چراسنجش «رفع تحریم» زمانبر است؟/ لغو گام به گام خلاف سیاست ایران است
کارشناس دیپلماسی اقتصادی معتقد است ادعای دولت مبنی بر رفع یکباره تحریم ها چندان به واقعیت نزدیک نیست و حتی در صورت حصول توافق، حداقل 3 ماه زمان نیاز است تا عیار صحت توافقنامه سنجیده شود.
مسعود براتی در گفت وگو با خبرنگار مهر در پاسخ به این پرسش که آیا مذاکرات وین با توجه به مواضع قبلی کشورهای اروپایی بویژه آمریکا، می‌تواند برای ایران دستاورد اقتصادی به ویژه گشایش تحریمی داشته باشد یا خیر؟ اظهار داشت: مذاکراتی که در حال حاضر در وین در جریان است، تقابل دو نگاه مخالف هم است؛ یکی نگاه جمهوری اسلامی ایران است که اعلام کرده ابتدا باید همه تحریم‌ها یکجا لغو شود و سپس راستی آزمایی کنیم و پس از آن گام‌های تعهدی خود را انجام می‌دهیم؛ در مقابل آمریکایی‌ها عکس این نگاه را دارند و می‌گویند ایران باید به برجام بازگردد و پس از آنکه آژانس راستی آزمایی کرد، آنها به تعهدات خود به برجام بازمی‌گردند.
وی افزود: این دو نگاه کاملا در مقابل هم است؛ اما خبرها حاکی از آن است که دو طرف در حال رسیدن به نقطه مشترک هستند و به فرمولی نزدیک شده اند که این چالش را برطرف می‌کند.
کارشناس دیپلماسی اقتصادی تصریح کرد: تجربه گذشته ما در مذاکرات برجام و پس از آن نشان می‌دهد آنچه اتفاق می‌افتد، معمولا به سمت نگاه آمریکایی‌ها متمایل شده و توافق نامه‌ها به نگاه آنها نزدیک تر است؛ امیدوارم این اتفاق در مورد مذاکرات وین تکرار نشود اما شواهد فعلی و تجربه قبلی، کارشناسان را نگران کرده است.
وی تأکید کرد: باید دید متن نهایی که از مذاکرات بیرون می‌آید، به چه توافقی رضایت داده و پس از آن می‌توان به قطعیت نظر داد؛ اما از صحبت‌های آقای عراقچی که گفته است در حال صحبت درباره گام نهایی هستیم و اینکه از موضوعی با عنوان end game و پایان بازی یاد کرده اند، نشان می‌دهد فرمولی که در حال مذاکره بر سر آن هستند، یک فرمول یکجا برای حرکت گام به گام است که درباره این فرمول قرار است به تفاهم برسند و بعد آن را وارد اجرا کنند.
احتمال توافق رفع تحریم‌ها؛ ظاهرا یکجا ولی گام به گام در اجرا
براتی بیان کرد: شاید ظاهر این فرمول توافق نامه، یکجا باشد اما ماهیت آن، اجرای گام به گام است؛ برخی اندیشکده ها هم این گام به گامی را پیشنهاد داده اند و اروپایی‌ها هم سعی می‌کنند در ظاهر به عنوان یک حد «وسط» آن را پیش ببرند؛ این اتفاق با سیاستی که جمهوری اسلامی ایران اعلام کرده، فاصله جدی دارد.
کارشناس تحریم ادامه داد: صرف بازگشت به برجام آمریکایی‌ها، فارغ از بازگشت یکجا یا گام به گامشان، برای ایران کفایت نمی‌کند؛ چون تحریم‌هایی در دوره برجام اعمال شده که این تحریم‌ها مانع بهره مندی ایران از مزایای برجام می‌شود؛ تحریم‌هایی که نزدیک به 1500 فرد و نهاد را مشمول محدودیت کرده و 4 دستور اجرایی جدید در آن صادر شده است که برخی از اینها ظاهرا و در روی کاغذ با برجام هم منافاتی ندارند اما در عمل مانع جدی بهره بردن ایران می‌شوند؛ مانند قانون کاتسا (قانون مقابله با دشمنان آمریکا از طریق تحریم‌ها که 15 ژوئن 2017 در سنای آمریکا تصویب و توسط ترامپ امضا شد) و تحریم‌هایی که ذیل آن اعمال می‌شوند.
توافق لغو گام به گام تحریم‌ها، تأمین کننده سیاست کلان ایران نیست
وی خاطرنشان کرد: بنابراین این نگرانی‌ها وجود دارد که بالاخره چه اتفاقی قرار است رخ دهد و باید صبر کرده و متنی که در انتهای مذاکرات منتشر می‌شود را بررسی کنیم؛ دیروز اعلام شد جک سالیوان مشاور امنیت ملی آمریکا از تعهد در مقابل تعهد صحبت کرده است که یک عبارت متناظر با «بازگشت گام به گام» محسوب می‌شود؛ من این نتایج را تأمین کننده سیاست کلانی که مد نظر ایران است، نمی دانم.
آثار اقتصادی لغو تحریم‌ها: صرفا اثر روانی کوتاه مدت بر بازارها
براتی گفت: اما اینکه مذاکرات وین چه اثری بر اقتصاد کشورمان دارد، باید گفت وقتی اتفاقی از این جنس که نشان دهنده تفاهم میان ایران و آمریکاست منتشر می‌شود، با همراهی یک جریان رسانه‌ای داخلی و خارجی، یک فضای روانی ایجاد می‌کند؛ اتفاقی که در زمان برجام هم افتاد؛ قبل تر هم در زمان توافق موقت ژنو، شاهد آن بودیم؛ این فضای روانی آثار کاهشی در بازارهای ارز و مشابه آن دارد.
بعد از دو ماه، دوباره ارز گران می‌شود
وی افزود: اما این آثار روانی، کوتاه مدت است و پس از گذشت یکی دو ماه، اگر با یک واقعیت همراه نباشد، اثر معکوس دارد و به همان میزان کاهش یا حتی بیشتر از آن، به نرخ‌ها افزوده خواهد شد. این اتفاق در سال‌های گذشته چندین بار تجربه شد. بنابراین باید دید در مقام عمل، چه تحریم‌هایی لغو می‌شود و چه آثار واقعی در پی دارد.
کارشناس اقتصادی تصریح کرد: همین که آقای عراقچی اعلام کرد به نوشتن متن توافقنامه ورود کرده ایم، اثر روانی آن را در بازار ارز و سکه مشاهده کردیم.
راستی آزمایی رفع تحریم‌ها زمان بر است؟
براتی در پاسخ به این پرسش که آیا با نظر کارشناسان مبنی بر اینکه سنجش رفع تحریم، زمانبر است موافق هستید یا نظر دولت که معتقد است اینکار به سرعت قابل انجام است، گفت: مسأله تفاوت این دیدگاه، به تفاوت در نگاه به مسأله تحریم بر می‌گردد و عمق شناختی که از این پدیده در اذهان کارشناسان و مسئولان دولتی وجود دارد.
وی ادامه داد: اگر بصورت سطحی به تحریم نگاه کنید، طبیعتا راستی آزمایی رفع تحریم هم بلافاصله قابل انجام است؛ مثلا همین که بتوانند یک تراکنش بانکی انجام دهند، اعلام می‌کنند رفع تحریم‌ها عملیاتی شده است؛ اما وقتی تحریم را با ابعاد واقعی آن بشناسید، متوجه خواهید شد که مثلا ایجاد روابط بانکی، نیازمند برقراری رابطه کارگزاری میان دو بانک است و مقدمات آن باید طی شود و سپس حساب‌های بانکی بازگشایی شوند تا بتوانند به یکدیگر خدمات مالی بدهند؛ و این فرآیند بعید است در کمتر از دو ماه قابل انجام باشد.
وی اظهار کرد: یا اینکه قصد دارید یک محموله نفتی به فروش برسانید؛ از زمان شروع مذاکرات تا امضای قرارداد خرید از سوی مشتری که این چرخه به طور کامل اجرا شود و پس از امضای قرارداد، موضوع انتقال محموله، بیمه کشتی‌ها، دریافت پول به انجام برسد، حداقل 3 ماه زمان نیاز است.
وی تأکید کرد: گزارشی که مرکز پژوهش‌های مجلس در این زمینه تهیه کرده از نظر واقع گرا بودن، دقیق‌تر است تا نظری که مسئولان دولت مطرح کرده اند.