چند می‌گیری تبلیغ کنی؟! / هزینه تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری در هاله‌ای از غبار
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - فرزانه سادات باطنی؛ «شما به کانال ستاد انتخاباتی آقای... اضافه شدید.» احتمالا شما هم این روزها به محض باز کردن تلگرام با چنین پیامی مواجه می‌شوید؛ گروه‌ها و کانال‌هایی که شما را ناخواسته به آن اضافه می‌کنند. هر کدام از این کانال‌ها قواعد خاص خود را دارند، به طور مثال در یک کانال هر کدام از اعضا اگر بتوانند پنجاه نفر را به کانال اضافه کنند، امتیاز خاصی می‌گیرند....
گروه سیاسی خبرگزاری دانشجو - فرزانه سادات باطنی؛ «شما به کانال ستاد انتخاباتی آقای... اضافه شدید.» احتمالا شما هم این روزها به محض باز کردن تلگرام با چنین پیامی مواجه می‌شوید؛ گروه‌ها و کانال‌هایی که شما را ناخواسته به آن اضافه می‌کنند. هر کدام از این کانال‌ها قواعد خاص خود را دارند، به طور مثال در یک کانال هر کدام از اعضا اگر بتوانند پنجاه نفر را به کانال اضافه کنند، امتیاز خاصی می‌گیرند. اگر کانال را در صفحه شخصی اینستاگرام خود استوری کنند مجدد امتیاز مشخص دیگری را از آن خود می‌کنند؛ در آخر با جمع امتیازها می‌توانند از ادمین کانال مبلغ قابل توجهی را دریافت کنند. مبلغی که مشخص نیست از بودجه‌ی بیت المال خرج می‌شود و یا شرکت‌ها و دستگاه‌هایی که در ازای چنین هزینه‌ای توقعاتی را از رئیس جمهور آینده خواهند داشت.
کرونا، شروع تبلیغات مجازی
یکی از نتایج شیوع ویروس کرونا مجازی شدن بخشی از فرآیندهای انتخابات مثل تبلیغات نامزدها است. شکراله حسن بیگی سه‌شنبه در بیست و دومین جلسه ستاد انتخابات استان با اشاره به ضرورت انجام هرگونه اقدامات انتخاباتی از سوی داوطلبان مطابق قانون گفت:«برگزاری هرگونه تجمع تبلیغاتی ممنوع است؛ با توجه به اینکه هنوز صلاحیت داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری، شوراها و مجلس خبرگان توسط مراجع ذی‌صلاح اعلام نشده و طبق مصوبات ستاد ملی کرونا هرگونه تجمع مخالف پروتکل‌ها و دستورالعمل‌های بهداشتی است، بر همین اساس این تجمعات غیرقانونی است و متناسب با شرایط کرونا نباید این تجمعات شکل بگیرد.»
در اثر همین موضوع بخشی از صحنه‌ی تبلیغات انتخاباتی از فضای میدانی و حضوری به فضای مجازی انتقال پیدا کرده؛ هرچند شاید تصور شود که بخشی از هزینه‌ها به علت حذف مبالغ گزاف پذیرایی و یا چاپ بورشور و تراکت در تجمعات به کلی حذف شده و در هزینه‌های انتخاباتی صرفه جویی می‌شود اما پس از ثبت‌نام نامزدها مشخص شد که نه تنها این هزینه‌ها حذف نشده بلکه به طرق دیگر قرار است انجام شود.
از کلیپ هالیوودی تا کانال‌های تلگرامی
در طی روزهای اخیر کلیپ ثبت‌نام لاریجانی در وزارت کشور مورد توجه افراد بسیاری قرار گرفت؛ بسیاری از کاربران فضای مجازی به ساخت این کلیپ انتقاد کردند و مدعی شدند ستاد انتخابات برای تهیه این کلیپ آماده بوده و در تیزر تبلیغاتی لاریجانی، کارمندان وزارت کشور به بازیگرانی برای ضبط فیلم او تبدیل شده بودند.
از ورود و ثبت‌نام رییسی نیز کلیپی در فضای مجازی منتشر شد که هرچند از لحاظ فرم، کیفیت کلیپ تبلیغاتی لاریجانی را نداشت اما به طور واضح مشخص نیست هزینه‌ی آن از کجا تامین شده و اساسا صرف چنین هزینه‌ای برای یک کلیپ ثبت‌نام آن هم قبل از تایید صلاحیت نامزدها ضروری هست یا خیر.
کانال‌ها و گروه‌های تلگرامی یکی از مهمترین بسترهای تبلیغات در فضای مجازی هستند؛ به طور مثال چند روز پیش اسکرین شاتی از یک کانال منتصب به تیم احمدی نژاد منتشر شد که در آن مبلغ زیادی را به ازای اضافه کردن 225 نفر واریز کرده بودند. هرچند که مشخص نیست این کانال‌ها و مبالغی که صرف می‌شود توسط خود داوطلبین تامین می‌شود و یا بعضا به اسم یک نامزد و برای ایجاد مشکل در تبلیغات او، توسط رقیب وارد انجام می‌شود.
اگر در 15 کانال میلیونی، یک رپرتاژ انتخاباتی منتشر شود، بر اساس تعرفه‌های جاری، هزینه‌ای معادل 40 میلیون تومان برای هر نامزد خواهد داشت؛ برخی از نامزدها در یک ماه گذشته حداقل 25 رپرتاژ انتخاباتی داشته‌اند؛ چیزی حدود یک میلیارد تومان هزینه تا اینجای کار توسط هر نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری هزینه شده.
تکلیف نامعلوم پول‌های کثیف انتخابات
همواره در ایام انتخابات بحث‌هایی پیرامون منابع مالی داوطلبین انتخابات ریاست‌جمهوری مطرح می‌شود؛ بحث‌هایی که برخی ناشی از شایعاتی است که تیم رقیب می‌سازد و برخی دیگر واقعیت‌هایی است که در هاله‌ای از ابهام باقی می‌ماند؛ به طور مثال بابک زنجانی پس از دستگیری ادعا کرد که به ستاد انتخاباتی روحانی کمک‌های گزافی کرده؛ محسنی‌اژه‌ای در نشست خبری اردیبهشت 96 درباره این موضوع گفت:«اینکه متهم حرفی بزند تا اینکه آن حرف ثابت بشود فرق دارد؛ بله بابک زنجانی ادعا کرده که چنین اتفاقی افتاده که رییس قوه قضائیه هم به نقل از ایشان این حرف را گفته و همچنین ادامه داده که نمی‌شود به حرف او اطمینان کرد. ایشان در گذشته نیز حرف‌هایی زده‌اند ولی ادعای او در حال تحقیق است.» با این حال صحت این خبر تایید نشد. در انتخابات سال 96 نیز مسئول ستاد هر یک از نامزدها در مصاحبه‌ای که با روزنامه‌ی جام‌جم داشتند وعده دادند که هزینه‌های انتخاباتی خود را تا پایان انتخابات مشخص کنند اما بسیاری از آنان از انجام این کار سر باز زدند.
در حال حاضر نیز برخی گمانه زنی‌ها در ارتباط با ستاد تبلیغاتی سعید محمد نیز مطرح است؛ هرچند او در یکی از سخنرانی‌های انتخاباتی خود گفته بود:«شاید باور نکنید اما بسیاری از افرادی که مرا کمک می‌کنند بچه‌های حزب‌اللهی هستند که با هزینه‌ی خود تلاش می‌کنند و زحمت می‌کشند. خیلی از کلیپ‌های تبلیغاتی را بدون آنکه بدانم و به صورت خودجوش می‌سازند.» اما حجم کانال‌ها و حمایت‌هایی توییتری و اینستاگرامی از او امکان مردمی بودن تبلیغاتش را پایین می‌آورد.
حاشیه‌ی مهم بر متن انتخابات
محمدصادق کوشکی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران، دی ماه 95 در مصاحبه با روزنامه صبح نو گفت:«در واقع سرمایه‌گذاری بر کاندیدها به منزله‌ی برده ساختن او در راستای اهداف شخصی و گروهی است؛ اگر فردی میلیاردها تومان به کاندیدایی کمک می‌کند یعنی بر روی او سرمایه‌گذاری کرده؛ مساله‌ای که در دنیا به شدت ممنوع است.»
مسئله‌ی کمک مالی به ستادهای انتخاباتی به قدری حائز اهمیت است که در برخی کشورها مثل آمریکا برای جزئی‌ترین اقلام خریداری شده برای ستاد انتخاباتی نیز سامانه‌ای راه اندازی شده. یا در برخی کشورهای دیگر اساسا برای هزینه‌های انتخاباتی سقف مالی مشخصی تعیین شده است.
در ایران طبق سیاست‌های کلی ابلاغ شده توسط رهبری در سال 95 آمده:«حدود و نوع هزینه‌ها و منابع مجاز و غیرمجاز انتخاباتی، منابع و هزینه‌های انتخاباتی داوطلبان و تشکل‌های سیاسی و اعلام به مراجع ذی‌صلاح و اعمال نظارت دقیق بر آن و تعیین شیوه و چگونگی برخورد با تخلفات مالی، باید شفاف شود.»
رهبر انقلاب در سخنرانی دی ماه سال 90 نیز فرمودند:«آن رئیس‌جمهوری که با پول دستگاه‌های گوناگون و مراکز روی کار بیاید در مقابل آن‌ها متعهد است.» به عبارتی فرد در قبال خواسته‌های هرچند غیرمتعارف به ازای بدهکاری خود، در ایام مسئولیت باید توقعات نهادها و یا افرادی که برای او سرمایه‌گذاری کرده‌اند را برآورده کند.
مهدی فضائلی، تحلیلگر مسائل سیاسی، نیز در همین باره در مصاحبه با روزنامه صبح نو در اردیبهشت 95 گفت:«بحث هزینه‌های تبلیغاتی از جمله مباحث مهمی است که همواره مورد توجه بوده اما امروزه بیش از پیش مورد توجه کارشناسان و منتقدان قرار گرفته؛ اهتمام به این مبحث به دلیل افزایش حجم سرمایه‌گذاری‌ها و هزینه‌های تبلیغاتی است چراکه افکار عمومی نگران فساد و رانت‌هایی است که بعد از انتخابات شکل می‌گیرد.»
با این حال علیرغم سیاست‌های کلان ابلاغ شده، طرح و سازوکار مشخصی از سوی مجلس و یا هیئت دولت پیشنهاد نشده و هنوز هزینه‌های تبلیغاتی انتخابات ریاست‌جمهوری در هاله‌ای از ابهام است.
