گسترش فقر و فلاکت زیر سایه غربگرایی در دوران پهلوی / مرکز بانوان "عصمتیه" به دلیل فعالیت‌های مذهبی و فرهنگی همیشه زیرنظر ساواک بود

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل ازعصراترک، منطقه شمال خراسان و شهر بجنورد یکی از شهرهای خراسان بزرگ بود که بخاطر موقعیت استراتژیکی که داشت مورد توجه حکومت و حامیانش بود. اما مردم هوشیار این سرزمین با پایداری به آرمان های خویش دست یافتند.

مرکز اسناد انقلاب اسلامی در راستای فعالیت هایی که انجام می دهد، مستند سازی وقایع دوران انقلاب در بجنورد را بر عهده چند تن از پژوهشگران استان؛ حسین پایدار و بیژن پروان قرار می دهد. این دو بعد از گردآوری اطلاعات مربوطه اثر تقریباً جامعی را با عنوان "انقلاب اسلامی در بجنورد" تدوین و منتشر می کنند.

به مناسبت چهل و سومین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی گفتگویی با بیژن پروان که علاوه بر این اثر، کتاب دیگری با عنوان روزشمار انقلاب اسلامی در خراسان شمالی به چاپ رسانده اند، ترتیب داده است.

بیژن پروان گفت: زمانی که انقلاب های آمریکا و فرانسه و نهایتاً انقلاب صنعتی در غرب به وقوع می پیوست وغربیان به سرعت در حال ترقی بودند، در ایران قاجاریه حکومت می کرد با شاهانی که تفکراتشان در حد رئیس یک ایل بود و از رویدادهای جهانی هیچ گونه آگاهی نداشتند. در این شرایط کشورهای قدرتمند برای تأمین نیازهایشان به کشور ضعیف و عقب مانده روی آوردند تا هم بازار فروش داشته باشند و هم از منابع طبیعی شان بهره گیرند. از اینجاست که مداخلات غرب در امور کشورها از جمله ایران شروع شد.

وی افزود: بی سوادی مردم، سلطه بیگانگان، شکست های مداوم ایران از قدرت هایی مثل روسیه و مداخلات روزافزون استعمارگران، ایران را بیش از پیش دچار مشکل و چالش می کند. در این بین سفر برخی از ایرانیان به غرب و آشنایی با دستاوردهای جدید و پیشرفت آنها و انعکاس این تجارب در سفرنامه ها و روزنامه ها، مردم را به یک حدی از آگاهی می رساند.

وی ادامه داد: این تحرک در مقاطع مختلف به رهبری روحانیت نشان می دهد. اولین قیام بزرگ با این ویژگی ها قیام معروف تنباکوست که هم ضد استعماری و هم ضد استبدادی بود. برخوردهای تحقیر آمیز غربی ها با ایرانیان سبب جریحه دار شدن احساسات مردم و برخی دولتمردان می شود. از بین افراد سیاسی می توان از عباس میرزا؛ ولیعهد فتحعلی شاه یاد کرد که به کنکاش در علل عقب ماندگی ایران می پردازد و تمام اهتمام خود را برای آشنایی جوانان با علوم جدید و آبادانی کشور بکار می گیرد.

پژوهشگر انقلاب اسلامی در بجنورد گفت: یکی از اولین حرکت های ایران در اخذ علوم و فنون غربی در دوران قاجار که به همت عباس میرزا انجام شد، در زمینه تجهیز و تعلیم و تربیت ارتش بود و ورود دستگاه چاپ توسط میرزا صالح شیرازی از فرستادگان عباس میرزا به خارج از کشور. این نارضایتی ها، تحقیرها و بی توجهی دولتمردان قاجار به مردم و سایر موارد نهایتا در سال 1285 هجری شمسی منجر به نهضت مشروطه شد. مشروطیت آنقدر مهم است که عمدتاً در تاریخ به عنوان مبدأ تحولات ایران در این برهه از تاریخ یاد می شود.

پروان تاکید کرد: در منطقه ما نیز چنین بوده است. شیخ محمد تقی بجنوردی از علمای آگاهی بود که نقش بسزایی در خراسان داشته است و وی را رهبر قیام تنباکو و واقعه رژی در خراسان دانسته اند.

وی اضافه کرد: در دوران پهلوی اول (رضاشاه) اتفاقاتی می افتد که تأثیرات آنی در منطقه ما نیز داشت. مثلاً مسأله کشف حجاب و برخورد با عزاداری ها و به حاشیه راندن روحانیت و رفتار خشنی که با مردم می شد باعث نارضایتی از شاه شد. استقرار ادارات دولتی و نظامیان در پادگان شمال شرق کشور که به اجبار رضا شاه، خانواده های این ها می بایست در مراسم های رسمی بی حجاب حاضر می شدند. این فرمان اجباری که متأثر از فرهنگ غرب بود و هیچ هماهنگی و یا زمینه ای در فرهنگ ایرانیان نداشت، انزجاری همگانی از حکومت به وجود آورد.

نویسنده کتاب انقلاب اسلامی در بجنورد گفت: حتی با تشکیل کمیته ای تحت عنوان پرورش افکار، حکومت سعی کرد محتوای کتب درسی را به تقلید از المان ها و فرهنگ غربی و همچنین مفاهیمی مبنی بر باستان گرایی، ملی گرایی و شاه دوستی به منظور تأثیر گذاری بر اذهان تدوین کند. در همین راستا کمیسیون هایی مثل موسیقی و تئاتر تشکیل می شود و دختران و پسران را تحت تعلیم آموزش های غربی قرار می دهند و با افتتاح رادیو برای اولین بار در ایران از خواننده زن استفاده شد.

پروان افزود: کلاً در این دوره ناسیونالیسم و غرب گرایی تبلیغ می شد. این روند در دوران پهلوی دوم نیز با جدیت دنبال شد. اما گسترش فقر و فلاکت در بین مردم و محرومیت از مظاهر اولیه تمدن مثل آب آشامیدنی سالم، ملت را آزار می داد.

وی تاکید کرد: دخالت بیگانگان نیز همچنان ادامه داشت. در منطقه بجنورد، آمریکایی ها حضور پررنگی داشتند. بر مبنای طرح ترمن یا اصل4 ترومن، پایگاه هایی در بجنورد و اطرافش ایجاد کرده بودند. این ژاندارمری معروف نیز به دست همان ها پی ریزی شده است چون امنیت این منطقه و شنود از شوروی اهمیت ویژه ای برایشان داشت.

وی اظهارکرد: نظامیان آمریکایی به فواصل منظم از مرز غلامان بازدید می کردند و در آن منطقه یک پایگاه زیرزمینی ایجاد کرده بودند که بتوانند مکالمات شوروی را شنود کنند. غیر از این بیگانگان، ساواک سومین پایگاه خود را بعد از مشهد و قوچان در بجنورد ایجاد کرد و رفتارها و تحرکاتی که منطبق بر هنجارهای آنها نبود را رصد می کردند.

این پژوهشگر تاریخ انقلاب اسلامی در بجنورد خاطرنشان کرد: حوزه علمیه سلطانیه بجنورد را که اکنون به حوزه امام خمینی تغییرنام یافته است، تحت نظر داشتند. مرکز دیگری که برایشان مهم بود با نام عصمتیه مرکز فعالیت های مذهبی و فرهنگی بانوان شهر بود که در اسناد ساواک هم آمده است. همچنین در اسناد مذکور از گرمه و جاجرم نیز بسیار یاد شده است که نشان می دهد ساواک روی این مناطق حساس شده است.

انتهای پیام /