چگونه روایت فتح از دل شهید آوینی شکل گرفت؟

شهید آوینی در مقاله «یک تجربه ماندگار» نقل می‌کرد: انگیزش درونی هنرمندانی که در واحد تلویزیونی جهاد سازندگی جمع شده بودند، آن‌ها را به سمت جبهه‌های دفاع مقدس می‌کشاند، نه وظایف و تعهدات اداری. روح کارمندی نمی‌توانست در این عرصه منشا فعل و اثر باشد. گروه‌های فیلمبرداری ما با همان انگیزه‌هایی که رزم‌آوران را به جبهه کشانده بود، داوطلبانه کار می‌کردند، بدون چشم‌داشت مالی، در کمال قناعت و شجاعت و آماده برای شهادت.

یاسر انتظامی، کارگردان مستند «تجربه ماندگار» شبکه افق سیما درباره ورود شهید آوینی به مستندسازی و ماجرای شکل‌گیری روایت فتح گفت: وقتی انقلاب می‌شود، جهاد سازندگی به دستور امام خمینی (ره) در خرداد سال 1358 با هدف خدمت‌رسانی به مناطق محروم شکل می‌گیرد. از آنجایی که آقای آوینی فوق لیسانس معماری داشت، ایشان به همراه چند تن از دوستانشان به خرم‌آباد بخاطر سیلی که آمده بود، رفتند.

انتظامی ادامه داد: آن‌ها برای کمک به آن مناطق رفتند، تا در مخروبه‌های خرم‌آباد شهرک بسازند. در بازسازی مخروبه‌ها به این نتیجه می‌رسند، که چقدر خوب است از اقدامات آن‌ها فیلم تهیه شود. همزمان آقای سید حسین هاشمی، یکی از دوستان شهید آوینی از کانادا به ایران می‌آید و دوستانش را در خرم‌آباد پیدا می‌کند. آن‌ها در تصمیم جمعی به این نتیجه می‌رسند، که اقدامات آبادانی مردم را ثبت کنند.

کارگردان مستند «تجربه ماندگار» با بیان اینکه وقتی فیلم مستند آماده شد، دوستان آقای آوینی مستند را برای پخش پیش تشکیلات جهاد سازندگی بردند، بیان کرد:، اما جهاد آنان را به صداوسیما معرفی کرد. همزمان تلویزیون گروهی را برای انعکاس فعالیت‌های جهادی در صداوسیما تشکیل داده بود، تا مردم از اقدامات انجام شده باخبر باشند.

به گفته وی، شهید آوینی و دوستانش به طور مستمر از فعالیت‌های انجام شده فیلم می‌گرفتند. اما ناگهان جنگ شروع شد. درحالی که وظیفه جهاد اعزام نیرو‌ها به جنگ نیست. وقتی درگیری‌های جنگ شدت یافت، جهاد سازندگی هم اقدامات پشتیبانی نظیر راه سازی، جاده‌سازی و... انجام می‌داد. آنجا بود که گروه جهاد تلویزیونی به دو شاخه تبدیل شد. 1. انجام کار‌های روستایی در اقصی نقاط کشور 2. نقش جهاد در جبهه.

انتظامی با اشاره به اینکه شهید آوینی و دوستانش در خلال انجام فعالیت‌های عمرانی، ساخت‌وساز و پشتیبانی در جبهه به سوژه‌های بکری دست یافتند، توضیح داد: آن‌ها دیدند رزمندگان و بسیجی‌ها در جبهه حضور خالصانه‌ای دارند. شهید آوینی و همکارانش از سال 1359 تا 1364 فعالیت‌های عمرانی در جبهه را ضبط کردند. تا اینکه گروه شهید آوینی یا صداوسیما همزمان با عملیات والفجر 8 سال 1364 به این نتیجه می‌رسند که به صورت هفتگی برنامه تولید کنند.

کارگردان مستند «تجربه ماندگار» خاطرنشان کرد: عنوان روایت فتح برای مجموعه مستندی که از تلویزیون پخش می‌شد، انتخاب شد. اولین مجموعه روایت فتح از فروردین سال 1365 آغاز شد. روایت فتح در طول 2 سال و نیم فعالیت بیش از 70 عنوان برنامه پخش کرد.

وی در پاسخ به این سوال که چه شد مستند «تجربه ماندگار» خواست روایت فتح را بازخوانی کند؟ گفت: اول اینکه من دوران سربازی‌ام را در موسسه روایت فتح سپری کردم و تعصبی به این مجموعه داشتم. دوم اینکه وقتی از روایت فتح صحبت می‌کنیم، فقط اسم آقای آوینی به ذهن می‌آید. درصورتی که در بین سال‌های 1358 تا 1372 که شهید آوینی فعالیت داشت، با همکاران مختلفی مستند تهیه می‌کردند. برای خودم سوال بود که همکاران ایشان چه کسانی هستند!

به گفته انتظامی، از آنجایی که مستند‌های روایت فتح تیتراژ ندارد، شما نمی‌دانید در هر فیلم چه کسی یا کسانی مشارکت داشتند. در بحث میدانی تهیه مستند هم فیلمبردار، صدابردار، دستیار فیلمبردار و راننده به جبهه می‌رفتند و مقابل آتش و گلوله مستند تولید می‌کردند. اما در هیج فیلمی از اسمی از آنان برده نشد. برای پاسخ به این پرسش که همکاران شهید آوینی چه کسانی بودند، مجموعه ما ساخت روایت فتح را در دستور کار قرار داد، تا اینبار خاطره آنان را بشنویم.

کارگردان مستند «تجربه ماندگار» در پاسخ به این پرسش که چطور می‌شود کسانی که کار رسانه‌ای انجام می‌دادند ترجیح بدهند در جایی اسمی از خودشان نباشد، تصریح کرد: گمنامی آن‌ها شبیه بسیجی‌های زمان جنگ است. اگر شما تاریخ جنگ را ورق بزنید، راجع به فرمانده لشکر‌ها و گروهان‌ها اطلاعاتی وجود دارد، ولی درباره بدنه اجرایی، بسیجی‌ها و آدم‌های معمولی که حضور داشتند و شهید شدند، اطلاعات زیادی نداریم.

وی درباره سختی‌های پژوهش در زمینه پیدا کردن کار‌های روایت فتح توضیح داد: از زمان تشکیل گروه جهاد تلویزیونی تا سال 1365 که بازه زمانی 7 ساله است، چندین عنوان برنامه از سوی شهید آوینی و همکارانش تولید شد. از آنجایی که این کار‌ها کار‌های گمنامی هستند، ما این مستند‌ها و عوامل تولید آن را در حد توانمان پیدا کردیم.