پشت پرده دیپلماسی خاورمیانه‌ای آمریکا

بلینکن با استفاده از یک تلفن امن در کابین خصوصی خود در هواپیما، ساعاتی پس از ترور با چند مقام خارجی صحبت کرد و از آنها خواست تا از ایران بخواهند که از انجام هرگونه اقدامی که می‌تواند منجر به جنگ همه‌جانبه با اسرائیل شود، خودداری کند. چند روز بعد، یکی از مقامات منطقه ای یعنی ایمن صفدی، وزیر امور خارجه اردن، به تهران آمد و خواستار «صلح، ثبات و امنیت» شد.

جو بایدن همچنین به سرعت رهبران مصر و قطر را متقاعد کرد که دور جدیدی از مذاکرات را با هدف تضمین آتش‌بس در غزه برنامه ریزی کنند. آن نشست ها یک هدف اعلام نشده نیز داشت: منصرف کردن ایران از انجام حمله ای که می‌تواند مذاکرات را از مسیر خارج کند. طی یک ماه پس از ترور اسماعیل هنیه، رهبر حماس توسط اسرائیل، مقامات آمریکایی تقریبا بدون وقفه تلاش کرده اند تا هرگونه عملیات انتقامی را از یکسو در طرف اسرائیلی و از سوی دیگر در طرف ایران و حزب الله لبنان مهار کنند. آنها در رابطه با جنگ منطقه ای که می ترسند ایالات متحده را نیز درگیر کند، مستاصل هستند. تا به حال، از بروز این نوع فاجعه، هر چند محدود، جلوگیری شده است.

مقامات کابینه بایدن بر این باورند که نقش مهمی در جلوگیری از بروز بدترین سناریوها داشته اند؛ اگرچه آنها اذعان دارند که عوامل دیگر، دیگی را که به سرعت در حال جوشیدن است، تحت‌تاثیر قرار داده و در حالی که آنها در حال حاضر توانسته اند جنگ گسترده تر را مهار کنند، اما آتش‌بس در غزه را تضمین نکرده اند، شکستی که در نهایت می‌تواند کار آنها را تضعیف کند. دیپلماسی ایالات متحده بار دیگر در این هفته وارد عمل شد تا از ایجاد موج جدیدی از خشونت در منطقه توسط تهاجم نظامی بزرگ اسرائیل در کرانه باختری جلوگیری کند. تقابل دیپلماتیک ایالات متحده، همراه با نمایش نیروی نظامی، نشان می‌دهد که آمریکا مصمم است تا از آتش‌سوزی گسترده‌تر جلوگیری کند و در صورت لزوم در زمینه حمایت از اسرائیل قدرتمندانه وارد عمل شود. دیپلماسی مشابه به مهار تبادل آتش مستقیم بین اسرائیل و ایران در ماه آوریل، پس از ترور یک فرمانده ارشد ایرانی در لبنان توسط اسرائیل کمک کرد.

این پیام ها نه تنها به ایران بلکه به اسرائیل نیز ارسال شده است. هفته گذشته، در میان نشانه هایی مبنی بر اینکه اسرائیل در حال آماده شدن برای حمله به متحد ایران در جنوب لبنان یعنی حزب الله است، بلینکن به تل‌آویو پرواز کرد. در آنجا، او پیام متفاوتی را به مقامات اسرائیلی ارائه کرد: به گفته یک مقام ارشد آمریکایی که به شرط ناشناس ماندن در مورد این دیپلماسی حساس صحبت کرد، واشنگتن از حمله پیشگیرانه اسرائیل علیه تجهیزات حزب‌الله یا نیروهایی که آماده انجام هرگونه حمله قریب‌الوقوع هستند، حمایت خواهد کرد. اما، بلینکن ضمن ابراز امیدواری نسبت به جلوگیری از تشدید گسترده تنش ها افزود که اسرائیل نباید از این فرصت برای حمله گسترده تر علیه گروه لبنانی استفاده کند. به ادعای نیویورک‌تایمز اسرائیل روز یکشنبه با یک حمله سلاح های حزب الله را که برای حمله به اسرائیل در تلافی ترور از فرماندهان ارشد این گروه در بیروت آماده می شد، مورد هدف قرار داد. سپس حزب الله به سمت اسرائیل موشک شلیک کرد و این حملات در حالی انجام گرفت که کاخ سفید با ارسال پیام به گروه مورد حمایت ایران خواستار خویشتنداری شده بود.

ماها یحیی، مدیر مرکز خاورمیانه مالکوم اچ. کر کارنگی در بیروت گفت: «فکر می کنم تلاش های دیپلماتیک ایالات متحده نقش اساسی در حفظ فشار و جلوگیری از گسترش درگیری بین لبنان و اسرائیل بیش از آنچه تاکنون بوده و تبدیل آن به جنگ همه جانبه داشته است.» مقامات و تحلیلگران می گویند عواملی که ارتباط چندانی با ایالات متحده ندارند نیز به جلوگیری از جنگ گسترده تر کمک کرده اند. ایران و حزب الله خواهان جنگ همه‌جانبه نیستند. همچنین هیچ یک از طرفین نمی خواهند به خاطر به بن‌بست کشاندن مذاکرات برای توقف جنگ در غزه، مقصر شناخته شوند. ایران رئیس‌جمهور میانه‌رو تازه‌انتخاب شده دارد که از بهبود روابط با غرب نیز سخن گفته است. کشوری که بیشترین ضرر را از گسترش جنگ متحمل خواهد شد، لبنان است؛ آن هم به دلیل بحرانی که بر اقتصاد این کشور سایه افکنده است. این واقعیتی است که رهبران حزب‌الله به آن پی برده اند.

نادر هاشمی، استاد سیاست خاورمیانه در دانشگاه جورج تاون گفت: «آنها می دانند که اگر قرار باشد با ظرفیتی که دارند به اسرائیل ضربه بزنند، اسرائیل با هر آنچه دارد، پاسخ خواهد داد.» او گفت: با وجود این‌، منطقه شاهد آرامش نخواهد بود مگر اینکه آتش‌بس جنگ غزه بین اسرائیل و حماس حاصل شود؛ آن هم در حالی که ماه هاست مذاکرات آتش بس بی ثمر به پایان می رسد. هاشمی افزود: «ما به سالگرد یک‌سالگی این جنگ نزدیک می شویم. در این مورد دیپلماسی ایالات متحده چه می‌گوید؟ آقای بایدن هنوز از منبع مهم اهرم فشار استفاده نکرده است؛ یعنی تهدید به قطع کمک های تسلیحاتی به اسرائیل.» مقامات دولت بایدن مدعی هستند که اگر دیپلماسی آنها نبود، بحران می‌توانست بسیار بدتر باشد. در این مدت دستیاران ارشد آقای بایدن رایزنی های تلفنی بسیار داشتند و سفرهایی به خاورمیانه انجام دادند. بلینکن توسط برت مک‌گورک و آموس هوکشتاین، دو دستیار شورای امنیت ملی که امور خاورمیانه را مدیریت می‌کنند، و ویلیام جی برنز، رئیس سی‌آی‌ای، همراهی می شد. برنز، مذاکره‌کننده اصلی آمریکا در مذاکرات آتش‌بس و گروگان‌گیری بوده است. در عین حال، دولت ایالات متحده از حمایت از دیپلماسی خود از طریق تهدیدبه به‌کارگیری نیروی نظامی ابایی نداشته است.

حضور نظامی ایالات متحده

در 2 اوت، دو روز پس از ترور هنیه و همزمان با آنکه بلینکن و دیگران با عصبانیت با مقامات خارجی تماس می گرفتند، پنتاگون افزایش قدرت و حضور نظامی خود در منطقه را آغاز کرد. وزارت دفاع آمریکا اعلام کرد که وزیر دفاع، لوید جی آستین به ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن دستور داده است تا جای ناو تئودور روزولت قرار گیرد و از نبود شکاف در حضور نیروی دریایی آمریکا در منطقه اطمینان حاصل شود. آستین همچنین جنگنده های اف -22 بیشتری را به منطقه هدایت کرد و در اقدامی غیرمعمول از استقرار زیردریایی موشک هدایت‌شونده جورجیا به خاورمیانه خبر داد. پنتاگون به ندرت حرکات ناوگان زیردریایی خود را علنی می‌کند. جورجیا، یک زیردریایی هسته ای است که می‌تواند ده ها موشک کروز شلیک کند و تیم هایی از کماندوهای نیروی دریایی SEAL را حمل کند. پیام واضح بود: تنش ها نباید تشدید شود.

در 11 اوت، وزارت دفاع بر این پیام تاکید و خاطرنشان کرد که آستین به نیروی دریایی دستور داده است تا رسیدن ناو لینکلن را تسریع کند. تقریبا در همان زمان، دانا استرول، کارشناس ارشد سابق سیاست خاورمیانه وزارت دفاع، علنا از دولت بایدن خواست تا گزینه حمله را در نظر بگیرد. او در مقاله ای در نیویورک‌تایمز نوشت: «اگر مقامات ایرانی این‌گونه تصور کنند که احتمال یک جنگ گسترده وجود دارد احتمالا اقداماتی بازدارنده انجام خواهند داد.» استرول، که روابط نزدیکی با همکاران سابق خود در وزارت دفاع دارد، از آقای بایدن خواست تا نشان دهد که دستش برای گزینه نظامی باز است. در تمام این مدت، مقامات و فرماندهان ارشد اسرائیلی و آمریکایی در تماس نزدیک بودند و آستین از همتای اسرائیلی خود، یوآو گالانت، خواست تا در پاسخ به هرگونه حمله ای که حزب‌الله و ایران انجام دهند، خویشتنداری نشان دهد. در مجموع، این دو نفر حداقل 10 بار در طول بحران صحبت کردند.

سپس در روز شنبه، چند روز پس از خروج بلینکن از اسرائیل، با ارائه پیام خویشتنداری، مقامات اسرائیلی به آمریکایی ها هشدار دادند که نشانه های واضحی از برنامه‌ریزی حزب‌الله برای پرتاب پهپاد و حمله موشکی بزرگ در اوایل یکشنبه دریافت کرده اند. به ادعای نیویورک‌تایمز جت های اسرائیلی حمله پیشگیرانه انجام دادند تا بسیاری از پرتابگرهای راکت را منهدم کنند. سرلشکر پاتریک رایدر، سخنگوی پنتاگون، روز دوشنبه گفت که پنتاگون در حملات اسرائیل شرکت نکرده است، اما ایالات متحده تصاویر و اطلاعات دیگر را برای کمک به اسرائیل با هدف ردیابی و سرنگونی صدها موشکی که حزب الله در نهایت شلیک کرد، ارائه کرده است.

ژنرال رایدر روز دوشنبه گفت، پنتاگون ادعا می‌کند که افزایش نیروی نظامی آمریکا دست کم در حال حاضر برخی بازیگران را از انجام حمله گسترده تر باز داشته است. باوجودی‌که تصور می‌شود ایران انجام عملیات انتقامی را به تاخیر انداخته است، اما مقامات اطلاعاتی و نظامی آمریکا می گویند که ایران همچنان می‌تواند انتقام ترور هنیه را بگیرد. روز دوشنبه، ژنرال چارلز کیو براون جونیور، رئیس ستاد مشترک ارتش، گفت که خطر فوری جنگ منطقه ای کاهش یافته، اما لزوما تمام نشده است. ژنرال براون پس از پایان سفر آخر هفته خود به اردن، مصر و اسرائیل به رویترز گفت: «چگونگی پاسخ ایران، نحوه پاسخ اسرائیل را دیکته می‌کند که تعیین می‌کند درگیری گسترده تری وجود داشته باشد یا خیر.»

بن‌بست بر سر غزه

در حالی که مقامات ایالات متحده از اینکه تاکنون از جنگ گسترده تر جلوگیری شده است، احساس آرامش می‌کنند، اما آنها در خلوت خود از اینکه نتوانسته اند درگیری در غزه را متوقف کنند، ابراز ناامیدی کرده اند. تخمین زده می‌شود که حدود 40هزار فلسطینی در حملات اسرائیل در این سرزمین جان خود را از دست داده اند؛ جایی که حماس همچنان تعداد زیادی از گروگان های دستگیر شده در حملات 7 اکتبر را که حدود 1200 کشته برجای گذاشت، نگه می‌دارد. بلینکن بارها به اسرائیل سفر کرده و به طور علنی گفته است که بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر، به او اطمینان داده است که شرایط آتش‌بس مورد حمایت ایالات متحده را می پذیرد.

اما به نظر می‌رسد که نتانیاهو بیش از یک بار با این ادعا مخالفت کرده است. درست پس از دیدار هفته گذشته بلینکن، رسانه های اسرائیلی گزارش دادند که نتانیاهو به خانواده های گروگان های اسرائیلی که در غزه نگهداری می شوند، گفته است که هرگز امتیازات درخواستی حماس از جمله خروج نیروهای اسرائیلی از مرز غزه با اسرائیل را نمی پذیرد. بلینکن بلافاصله پس از ترک اسرائیل به خبرنگاران گفت: «من نمی‌توانم درباره آنچه نتانیاهو نقل کرده است، صحبت کنم. من فقط می‌توانم در خصوص آن مسائلی که طی سه ساعت گفت‌وگوهای انجام گرفته از وی شنیدم صحبت کنم.»

• ثبات استراتژیک؛ میوه تنش‌های اخیر منطقه‌ای
• منطقه در معرض انفجار
• خوزستان، انبار غله ایران؛ رویایی که به حقیقت می پیوندد؟
• خاورمیانه به لحظه ایرانی شدن نزدیک است
• ظهور خاورمیانه چند‌قطبی