گود زینل خان میزبان مسابقات کشتی با چوخه کشوری

به گزارش "ورزش سه" داوود خدابنده در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: طبق تصمیم ستاد کشتی با چوخه کشور به دلیل مقارن شدن با ماه مبارک رمضان، امسال این رویداد بزرگ ورزشی از 14 فروردین به سوم اردیبهشت ماه موکول شد.

وی افزود: مسابقات کشتی با چوخه کشوری، بزرگترین رویداد گردشگری و ورزشی است که در گود زینل خان اسفراین برگزار می‌شود و تنها مکان و تنها زمانی به حساب می آید که هر ساله 14 فروردین در اسفراین برگزار می‌شد.

به گزارش ایسنا، کشتی باچوخه که در گذشته کشتی کُردی نامیده می شد یکی از سنن مردم کُرد شمال خراسان است که نه تنها به عنوان یک ورزش بلکه به عنوان یک آئین فرهنگی و پهلوانی در تمام شئونات زندگی مردم جریان دارد و با آداب و رسوم خاصی اجرا و گرامی داشته می شود.

این ورزش یادآور روحیه سلحشوری، جوانمردی، تعاون و پهلوانی نزد مردم این منطقه است و به طور معمول در جشن ها، مراسم عروسی و اعیاد و در فضای باز، بر روی چمن و یا خاک نرم، در روستاها، ایلات و عشایر انجام می شود؛ اوج شکوه و جلال آن را در مراسم بزرگ 13 و 14 فروردین در شهرستان اسفراین می توان مشاهده کرد. امروزه این ورزش سنتی بر روی تُشَکِ کشتی نیز برگزار می شود.

کشتی چوخه علاوه بر حفظ غنای فرهنگی خود، هر ساله ده‌هاهزار تماشاگر و علاقه‌مند را گرد هم می‌آورد.

مسابقات کشتی چوخه خراسان قبل از آمدن روی تشک در سرای خان‌ها، عروسی‌ها، روز عید فطر و 14 فروردین و روی چمن و خاک نرم برگزار می‌شد.

اوزان در کشتی چوخه وجود نداشت، زمان مسابقه نامحدود بود و به اصطلاح چوخه‌گیران در کشتی چوخه، سایه انداختن پشت، ضربه شمرده می‌شد و اکنون نیز ضربه شمرده می‌شود.

کشتی چوخه خراسان در کلات نادری، درگز، چاپشلو، قوچان، شیروان، چناران، بجنورد و اسفراین متداول بوده و بعدها در مشهد، نیشابور، تربت جام و آشخانه نیز مرسوم شده است. این ورزش در روستاها، ایلات و عشایر انجام می‌گیرد و اوج شکوه و جلال آن در مراسم بزرگ 13 و 14 فروردین در اسفراین است.

اکنون که کشتی با چوخه ثبت ملی شده، در انتظار ثبت جهانی به سر می‌برد و ضروری است دست‌اندرکاران ورزش کشور نگاه ویژه‌ای به این مقوله داشته باشند تا این آیین که ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی و ورزشی بسیار بالایی دارد به جایگاه واقعی و شایسته خود دست یابد. ورزش و آیینی که در صورت شناخت خوب آن می‌تواند بسیاری از آسیب‌های اجتماعی جامعه به ویژه در جوانان را کاهش داده و به‌عنوان یک برنامه تفریحی و فرهنگی برای خانواده‌ها در نظر گرفته شود.

کشتی چوخه خراسان به غیر از خراسان و با عناوین «گوراش»، «گولش»، «آلیش» در ازبکستان، قزاقستان، تاتارستان و... رواج دارد و پس از استقلال ازبکستان و با تلاش‌های این کشور، مسابقات کشتی چوخه بین‌المللی شد.

مسابقه کشتی باچوخه در اصل رقابتی بدون مدت زمانی مشخص بوده است و وقتی فردی در آن پیروز میدان اعلام می‌شده که بتواند 3 بار تخت پشت یا شانه‌های حریفش را به زمین برساند. اما مسابقه‌های امروزین این رشته در وقت 10 دقیقه‌ای برگزار می‌شود که اگر در پایان پیروزی نداشته باشد، سرنوشت برنده به وقت اضافی 5 دقیقه‌ای موکول خواهد شد.

ضمن اینکه اجرای فن در خاک و گرفتن زیر زانوی حریف خطا محسوب می‌شود و کُشتی‌گیران در 4 یا 5 وزن دسته‌بندی می‌شوند. چوخه‌کاران در چهار وزن 70، 80، 90 و بالای 95 کیلوگرم به مصاف یکدیگر می‌روند.

گاه در اوزان 65، 75، 85 و 85+ کیلوگرم نیز رقابت میان شرکت‌کنندگان برگزار می‌شود. کشتی‌گیران آستین‌ها را تا آرنج بالا می‌زنند، کمربندی پارچه‌ای به میان می‌بندند و دامن‌های چوخه را برای آنکه مانع فعالیت دست و پا نشود برمی‌گردانند و زیر کمربند محکم می‌کنند؛ شلوار را نیز تا زانو بالا می‌زنند و با پاهای برهنه زیر نظر داوران کشتی می‌گیرند. در کشتی با چوخه کسی پیروز است که پشت حریف را به خاک برساند. در این مراسم ساز و دهل نیز می‌نوازند و تماشاگران کشتی‌گیران را تشویق می‌کنند.

جوایز کشتی با چوخه نیز به سبب ماهیت سنتی و ملی‌اش متفاوت است. در اصطلاح به فاتحان میدان چوخه «قند» اهدا می‌شود، کسی که نفر اول شود قند اول را به او می‌دهند و نفرات دوم و سوم هم به تناسب قندهای دیگر می‌گیرند. در کنار قند، هدایایی نظیر شتر، قوچ، قالی و گوسفند، لوازم منزل، وجه نقد و سکه عاید پهلوانان این مسابقات می‌شود. غالبا به‌طور سنتی جوایز کشتی با چوخه از نمادهای زندگی عشایری و روستایی در نظر گرفته می‌شود. گاهی اوقات نیز از دست‌بافته‌های عشایر نظیر قالی و جاجیم و گلیم استفاده می‌شود. البته این جوایز می‌تواند در مناطق مختلف متفاوت باشد، مهم این است که جوایز متناسب با شأن این ورزش بوده و پشتوانه‌ای برای کشتی‌گیر باشد.

کشتی گیران برای کشتی گرفتن لباس چوخه بر تن می کنند، چوخه که در گذشته «چوخاء» گفته می‌شد نام نوعی لباس (بالا پوش) سنتی است. این نوع شنل که توسط زنان از پشم میش یا بز بافته و سپس دوخته می‌شد، هنگام کشتی با چوخه به همراه شال سفیدی بر کمر بسته می‌شود و پیژامه‌ای بر تن کشتی‌گیر قرار می‌گیرد.

با نواختن دهل و سرنا (زورنه) توسط بخشی‌ها، کشتی‌گیران حول میدان کشتی به حرکت درمی‌آیند و خود را گرم می‌کنند و برای مسابقه آماده می‌شوند. نوای دهل و زورنا بانگ آوازی نیز برای خبر کشتی است و از مردم می‌خواهد که جمع شوند و با دل و جان به تماشای کشتی بنشینند.

موسیقی مقامی این کشتی به معروف کوراوغلی است که با تم‌های سنگین و رزمی نواخته می‌شود. دو نوازنده سرنا و دهل با نواختن موسیقی حال و هوای خاصی به ورزش کشتی می‌دهند، در حین کشتی نوای سرنا و دهل یا قشمه و دهل بخشی‌ها با ریتم خاصی شروع شده و به تدریج که کشتی اوج می‌گیرد ریتم آن نیز تندتر می‌شود و وقتی زورآزمایی کشتی‌گیران به اوج می‌رسد و بر سرعت چوب طبل و سرنا می‌افزایند.