پژوهش‌های ایرانشناسی آسیای مرکز و قفقاز را جدی بگیریم
یک دیپلمات فرهنگی گفت: منطقه قفقاز و آسیای مرکزی از جمله کشورهای اتحادیه نوروز هستند. پژوهش‌های ایرانشناسی در این مناطق اهمیت خاصی دارند و جا دارد جایزه جهانی کتاب سال بیشتر به آنها بها دهد.
یک دیپلمات فرهنگی گفت: منطقه قفقاز و آسیای مرکزی از جمله کشورهای اتحادیه نوروز هستند. پژوهش‌های ایرانشناسی در این مناطق اهمیت خاصی دارند و جا دارد جایزه جهانی کتاب سال بیشتر به آنها بها دهد.
به گزارش خبرگزاری مهر، پرویز قاسمی رایزن فرهنگی پیشین ایران در قرقیزستان به مناسبت چهلمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و سی‌امین دوره جایزه جهانی کتاب سال گفت: فعالیت‌های کلان در حوزه کتاب به‌ویژه جایزه جهانی کتاب سال در کشورهای حوزه شوروی سابق و روسیه مورد اقبال واقع شده و می‌شود، دلیل آن هم حضور شرق‌شناسان و ایرانشناسان بسیار در این کشورهاست. سابقه و پیشینه مطالعات ایرانشناسی به 200 سال می‌رسد که وجود مترجمان توانمند و مسلط فارسی روسی از دلایل دیگر آن به‌شمار می‌رود. این مترجمان هم مستقیماً در انستیتوهای شرق‌شناسی، آکادمی‌های علوم و مراکز مطالعاتی پژوهشی روسیه و هم با حمایت برخی مراکز و نهادهای ایرانی در روسیه همچون بنیاد مطالعات اسلامی مسکو و رایزنی فرهنگی، اقدام به ترجمه و انتشار آثار و ادبیات فارسی، آثار کلاسیک ادبیات فارسی و... می‌کنند.
وی با اشاره به اینکه حضور و ماموریتش در قرقیزستان با شیوع بیماری کرونا در جهان همزمان بوده، عنوان کرد: شرایط به‌گونه‌ای نبود که بتوانیم روی موضوع جایزه جهانی کتاب سال متمرکز شده و مانور بدهیم و فعالیت‌ها عمدتاً در فضای مجازی و کار در شبکه‌های اجتماعی متمرکز شده بود.
قاسمی ادامه داد: به شخصه سراغ ندارم در قرقیزستان در خصوص جایزه جهانی کتاب سال و معرفی افراد و آثار مرتبط کاری انجام شده باشد. قرقیزستان در حوزه کتاب، ترجمه و نشر به هیچ‌وجه قابل مقایسه با روسیه و حتی قزاقستان و ازبکستان در آسیای مرکزی و گرجستان، آذربایجان و ارمنستان در قفقاز نیست. هرچند فضای حاکم بر جامعه قرقیز فضای کاملاً بازی است و این کشور مهد دموکراسی در آسیای مرکزی شناخته می‌شود، ولی از بنیه اقتصادی بسیار ضعیفی برخوردار است و این مسئله بر حوزه فرهنگ و سرانه کتاب و چاپ و نشر در این کشور تأثیر بسیار منفی گذاشته است.
رایزن فرهنگی پیشین ایران در قرقیزستان افزود: به همین دلیل و دلایل متعدد دیگر، بسیاری از انتشاراتی‌های قرقیزستان در طول یک دهه گذشته ورشکسته شده‌اند و دیگر از شمارگان بالای کتاب در این کشور خبری نیست. تقریباً هیچ نمایشگاه بین‌المللی در حوزه کتاب در این کشور برگزار نمی‌شود و نهایت کار قرقیزها در این زمینه، حضور در نمایشگاه‌های کتاب منطقه آسیای مرکزی، حوزه کشورهای مشترک‌المنافع و سازمان شانگهای یا شرکت در نمایشگاه‌های کتاب کشورهای ترک‌زبان - ترک سوی - است.
وی با اشاره به اینکه تعداد ایرانشناسان فارسی‌دان در کشور قرقیزستان به عدد انگشتان یک دست هم نمی‌رسد، بیان کرد: آنهایی که قبلاً آثار ادبیات کلاسیک فارسی را به قرقیزی ترجمه کرده‌اند، ترجمه‌شان نه مستقیماً از زبان فارسی، بلکه از زبان واسط روسی به قرقیزی بوده است. از این طیف مشخصاً می‌توانم «کوبانیچ بیک باسیل بیک‌اف» را نام ببرم که مترجم آثار کلاسیک ادبیات مشرق زمین به زبان قرقیزی است. او با وجودی‌که آثار زیادی از ادبیات کلاسیک فارسی را از روسی به قرقیزی ترجمه کرده، اما حتی یک کلمه هم زبان فارسی نمی‌داند، اما با این اوصاف عاشق زبان و ادب فارسی است. «بیاس تورال»، دیگر شرق‌شناس قرقیزی است که چند سال پیش شاهنامه فردوسی را به زبان قرقیزی ترجمه کرده است. ایشان نیز زبان فارسی نمی‌داند و کار ترجمه را از روی نسخه روسی انجام داده است.
قاسمی گفت: از نسل حاضر قرقیزها یعنی در دوره قرقیزستان پس از استقلال، افراد معدودی هستند که در ایران تحصیل کرده، زبان فارسی را فراگرفته و به کار ترجمه مسلط هستند، ولی متأسفانه به‌طور جدی وارد حوزه ترجمه آثار از فارسی به قرقیزی نشده‌اند؛ به همین علت از لحاظ مترجم قرقیزی با مشکل جدی مواجه هستیم. علاوه براین، اگر در دوره جدید اندک آثاری هم مستقیماً از فارسی به قرقیزی ترجمه و منتشر شده‌اند، در حوزه دینی است.
رایزن فرهنگی پیشین ایران در قرقیزستان، درباره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و جایزه جهانی کتاب سال، عنوان کرد: این جایزه که هر سال در کشورمان برگزار می‌شود، در زمینه توجه به کارهای بزرگ و سترگ در حوزه آثار مکتوب و حمایت از تالیفات و ترجمه‌های فاخر در حوزه‌های مختلف اقدام ارزشمندی است. به‌نظر من جا دارد سازوکاری فراهم شود تا ایرانشناسان، نویسندگان و مترجمان آثار ایرانی در منطقه آسیای مرکزی و قفقاز که حوزه فرهنگی تمدنی ایران و حوزه فرهنگی نوروز محسوب می‌شوند در این رویدادها حضور و مشارکت داشته باشند. این توجه و دیده شدن و ارزش‌گذاری کارهای نویسندگان، شرق‌شناسان و مترجمان خارجی، تأثیر بسزایی در تقویت انگیزه آنها برای خلق آثار بیشتر و بهتر داشته و دارد و ما این تأثیرات را در آنها و در تعریف‌ها و نوشتارهایی که درخصوص اهتمام ایران به مسئله کتاب داشته‌اند، دیده‌ایم.
وی با ارائه این پیشنهاد که حوزه آسیای مرکزی و قفقاز در جایزه جهانی کتاب سال به‌صورت ویژه دیده شود، افزود: شاید یکی از راه‌های ویژه دیده‌شدن این باشد که از هر یک از کشورهای پنجگانه آسیای مرکزی، یک نفر واجد شرایط با پیشنهاد رایزنی فرهنگی در مراسم جایزه کتاب سال حضور داشته باشد تا ضمن آشنایی حضوری با کیفیت برگزاری این رویدادها، زمینه و فتح بابی برای همکاری‌ها و تعاملات بیشتر در سال‌های آینده صورت گیرد.
قاسمی بیان کرد: در این کشورها، خاصه در قرقیزستان به دلیل ورشکستگی ناشران و اقبال پایین به کتاب و کتابخوانی، کتابخانه ملی نقش محوری در زمینه کتاب دارد و همه ساله تلاش می‌شود در مناسبت‌های مختلفی همچون روز جهانی اهدای کتاب با برگزاری ویژهبرنامه‌هایی توجه جامعه به‌خصوص نسل جوان و دانش‌آموزان را به کتاب و کتابخوانی جلب شود. همچنین کتابخانه ملی قرقیزستان، رویداد بیبلیانوچ (شبی با کتاب) را همه‌ساله به‌طورگسترده برگزار می‌کند. رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در قرقیزستان نیز در بیبلیانوچ 2022 کتابخانه ملی قرقیزستان حضور و مشارکتی پررنگ داشته است. به دلیل تعاملات بسیار خوبی که بین رایزنی فرهنگی ایران در بیشکک و کتابخانه ملی قرقیزستان وجود دارد، در حوزه کتاب می‌توان فعالیت‌های مشترکی را با حمایت مراکز ذی‌ربط کتاب در ایران تعریف و برگزار کرد.
رایزن فرهنگی پیشین ایران در قرقیزستان در پایان گفت: مرکز ایرانشناسی فردوسی در کتابخانه ملی قرقیزستان، یکی از مراکز فعال خارجی در کتابخانه مذکور است که علاوه بر دارا بودن بیش از چهار هزار عنوان کتاب در حوزه‌های مختلف مربوط به ایران به زبان‌های فارسی، روسی، عربی و قرقیزی و صفحه فعال و به‌روز در شبکه‌های اجتماعی، کارکرد نمایشگاهی نیز دارد. این مرکز در کنار کارکرد کتابخانه با برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی و مسابقات ایرانشناسی، به معرفی ایران فرهنگی و ایران امروز در قرقیزستان می‌پردازد.