چشم‌انداز ارز شاخص
حسن رادمهر - کارشناس اقتصاد
روند قیمت ارز این روزها با ثبات در روند صعودی بسیاری از پیش‌بینی‌ها را نقش بر آب کرده و شواهد نشان می‌دهد چشم‌انداز بازار ارز در بلندمدت همچنان صعودی خواهد بود و بعید است دلار را دوباره در قیمتی کمتر از 34 هزار تومان ببینیم؛ مگر اینکه رویدادی غیرقابل‌پیش‌بینی رخ دهد.
یکی از مهم‌ترین مسائلی که نشان می‌دهد چشم‌انداز نرخ دلار در بلندمدت صعودی است، وضعیت اقتصاد کلان جهان است. حدود یک‌سوم افزایش نرخ دلار طی 2 سال اخیر ناشی از ارزشمند شدن خود دلار امریکا بوده و این یعنی حتی اگر اقتصاد ما ثابت بماند هم امکان افزایش نرخ دلار وجود دارد؛ مگر آنکه اقتصاد ما از اقتصاد امریکا پیشی بگیرد.
علاوه بر قدرت گرفتن ارز شاخص در بازارهای بین‌المللی و تجاری، عوامل داخلی نیز بر سیر صعودی نرخ دلار اثر‌گذار است؛ عواملی از جمله ناکام ماندن سیاست‌های انقباضی پولی، کسری بودجه، نقدینگی جدید و... همه نشان می‌دهد احتمال تضعیف ریال همچنان وجود دارد؛ بنابراین تا زمانی که دولت با افزایش پایه پولی باعث تضعیف ریال می‌شود، اوج‌گیری ارز شاخص کاملا طبیعی است.
همچنین یکی دیگر از نشانگرهای رشد بلندمدت نرخ دلار، نسبت نقدینگی به تولید ناخالص داخلی است که این شاخص نیز بیانگر احتمال تداوم روند صعودی نرخ دلار در آینده نه‌چندان دور است.
تنها یک شاخص داریم که در صورت وقوع آن نرخ دلار کاهشی خواهد بود و آن تحولات و رویدادهای سیاسی و بین‌المللی است. بدین معنی که اگر شرایطی فراهم شود که بتوانیم نقش ایران را در بازار نفت جهان تقویت و ورود سرمایه‌گذاران خارجی به کشور را بیشتر کنیم و جلوی خروج سرمایه از کشور را بگیریم، می‌توان به کاهش نرخ دلار امیدوار بود.
چنانچه اتفاق خاصی در روابط بین‌المللی ایران رخ دهد، این موضوع می‌تواند به‌عنوان یک شاخص بسیار تعیین‌کننده در تعیین نرخ دلار ایفای نقش کند.
نقش سیاست در اقتصاد آنقدر پررنگ است که اگر تحولی در آن ایجاد شود، قادر است شوک منفی 30 درصدی به بازار دلار وارد کند؛ یعنی می‌تواند نرخ دلار را به 30 درصد کمتر از رقم تعادلی فعلی که 40 هزار تومان است برساند.
تاثیر تحولات سیاسی بر نرخ ارز از نظر علمی به‌هیچ‌عنوان قابل پیش‌بینی نیست و نمی‌توان مانند دیگر شاخص‌ها برآورد کرد که آیا در بلندمدت رویدادهای سیاسی رخ می‌دهد که باعث افت نرخ دلار شود، یا خیر؛ بنابراین نمی‌توان به‌طورکلی به صعود یا نزول نرخ دلار براساس تحولات سیاسی به‌عنوان یک شاخص قابل پیش‌بینی امیدوار بود. فقط باید منتظر ماند و برمبنای تحولات سیاسی جاری نرخ بازار را پیش‌بینی کرد.
اکنون که کشور در حال تجربه تورم بالای 40 درصد است، شاید برمبنای شاخص‌های علمی، نرخ دلار در بلندمدت چشم‌انداز مثبتی داشته باشد، اما نسبت به برخی بازارهای مالی دیگر از جمله ملک، طلا و بورس بازدهی آن در بلندمدت کمتر خواهد بود. از آنجایی که بازار ارز برای افراد حقیقی غیر از تولیدکنندگان و صادرکنندگان یک بازار غیررسمی است و از همین رو ابزارهای متنوع مالی و راهکارهای کاهش ریسک برای این عده در اختیار نیست، معامله در چنین بازاری پرریسک و عمدتا مبتنی بر شانس است. البته برخی افراد هستند که صرفا با هدف تنوع در سبد دارایی‌های خود بخشی از پول‌شان را تبدیل به ارز می‌کنند که عمدتا نیز دید بازدهی ندارند که در این صورت خرید دلار منطقی به‌نظر می‌رسد.
در نهایت نباید این نکته را فراموش کرد که خرید دلار و تبدیل پول ملی کشوری که در آن زندگی می‌کنیم به یک پول خارجی از نظر اجتماعی نیز صحیح نیست و به‌نوعی شرط‌بندی علیه خود محسوب می‌شود.