چرا سهرورد مثل قونیه قطب و قبله عاشقان عرفان نشود؟

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گفت: چرا سهرورد همچون قونیه قطب و قبله عاشقان عرفان نشود درحالی که بر روح و روان مولانا مؤثر بوده است.

به گزارش خبرگزاری مهر، مراسم بزرگداشت شیخ شهاب الدین سهروردی (شیخ اشراق) با حضور جمع زیادی از استادان و پژوهشگران، مسئولان استانی و شهرستانی و اهالی شهرستان «سهرورد» دوشنبه سوم مردادماه 1401 در این شهرستان برگزار شد.

حسن بلخاری رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی طی سخنانی در این آئین بزرگداشت گفت: پیامبر اکرم (ص) در روایت گرانقدری می‌فرمایند: «مَن أَکرَمَ عَالِما فَقَد أَکرَمَنِی، وَ مَن أَکرَمَنِی فَقَد أَکرَمَ اللهَ، وَ مَن أَکرَمَ اللهَ فَمَصِیرُهُ اِلَی الجَنَهِ.» حضرت می‌فرمایند هر که عالمی را تکریم کند، مرا تکریم کرده است. مبنای این حدیث هم دو آیه از قرآن کریم است: «وَمَا رَمَیتَ اِذ رَمَیتَ وَلَکِنَ اللَهَ رَمَی» و «اِنَ الَذِینَ یُبَایِعُونَکَ اِنَمَا یُبَایِعُونَ اللَهَ یَدُ اللَهِ فَوقَ أَیدِیهِم» حضرت می‌فرماید کسی که عالمی را تکریم کند مرا تکریم کرده است و هر که مرا تکریم کند خداوند را تکریم کرده است و هرکه خداوند را تکریم کند «مصیر» او به سوی جنت است. «مصیر» در این روایت با «صاد» نوشته می‌شود. «مسیر» به «سین» همان «سُبحان الذی أسری بِعبده لیلا مِن المسجدِ الحرام الی المسجد الأقصی» است.

وی افزود: «مصیر» در این روایت رسول خدا یکی از بنیادی‌ترین مسائل فلسفه اسلامی - به تعبیر ملاصدرا مساله «صیرورت» و «شدن» است. هرچه در عالم هست جز انسان مصداق «بودن» است و انسان مصداق «شدن و صیرورت». یعنی در مراحل حیات خود متحول به سوی حضرت حق می‌شود. حضرت رسول اکرم (ص) در روایتی که قرائت کردم می‌فرماید آنکه عالمی را تکریم کند، مرا تکریم کرده و هر که مرا تکریم کند خدا را تکریم کرده است و این نشان از صیرورت او به سمت حضرت حق است. اگر حیات انسان مصداق صیرورت نباشد، مغبون خواهد بود.

استاد دانشگاه تهران در بخش دیگری از سخنان خود گفت: خاک «سهرورد» زرخیز و کیمیاگون است که بیش از چهل و هشت چهره بزرگ در آن پرورش و نضج یافته اند و من در حیرتم که چطور این همه شخصیت‌های والامقام در این منطقه حضور داشته اند و شاید هیچ کجای ایران اینگونه عالم خیز و گوهر خیز نباشد. شایسته است که مردم شریف «سهرورد» قدر و منزلت این خاک را بدانند و همچنین مردم ما، قدر خاک ایران را بدانند.

وی ادامه داد: آیا حقیقتاً شیخ اشراقی که اثر مستقیم بر جریانات قرن هفتم هجری و بر «مولانا» دارد (من در مقاله‌ای مفصل بیان تشکیک «نور» در مثنوی، توسط شیخ اشراق را بحث و تبیین کرده‌ام)؛ چنین شیخ اشراقی، «سهرورد» اش نباید مانند «قونیه» باشد؟! می‌دانید که قونیه، امروز در جهان چه جایگاهی دارد و کسانی که به دنبال کسب معنویت اند این شهر را به مثابه قطب و قبله خود تکریم می‌کنند! شیخ اشراقی که بر مولانا مؤثر است و در قرن ششم در مقابل بزرگترین مخالفین فلسفه قیام می‌کند و عقلانیت و فلسفه را از زیر یوغ مخالفین نجات می‌دهد؛ از نظر ما دارای مقام تمدنی است نه صرفاً عالِمی که مرزهای دانش را جا به جا کرده است. حال چرا «سهرورد» او چون «قونیه» نباشد؛ اویی که مؤثر بر روح و روان مولانا بوده است.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی گفت: برخی از افراد متأسفانه نادانسته می‌گویند «سهروردی» محیی آرا بت پرستان ایران قدیم بود! این سخن غلط و گزافه است! کسی که در سلسله مراتب نوری خود از حضرت نورالانوار مثال می‌آورد و سپس آیات قرآن کریم را مصداق سخن خود می‌داند؛ کسی که بعد از ملاصدرا بیشترین ارجاعات به قرآن کریم را دارد، چگونه می‌تواند محیی آرا بت پرستان ایران باشد! مگر در آئین‌های ایران قدیم، بت پرستی بوده ست؟!

بلخاری در پایان گفت: شیخ اشراق از برای قاعده صادر اول می‌گوید: صادر اول (بعد از نورالانوار) «بهمن» است. او این سخن را از کلام رسول خدا (ص) اخذ کرده است که: «اول ما خلق الله العقل». حال چرا «بهمن» را قرار داده است؛ چون بر اساس تفکرات حکمت ایرانی، «بهمن» ایزد خرد و عقل است. «سهروردی» فقط این اندیشه‌ها را تطبیق کرده است تا بگوید در تمدن تابناک ایرانی میان ایران قبل و بعد از اسلام تفاوتی نیست؛ ما ادامه همان خط هستیم لکن با دین اکمل: «الیوم اکملت لکم دینکم...». دلایل فراوانی را می‌توان بیان کرد که شیخ اشراق در حقیقت محیی اندیشه نوری ایرانیان باستان بوده است و به شهادت علما و فلاسفه، او هرچه با اندیشه اسلامی تناقض و تنافی داشته، نقد و حذف کرده است.

در ادامه محمود شالوئی دستیار ویژه وزیر و مدیرکل حوزه وزارتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم در این مراسم سخنرانی کرد و گفت: آنچه که شیخ اشراق - سهروردی برای ما به ارمغان آورده و ما را گرد هم آورده است این است که از ظلمت به درآییم و به سوی «نور» رویم. آنچه که او در حکمت اشراق به آن تأکید می‌کند حرکت از «درون» به جهان «برون» بود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: آنچه که دنیای ظلمانی امروز از آن در هراس است این است که نور همه جا را فرا بگیرد؛ اگر نور معاضدتی نداشته باشد و ظلمت در مقابل آن رخ ننماید، شناسایی نورِحقیقت دشوار می‌شود و اگر نزد عده‌ای خداوند آشکار نیست از آن روست که خداوند چنان نورانی است که همه نورها را در بر گرفته است.

شالویی تصریح کرد: سخن و اندیشه سهروردی با بسیاری از اندیشه‌های دیگر متفاوت است چرا که او آنچه می دانست و می‌دید را بیان می‌کرد. از این رو اندیشه ایرانیان را با فلسفه و حکمت اسلامی آمیخت و به جهان عرضه کرد.

همچنین در این آئین ابوالفضل رفیعی معاون سیاسی و امنیتی استانداری زنجان پیام رئیس جمهور به مراسم بزرگداشت سهروردی را قرائت کرد. در این پیام آمده است: «حکیم سهروردی، سالکی است که در فراسوی مرزهای ظواهر مکاتب فلسفی و عرفانی، مهمترین حقایق اسلامی و انسانی را با مدد از آیات قرآن و روایات و با ذوقی منحصر به فرد در هم می‌آمیزد.

تلاش علمای اسلام در ایران بر بازگرداندن انسان گرفتار در ظلمت طواغیت به مسیری است که موطن اصلی او یعنی عالم انوار و معشوق ابدی و ازلی و یعنی خداوند تبارک و تعالی است. «الله نور السماوات والارض» مجاهدتی این چنین مبارک، برخاسته از معرفتی است مبتنی بر سنت الهی، مبانی فلسفی و سلوک عرفانی که اندیشمند بزرگی چون شیخ شهاب‌الدین سهرودی را در دامن خود می‌پروراند و خود، چون خورشیدی درخشان طلوع می‌کند و سالکان حقیقت را به نور الانوار هدایت‌گر، رهنمون می‌سازد.

بی‌تردید باید در کنار آثار برجسته این اندیشمند بزرگ ایرانی در حوزه‌های فلسفه، منطق، الهیات و داستان‌های رمزی، به قلم و تألیفاتی از ایشان اشاره کرد که در حیطه ادبیات عرفانی در پاسداشت و گسترش زبان فاخر پارسی نقش سازنده و ماندگار دارد.

بزرگداشت مقام علمی اندیشمندانی چون شیخ اشراق به مثابه ضرورت و فرصتی مغتنم در روزگار تحیر انسانِ امروز است که در پس این گم‌گشتگی، جویای ساحل امنی از جنس معنویت است و بر ماست که قدر سرمایه‌های بزرگ اینچنینی را بیش از پیش پاس بداریم و بسترهای لازم به منظور بازشناسی و بازنشر آثارشان را با مدد از حوزه‌های فرهنگی و ظرفیت‌های هنری فراهم سازیم.

اینجانب ضمن سپاس از برگزارکنندگان این همایش وزین بویژه اندیشمندان و پژوهشگران و مردم عزیز زنجان، از خداوند منان سرافرازی و سربلندی ایران اسلامی و توفیق اهل قلم و اندیشه را مسألت دارم.

شهردار «سهرورد» و نماینده مردم زنجان در مجلس شورای اسلامی نیز طی سخنانی در این مراسم درباره جایگاه و اهمیت سهروردی و ضرورت توسعه شهرستان «سهرورد» به ایراد سخن پرداختند.

در ادامه این مراسم امرالله حسنی مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان زنجان متن پیام وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به آئین بزرگداشت سهروردی را قرائت کرد.

در متن این پیام آمده است: «سرزمین «سهرورد» همواره یادآور نام‌های افتخارآمیزی است که نقشی مهم در تاریخ اندیشه، حکمت عرفان و ادب این مرز و بوم داشته است. مفاخری بزرگ و ذیل نام سهروردی‌ها که نگین درخشان آن شهاب‌الدین یحیی سهروردی معروف به شیخ اشراق همچنان نورافشان حکمت برخاسته از معرفت ایرانی اسلامی است و ندای آن در سراسر جهان دانش‌خواه طنین‌انداز است.

آثار به جای مانده از این حکیم خردمند در گستره‌ای عظیم از علوم منطقی، فلسفی و الهی تا داستان‌های سرشار از رموز حکمی و عرفانی که در آن مفاهیم ناب اندیشه‌های قرآنی، فلسفی و آئینی ایران باستان در قوه خیال انگیزش به هم می‌آمیزند و چون جویباری خروشان بر دشت بی‌کران دانندگی جاری می‌شوند، میراث گرانبهایی است که با گذشت سده‌های بی‌شمار همچنان سیراب‌گر جان عطشناک سالکان حقیقت‌جو است؛ آثاری برآمده از نوآوری‌ها و نواندیشی‌هایی که در آن مرزهای شرق و غرب پیموده می‌شوند تا حقیقت ناب معرفتی را در پیوندی عمیق با منابع اصیل الهی و انسانی نمایان سازند.

حکمه الاشراق سهرودی حکایت وحدتی است که در آن عقل و عشق به راهنمایی سیمرغ جبرائیلی‌اش از غربت غرب درمی‌گذرد و در اشراقیتی جاودانی، طلوع خورشید عقلانیت را به تماشا می‌نشیند.

اینجانب امیدوار است اینک که در دولت مردمی ردای خدمت به اهل فرهنگ را بر تن کرده‌ام با عنایت حضرت حق باری‌تعالی و همت همکارانم در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بتوانیم نام و یاد مفاخر درخشان این مرز و بوم را آن چنان که شایسته و بایسته مقام شامخ اینان است گرامی داشته و زمینه‌های لازم به منظور شناخت بیشتر ایشان را به مثابه الگو و سرمشق تمرین معرفت جوی و تحقیق برای نسل‌های اکنون و آینده فراهم سازیم.

تردید ندارم که گرامی‌داشت اندیشمندانی اندیشه‌ورز چون شیخ اشراق، گرامی‌داشت، شأن عظیم فرهنگ و معرفت است؛ پس بدین وسیله مراتب سپاس و قدردانی صمیمانه خود را از کوشش‌ها و پیگیری‌های دست‌اندرکاران مراسم گرامی‌داشت شیخ شهاب‌الدین سهرودی ابراز داشته و از خداوند منان توقیق و سربلندی ایشان و ایران عزیزمان را مسئلت می‌کنم.»

در پایان این برنامه نیز نجفقلی حبیبی عضو هیأت امنای مؤسسه فرهنگی حکمت سهروردی گزارشی از روند احداث این مؤسسه در شهرستان سهرورد را ارائه کرد و پس از پایان مراسم با حضور استادان، مسئولان استان زنجان و مردم شهرستان سهرورد، مراسم کلنگ زنی محل احداث مؤسسه حکمت سهروردی در این شهرستان برگزار شد.