا، تعیین کننده است.