پروژه‌های آب و خاک پیشتاز در اجرای طرح‌های کشاورزی

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی گفت: حدود 50 درصد طرح‌هایی که در وزارت جهاد کشاورزی به مناسبت‌های مختلف ملی افتتاح می‌شوند، مربوط به حوزه آب و خاک است.

به گزارش خبرگزاری مهر، صفدر نیازی، معاون امور آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی در برنامه‌ای تلویزیونی گفت: حدود 50 درصد طرح‌هایی که در وزارت جهاد کشاورزی به مناسبت‌های مختلف ملی افتتاح می‌شوند، مربوط به حوزه آب و خاک است.

وی افزود: امسال 1004 طرح حوزه آب و خاک شامل طرح 1000 هکتاری در حوزه شبکه‌های آبیاری تا طرح‌های کوچک بازسازی قنوات و دیگر طرح‌های آب و خاک که با اعتباری بیش از 1,575 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در هفته دولت به بهره‌برداری رسید.

نیازی با برشمردن برخی از طرح‌های حوزه آب و خاک مانند سامانه‌های نوین آبیاری، احیا و مرمت قنوات، تجهیز و نوسازی اراضی کشاورزی، پوشش انهار سنتی و بتنی کردن کانال‌های خاکی، ساخت استخرهای ذخیره آب، انتقال آب با لوله و... گفت: وزارت جهاد کشاورزی متولی امنیت غذایی کشور است و برای دستیابی به این مهم ارتقای بهره‌وری در تولید محصولات کشاورزی، هدف تعیین شده در این مسیر است.

اجرای یک طرح کلان 227 هزار هکتاری

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی درباره بزرگترین طرح‌های آب و خاک کشور افزود: طرح 227 هزار هکتاری ساخت شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی غرب و شمال غرب کشور در استان‌های ایلام، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و شرقی و اردبیل از جمله طرح‌های کلان و تأثیرگذار حوزه آب و خاک است که اکنون در حال اجرا و تکمیل آن هستیم. تاکنون حدود 140 هزار هکتار این طرح به اتمام رسیده و تحویل مردم شده و بقیه نیز تا پایان سال تحویل خواهد شد.

وی افزود: در استان‌های شرقی هم در سال‌های گذشته این طرح در سطح 4 هزار هکتار تمام و به بهره‌برداری رسیده است. اعتبار این طرح کلان و ملی با دستور مقام معظم رهبری از محل صندوق ذخیره ارزی تأمین شده است.

نیازی از اجرای طرح سامانه‌های نوین آبیاری در 100 هزار هکتار به طور متوسط در سال خبر داد و گفت: این طرح به دلیل محدودیت منابع مالی و افزایش قیمت مواد اولیه تجهیزات پلی اتیلن و سایر اتصالات مورد نیاز سطح اجرایی کاهش یافته و به سالانه 50 هزار هکتار رسیده است.

وی ابراز امیدواری کرد: با تاکید مقام معظم رهبری در دیدار با اعضای هیأت دولت چهاردهم مبنی بر توجه ویژه به مقوله آب و سامانه‌های نوین آبیاری، اعتبارات مورد نیاز این طرح تأمین و فراهم شود.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی، اجرا و توسعه شبکه‌های آبیاری را سومین طرح کلان حوزه آب و خاک برشمرد و گفت: تاکنون در کل کشور یک میلیون و 600 هزار هکتار شبکه‌های فرعی آبیاری اجرا شده است و 800 هزار هکتار نیز شبکه اصلی به همت وزارت نیرو در اراضی به اجرا درآمده است. در زمینه توسعه شبکه‌های فرعی آبیاری ردیف اعتباری وجود دارد و سالی 700 تا 800 میلیارد تومان هزینه می‌شود که البته این منابع اعتباری تکافوی زمین‌های باقی مانده را نمی‌دهد.

اجرای طرح لایروبی و مرمت قنوات

نیازی ادامه داد: طرح بعدی، لایروبی و مرمت قنوات هست. حدود 60 درصد قنوات ما در استان‌های شرقی است حدود 6500 رشته قنات در یزد داریم و حدود 7000 رشته قنات در خراسان جنوبی و در خراسان رضوی نیز به همین میزان رشته قنات وجود دارد. منابع اعتباری این طرح از محل کمک‌های دولتی و نهادهایی همچون بنیاد برکت، بنیاد علوی، ستاد اجرایی فرمان امام (ره) است.

وی تصریح کرد: در بیشتر طرح‌ها به واسطه افزایش هزینه در هکتار، عملکرد خیلی افزایش پیدا نکرده است. البته تنها طرحی که در مقایسه با سنوات گذشته رشد خوب و قابل قبول داشته، عملکرد ما در حوزه قنوات است. در شرق کشور مشکل آب به شدت جدی است. در یک روستا کل آب آشامیدنی و حیاتش و کشاورزی آن به یک یا چند رشته قنات وابسته است و وزارت جهاد کشاورزی در این خصوص یک تکلیف اجتماعی دارد، چرا که بحث اشتغال و پایداری تولید در کنار مردم بودن و همراهی با آنها مطرح است.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی درباره چالش‌های پیش روی طرح‌های آب و خاک وزارت گفت: هزینه تمام شده اجرای زیرساخت‌های آب و خاک بخش کشاورزی افزایش پیدا کرده است، اگر زمانی با 10 میلیون تومان در یک هکتار سامانه نوین آبیاری اجرا می‌شد الان 100 میلیون تومان در هکتار هزینه نیاز دارد. گسترش آبیاری زیر سطحی که یک فناوری به روز و در اولویت‌های این معاونت است، هزینه‌ای به مراتب بالاتر دارد و بین 300 تا 350 میلیون تومان در هکتار هزینه‌بر است.

وی به اجرای سامانه‌های نوین آبیاری در کشور اشاره کرد و گفت: بر اساس آخرین آمار، حدود سه میلیون هکتار سامانه نوین آبیاری در سطح کشور اجرا شده است که حدود 300 هزار هکتار خودیاری مردم بوده است که تمام آن را بهره‌برداران انجام داده‌اند، بقیه را دولت در قالب تسهیلات بلاعوض و با مشارکت بهره‌برداران تأمین اعتبار و اجرا کرده است.

تهیه 70 درصد دستورالعمل‌های آئین‌نامه اجرایی قانون حفاظت خاک

نیازی همچنین درباره قانون حفاظت از خاک گفت: قانون بسیار خوب، دقیق و کاملی است و در این قانون تکالیف زیادی بر عهده دستگاه‌ها از جمله وزارت جهاد کشاورزی، سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت کشور وزارت نیرو و سایر دستگاه‌های اجرایی گذاشته شده است.

به گفته وی، در آئین‌نامه اجرایی قانون حفاظت خاک باید 16 دستورالعمل تهیه کنیم. دستورالعمل‌های حفاظت جلوگیری از خسارت و تخریب، مصرف کود، پسماندها، سموم عملیات اجرایی و... این دستورالعمل‌ها باید تهیه شود که تدوین برخی از این دستورالعمل‌ها بر عهده مؤسسه تحقیقات خاک و آب قرار داده شده است. همچنین برخی دیگر نیز باید سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت کشور و سایر دستگاه‌های اجرایی که در خود آئین نامه اشاره شده است، باید تهیه و تدوین شود.

معاون وزیر جهاد کشاورزی گفت: در این آئین‌نامه زمانبندی 6 ماهه، یک ساله و دوساله برای تهیه دستورالعمل‌ها وجود دارد و 70 درصد دستورالعمل‌ها تهیه شده و در مرحله ویرایش نهایی هستند که شاید در یکی دو ماه آینده بخش اعظمی از این دستورالعمل‌ها را ابلاغ کنیم و آن دسته که مصوبه هیأت وزیران را نیاز دارند برای تصویب و ابلاغ به دبیرخانه دولت ارسال کنیم.

وی افزود: در بحث مطالعات خاک‌شناسی تقریباً حدود نیمی از کشور داده‌های بروز شده‌ای وجود ندارد. انجام مطالعات خاک‌شناسی که متغیرهای فیزیک خاک را بررسی می‌کند و حاصلخیزی خاک و بحث عناصر خاک نیز تکلیف بعدی ماست. تکلیف داریم در مدت 5 سال عملیات مطالعات خاک‌شناسی را در مقیاس یک بیست و پنج هزارم تمام کنیم که این مهم خود به 13 همت پول نیاز دارد، این طرح در برنامه هفتم توسعه هم هدف‌گذاری شده است.

نیازی گفت: در کنار این، 150 آزمایشگاه بخش خصوصی در کشور داریم که این آزمایشگاه‌ها را دسته‌بندی کردیم و بنا داریم برای این آزمایشگاه‌ها دوره‌های آموزشی برگزار کنیم و در این راستا با انجمن صنفی آزمایشگاه‌های خاک کشور نشست‌های متعدد برگزار کرده‌ایم و سازمان‌کاری که مقرر است کار بزرگی را در کشور انجام دهد را آماده می‌کنیم.

وی گفت: با توجه به حجم وسیع کار در این حوزه با سالی 150 الی 160 میلیارد تومان نمی‌شود کار بزرگ کرد از این رو پیگیر منابع اعتباری دیگری هستیم تا این طرح به سرانجام برسد. هم اکنون با تعاونی‌های تولید و شرکت‌های بزرگ کشت و صنعت به صورت مشارکتی در این حوزه فعالیت داریم و با استفاده از مشارکت مردم پروژه پیش می‌رود.

استفاده از سرمایه‌گذاران در اجرای طرح‌های آب و خاک

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی افزود: منابع ما برای اجرای طرح‌ها سال به سال محدودتر می‌شود. در پروژه‌های ناتمام و جدید از توان مالی سرمایه‌گذار استفاده می‌کنیم. این روند به صورت تفاهمنامه‌ای صورت می‌گیرد و جهاد کشاورزی و سرمایه‌گذار از یک طرف و بهره‌بردار و کشاورز از طرف دیگر بحث سرمایه گذاری انجام و پروژه تکمیل می‌شود.

نیازی گفت: ما در استان چهارمحال بختیاری، لرستان، آذربایجان شرقی پروژه‌های خوبی با حضور سرمایه‌گذار اجرا کردیم و در دست اجرا داریم و با مراکزی مثل بنیاد برکت ستاد اجرایی فرمان امام (ره) نشست‌های داشتیم که قرار است کمک‌های خوبی بکنند و ما این منابع را با منابع بهره بردار و سرمایه گذار و مراکز دیگر و منابع دولتی تلفیق کنیم تا بتوانیم در اجرا و برنامه‌ریزی عملکرد بهتری داشته باشیم.

وی افزود: ایران در منطقه خشک قرار گرفته و اقلیم تغییر پیدا کرده است. بارش‌های برف به بارش باران تبدیل شده است و بارش‌ها پراکنده و محدود شده و میزان آن نیز کم شده است پس منابع آبی در اختیار هر سال کم می‌شود و از طرفی باید پایداری در تولید و تأمین غذا صورت بگیرد و با توجه به برنامه هفتم توسعه باید در 95 درصد محصولات اصلی خودکفا بشویم. همه این محدودیت‌ها ما را وادار می‌کند از آب موجود به بهترین نحو استفاده کنیم.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی درباره توزیع آب در عملیات آب و خاک گفت: ما و بهره‌برداران موظفیم با مناسب‌ترین نحوه آبیاری، آب را در بهترین حالت در اختیار ریشه گیاه قرار دهیم. اگر کانال خاکی است، بتنی شود اگر امکان هست انتقال آب با لوله شود اگر نیاز به مرمت قنات هست اجرا شود. اگر جایی امکان اجرای سامانه نوین آبیاری وجود دارد باید اجرا کنیم.

وی افزود: گندم، گوجه‌فرنگی و سیب‌زمینی را موضعی آبیاری می‌کنیم بواسطه راندمان بالا باید اقداماتی صورت گیرد که حداکثر بهره‌وری را داشته باشیم. یعنی ما و کشاورز بتوانیم از آب موجود به نحو احسن استفاده کنیم.

اجرای بیش از 100 طرح آبیاری هوشمند

نیازی با بیان این که بیش از 100 طرح آبیاری هوشمند را در کشور در دو سه سال اخیر شروع کردیم، اما مثل گذشته منابع آبی نداریم، گفت: سنجنده‌ها و نرم‌افزارهایی به عرصه کشت و کار آمده است و حدود 16 یا 17 شرکت دانش‌بنیان با استفاده از آخرین تکنولوژی‌ها آبیاری هوشمند در کشور را اجرا می‌کنند. این سنجده‌ها با محاسبه رطوبت و دمای هوا، سرعت وزش باد و سایر پارامترها تعیین می‌کنند چه زمانی و چه میزان آب در اختیار خاک و گیاه قرار بگیرد و امروز باید از این تحولات علمی در کشاورزی استقبال شود.

وی ادامه داد: امروزه موظفیم که به سمت سیستم‌های هوشمند برویم، شرکت‌های دانش‌بنیان و اساتید مراکز علمی و دانشگاهی در کشور در حال کارند و در کنار این پیشرفت‌های علمی نیز کشاورزان از سود افزایش تولید سهم می‌برند.

معاون آب و خاک وزیر جهاد کشاورزی گفت: ما در تولید آخرین فناوری‌های آبیاری، تولید کنندگان خیلی خوبی در کشور داریم. کشور اکنون در تولید اتصالات آبیاری بالای 95 الی 98 درصد به خودکفایی رسیده است و بجز قطره چکان‌های خاص بقیه تولید داخل هستند.

وی نداشتن خاک مناسب و تغییر کاربری را چالشی مهم در عرصه خاک برشمرد و گفت: در یک میلیون و 300 هزار هکتار از 18 میلیون هکتار زمین‌های قابل کشت و کار، محدودیت کشت نداریم که در شمال کشور هست، باید در حفظ خاک و تقویت حاصلخیزی آن تلاش کنیم، خاک روز به روز از بابت منابع آلی فقیرتر می‌شود و باید عملیاتی، چون برگرداندن بقایای گیاه و... به خاک اجرا شود. مطالعات خاک‌شناسی با ماست ولی حاصلخیزی را باید با مشارکت کشاورزان انجام دهیم.

نیازی بر برنامه‌ریزی دقیق در خصوص میزان آب مصرفی برای تولید محصولات کشاورزی تاکید کرد و گفت: میزان آبی که برای محصولات کشاورزی از جمله برنج استفاده می‌شود برای مثال آبی که برای یک دانه برنج مصرف می‌شود 75 میلی‌لیتر هست البته بسته به نوع رقم و استان مربوطه متفاوت است. در بحث مصرف باید برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشیم.

وی تأکید کرد: ما باید تولیداتمان را به سمت نظام‌های بهره‌برداری پیش ببریم حدود 3 میلیون هکتار تحت پوشش 1500 شرکت‌های تعاونی تولید در سراسر کشور مدیریت می‌شود و این باید تعمیم داده شود.

افزایش بهره‌وری با ترویج سیستم‌های تعاون روستایی

نیازی افزود: ترویج سیستم‌های تعاونی روستایی در نظام‌های بهره‌برداری باید انجام شود چرا که در نظام‌های بهره‌برداری بهره‌وری ما خیلی بالاتر است. یکجا زراعی، یکجا آبیاری و مدیریت مزرعه مطرح است. در وزارت جهاد کشاورزی نظام‌های بهره‌برداری در اولویت جدی هست تا ما با همکاری و مشارکت سمن‌ها و مجموعه کشت و صنعت‌ها بتوانیم تولید خوب داشته باشیم.

وی تاکید کرد که رسانه‌ها می‌توانند در ترویج و مجموعه اقداماتی که به انتقال دانش به مزارع بسیار مؤثر باشند. این ارتباط بین علم دانش و فناوری و تولید باید سریع‌تر انجام شود که بتوانیم تولید پایدارتری داشته باشیم.

معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی همچنین همکاری بیشتر وزارت نیرو را برای قانون تحویل حجمی آب به کشاورزان خواستار شد و گفت: کارهای خوبی در وزارت نیرو اجرا شده و کارهای زیادی هنوز به سرانجام نرسیده است. بر روی حدود 430 هزار حلقه چاه هنوز کنتور نصب نشده است.

وی در بحث شبکه‌ها، عامل محدود کننده در خیلی جاها را خود منابع آبی دانست و گفت: ما حتی در تعیین الگوی کشت موظف شده‌ایم منابع آبی را هم لحاظ کنیم.

نیازی درباره شاخص‌های ارتقای بهره‌وری گفت: این شاخص‌ها در سه گروه به‌زراعی، به‌نژادی و عملیات آب و خاک دسته‌بندی می‌شود. به‌زراعی به مدیریت در مزرعه، بیماری آفات، مکانیزاسیون و سایر برمی‌گردد. به‌نژادی که روی رقم محصول کار می‌کند کار مرکز تحقیقات هست ارقامی تولید می‌شود که مقاوم به خشکی سرما و سایر بیماری و آفات هستند. در حوزه آب و خاک مجموعه اقدامات در مزرعه انجام می‌شود.