کودتا در ارتش چین / چگونه «شی» خودی ها را قربانی کرد

به گزارش اقتصادنیوز، سال 2023، طوفانی بی سر و صدا بزرگترین ارتش جهان - ارتش آزادیبخش خلق چین (PLA) را زیر و رو کرد. پشت حصار ساختمان دولت و مجتمع های نظامی پایتخت چین، ژنرال های قدرتمند یکی پس از دیگری از دید عموم ناپدید شده اند. برخی از آنها حتی وزیر دفاع، بدون هیچ توضیحی از سمت های خود کنار رفتند. اخیرا نیز دو ژنرال که قبلاً فرماندهی نیروی موشکی استراتژیک چین را بر عهده داشتند، یکی از فرماندهان سابق نیروی هوایی و یک دریاسالار که رهبری نیروهای دریایی در دریای چین جنوبی را بر عهده داشت، اخراج شدند؛ برکناری چنین چهره هایی آن هم در میانه تنش های داغ ژئوپلیتیکی که چین را در برابر ایالات متحده و سایرین قرار داده، سوال برانگیز شده است بالاخص آن که برخی از 9 افسر برکنار شده در تهیه تسلیحات، حوزه ای که مدت هاست مستعد فساد تلقی می شود، مشارکت داشته اند.

قربانیان تازه «شی»

در حالی که کنگره ملی خلق (NPC) فقط یک پارلمان مجهز به مهر و موم پلاستیکی است، اعضای آن دارای درجه ای از مصونیت در برابر فرایند بازداشت و تعقیب کیفری اعطا شده توسط قانون اساسی هستند. پیش از این، چنین اخراج های ناگهانی اغلب به عنوان مقدمه ای برای اقدامات انضباطی یا قانونی قلمداد می شد. حال با توجه به ابهامی که بر سیاست نخبگان چین سایه افکنده، هیچ دلیلی برای اخراج ناگهانی ژنرال ها از مجلس ارائه نشد. اما کارشناسانی که مدت‌هاست فعالیت های ارتش چین را مورد مطالعه قرار داده‌اند، به پاکسازی در راستای مقابله با فساد به‌عنوان یکی از علل احتمالی اشاره می‌کنند؛ گزاره ای که بیش از همه به توسعه تجهیزات پیشرفته مرتبط است؛ عنصری کلیدی در تلاش‌های رهبری چین برای مدرن‌سازی ارتش خلق.

از منظر گروهی دیگر، مقیاس و عمق آخرین پاک‌سازی‌ها، تحقیقات مربوط به سال‌های اولیه تصدی «شی» را یادآوری می کند؛ گزاره ای که منجر به سقوط چندین ژنرال ارشد و زیردستان شان شد.«شی» از زمان روی کار آمدن در سال 2012 مقابله با فساد و کنار گذاشتن چهره های منتقد و غیر وفادار را به یکی از ویژگی‌های بارز حکومت خود تبدیل کرده، حال آخرین تغییرات نشان می‌دهد که مبارزات انتخاباتی در ارتش به پایان نرسیده است. لایل موریس، کارشناس ارشد موسسه سیاست جامعه آسیا که امور امنیتی چین را مطالعه می کند در گفتگو با وال استریت ژورنال گفت که آژانس توسعه تسلیحات و تدارکات ارتش چین مدت هاست که به عنوان یک مکان بالقوه برای فساد لحاظ شده است. با این حال، به باور این تحلیلگر، تا همین اواخر، «به‌طور شگفت‌انگیزی تعداد کمی» از مقامات ارشدی که در چنین کاری مشارکت داشتند، هدف کمپین مقابله با فساد «شی» قرار گرفتند. موریس در ادامه خاطر نشان کرد، پاکسازی برای مقابله با فساد که شامل تعداد زیادی از افسران ارشد می شود، به منزله یکی از پاکسازی های گسترده برای ضربه زدن به ارتش چین در دهه های اخیر است. او گفت: «در برخی سطوح، چنین گزاره ای نشان می‌دهد که پایگاه قدرت «شی» در داخل ارتش به اندازه‌ای امن است که او می‌تواند چنین کمپین گسترده‌ای را بدون ترس از واکنش متقابل به سرانجام برساند».

خنجر به خودی

در مرکز آخرین مرحله از پاکسازی ها، نیروی موشکی ارتش خلق چین قرار دارد، شاخه نخبه ای که «شی» برای نظارت بر زرادخانه موشک های هسته ای و بالستیک چین که به سرعت در حال گسترش است، تعریف کرده است. رهبری چین این نیرو را "هسته بازدارندگی استراتژیک، پشتوانه استراتژیک برای موقعیت این کشور به عنوان یک قدرت بزرگ و سنگ بنای ایجاد امنیت ملی" توصیف کرده است. جیمز چار، ناظر قدیمی ارتش خلق چین و محقق فعال در دانشکده مطالعات بین‌المللی در سنگاپور، در این باره به سی ان ان گفت: «در حال حاضر برای شی جین پینگ و فرماندهی عالی چین واضح است که رهبری نیروی موشکی به خطر افتاده است». او در ادامه افزود: «تداوم این شرایط در دراز مدت، قطعاً بر توانایی‌های رزمی کلی ارتش خلق چین تأثیر خواهد گذاشت.»

از میان 9 مقام ارشد ارتش خلق که از مجلس قانونگذاری اخراج شدند، پنج نفر از آنها با ساختار موشکی چین مرتبط هستند. ژنرال لی یوچائو یکی از چهره های برجسته ای بود که ماه ژوئیه به طور ناگهانی جایگزین شد. سلف لی و دو معاون سابق فرمانده نیز در این لیست بودند و همچنین یکی از مقامات مسئول تهیه تجهیزات. سه نفر دیگر از اخراج شده ها در تهیه تسلیحات مشارکت داشتند - دو نفر در دپارتمان توسعه تجهیزات ارتش فعال بودند و سایرین بر تجهیزات ناوگان دریای جنوبی نیروی دریایی ارتش چین نظارت داشتند. ژنرال باقیمانده که از مجلس برکنار شد، فرمانده سابق نیروی هوایی ارتش خلق چین بود.

به گفته جیمز چار: «به دلیل وابستگی این 9 فرمانده به ارتش، کم و بیش می توانیم تصور کنیم که فساد عامل اصلی کنار گذاشتن آنها است». برکناری این 9 نفر تنها دو روز پس از آن صورت گرفت که سه مدیر هوافضا از مجتمع نظامی - صنعتی چین از نقش خود در شورای عالی مشاوره سیاسی این کشور محروم شدند. اقدام علیه این سه مدیر اجرایی، که از پیمانکاران دفاعی دولتی تولید کننده تسلیحات و موشک‌ها هستند، توسط برخی تحلیلگران به عنوان نشانه دیگری از عملیات کمپین مقابله با فساد در عرصه نظامی محسوب می شود - حوزه ای محرمانه و پرسود و مملو از میلیاردها دلار.

به عنوان بخشی از فرایند بازسازی جاه طلبانه ارتش، نیروی موشکی به یک سرویس مسلح ارتقا یافت. از آن زمان، این کشور توسعه بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده و موشک‌های قاره‌پیما و میان‌برد قدرتمند جدید را انباشته و تعداد تیپ‌های موشکی خود را از 29 به 40 عدد افزایش داده است. در چند سال گذشته نیز عکس‌های ماهواره‌ای، ساخت صدها سیلو برای موشک‌های بالستیک قاره‌پیما را در بیابان‌های چین نشان داده‌اند و وزارت دفاع ایالات متحده پیش‌بینی می‌کند که اگر چین به گسترش ذخایر خود ادامه دهد می‌تواند تا سال 2035 حدود هزار و 500 کلاهک هسته‌ای داشته باشد. ماه سپتامبر، سی‌ان‌ان فاش کرد که چگونه چین در سال های اخیر هم صدا با روسیه و ایالات متحده، تأسیسات جدیدی ساخته و تونل‌های جدیدی در سایت‌های آزمایش هسته‌ای خود حفر کرده است.

چین قلاف کرد

به باور تحلیلگران، توان موشکی در درگیری ها بر سر تایوان یا دریای چین جنوبی - دو نقطه اشتعال احتمالی بین چین با ایالات متحده نقشی برجسته دارد. حال با توجه به اهمیت استراتژیک این نیرو، سوال کلیدی این است که آیا این پاکسازی گسترده، عملیات یا آمادگی رزمی ارتش را مختل می کند؟ گروهی بر این باورند که «شی» فرماندهان و کارکنان در سطح عملیاتی را دست نخورده رها کرده است. به باور آنها، رهبران ارشد در ساخت نیرو مشارکت داشتند، اما در عملیات و برنامه‌ریزی شرکت نکرده‌اند. در حالی که پاکسازی گسترده مطمئناً روحیه نیروهای موشکی را تضعیف می کند و این گروه را تحت نظارت شدیدتر قرار می دهد، چار براین باور است که توانایی های رزمی ارتش خلق چین به خطر نیافتاده است. با این حال گروهی از کارشناسان می گویند در درازمدت و در میانه تنش های ژئوپلیتیکی شعله ور، برای «شی» بسیار مهم است که پوسیدگی در ارتش خلق، به ویژه در اطراف سیستم های تسلیحاتی را از میان بردارد. اگر این پاکسازی ها منجر به یک نیروی مبارز منضبط تر، مؤثرتر و شخصاً وفادارتر شود - چنین گزاره ای می تواند یک پیروزی برای رئیس جمهوری چین محسوب شود. عملکرد ضعیف ارتش روسیه در جنگ خود با اوکراین - از تجهیزات عادی گرفته تا بسته های جیره بندی منقضی شده و ضعف های مخزن کشنده - برای «شی» و ژنرال های برتر او زنگ خطر را به صدا درآورده است. از همین رو گروهی براین باورند که آنچه رخ دادهف تنها نوک کوه یخی است که نمایان شده است. از همین رو فرایند پاکسازی ها ادامه خواهد داشت.

در شرایط کنونی و همزمان با تحولات گسترده در تشکیلات دفاعی چین سوالاتی در باب توانایی شی جین پینگ رهبر این کشور برای پایان دادن به فساد در ارتش و ایجاد یک نیروی جنگی مدرن و آماده برای جنگ در امتداد مرزهای چین مطرح شده است. برخی از محققان غربی می‌گویند که تحقیقات فساد می‌تواند به بررسی دقیق‌تر انتصاب‌های پرسنل و فرآیندهای تدارکات منجر شود - که احتمالاً تلاش‌های مدرن‌سازی نظامی «شی» را کند می‌کند. آنگونه که وال استریت ژورنال نوشته، مقامات و مدیران شرکت های دولتی درگیر در تهیه تسلیحات نیز رصد شده اند. به عنوان مثال، رئیس پیشین شرکت صنعت کشتی سازی چین، که به هدایت برنامه توسعه هواپیمای حامل کشور کمک کرده، اواخر ماه دسامبر به اتهام فساد به 13 سال حبس محکوم شد.

دو روز قبل از اینکه نه افسر ارتش خلق چین نقش قانونگذاری خود را از دست بدهند، کنفرانس مشورتی سیاسی خلق چین، یک نهاد مشورتی دولتی، سه مدیر اجرایی صنعت دفاعی - از جمله روسای صنایع شمالی چین، سازنده تسلیحات معروف به نورینکو، و علوم هوافضای چین را برکنار کرد. مینگدا کیو و سایر تحلیلگران فعال در گروه اوراسیا، شرکت مشاوره ژئوپلیتیکی، در یادداشت اخیر خود نوشتند: «در حالی که چنین چهره هایی درجات نظامی و حزبی خود را حفظ می کنند، در آینده به طور کامل از رهبری حذف خواهند شد». در میانه گمانه زنی ها در باب پاکسازی نظامی، ارتش خلق چین سرعت عملیاتی اش را حفظ کرده و پروازهای هوایی و رزمایش های دریایی را در امتداد حاشیه چین و فراتر از آن انجام داده است. در ماه‌های اخیر، یک گروه ناو هواپیمابر چینی در اقیانوس آرام آموزش رزمی انجام داد، در حالی که نیروهای ارتش چین تمرین‌های مشترکی را با همتایان خارجی برگزار کردند. چار، پژوهشگر مستقر در سنگاپور، گفت: در کوتاه مدت و میان مدت، پکن احتمالا مایل نیست وضعیت واشنگتن را به عنوان قدرت نظامی فعلی در کلاس جهانی زیر سوال ببرد یا شرایط حاکم بر تنگه تایوان را یکجانبه تغییر دهد.

• چرا درگیری چین و آمریکا حتمی است؟/ تایوان؛ محرک جنگ جهانی سوم!
• خیز چین برای تکرار نسخه اوکراین در تایوان / آیا ترامپ آتش جنگ جهانی را خاموش می‌کند؟
• فرصت‌سوزی به سبک بایدن، فرصت‌سازی به سبک «شی»؛ جهان در یک قدمی‌جنگ؟
• ذوق زدگی چین و روسیه از پایان دوران پکس آمریکانا / بی‌نظمی در راه است؟