یک اتفاق عجیب در بازار نشر ایران: قیمت کتاب در آستانه نمایشگاه کاهش یافت

به گزارش تسنیم‌، در آستانه برگزاری سی‌و سومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برخی از کارشناسان این حوزه معتقدند که نشر در حال پوست‌اندازی است‌. فشار اقتصادی حاکم بر بدنه نشر به‌ویژه در دو سال اخیر که جهان درگیر ویروس منحوس کرونا بود، تغییراتی را در بدنه نشر به وجود آورد که از جمله این تغییرات می‌توان به کاهش بیش از پیش شمارگان، خداحافظی بسیاری از ناشران با چاپ افست و روی آوردن به چاپ دیجیتال، افزایش قابل توجه قیمت‌ها و حالا کاهش تمایل ناشران به انتشار کتاب‌های تازه در مقابل کتاب‌های تجدید چاپی اشاره کرد.

بررسی آمارهای نشر در سال 1400 خود گواه بر به وجود آمدن این تغییرات در بدنه نشر است. تسنیم پیش از این در گزارشی به این تغییرات اشاره کرده بود، اما آمارهای نشر کتاب در فروردین ماه نیز نکات قابل‌توجهی را نمایان می‌کند.

بر اساس آمارهای نشر در فروردین ماه 1401، یعنی یک ماه مانده به برگزاری سی و سومین نمایشگاه کتاب تهران که پس از دو سال وقفه برگزار می‌شود، شش‌هزار و 323 عنوان کتاب منتشر شده است که از این تعداد چهارهزار و 447 عنوان تألیفی و یک‌هزار و 876 عنوان ترجمه بوده است. شمار کتاب‌های چاپ اول چهارهزار و 42 عنوان و شمار تجدید چاپی‌ها دوهزار و 271 عنوان بوده است.

مقایسه آمار انتشار کتاب بین فروردین ماه 1401 با اسفند 1400 حکایت از کاهش 40درصدی تعداد عناوین منتشرشده دارد، در عین حال اما فاصله میان تعداد تجدید چاپی‌ها و چاپ اولی‌ها تقریباً یکسان و بیش از دوهزار اثر باقی مانده است.

میانگین شمارگان کتاب در فروردین ماه 944 نسخه بوده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که در ماه‌های گذشته میانگین شمارگان کمی بالاتر و بیشتر از یک‌هزار نسخه بوده است.

اما اتفاق عجیب در آمارهای نشر فروردین 1401 کاهش میانگین قیمت به‌نسبت ماه‌های پیش از آن به‌ویژه اسفند 1400 و بازه زمانی مشابه یعنی فروردین 1400 است.

کاهش 29درصدی قیمت کتاب در یک ماه

در حالی که میانگین قیمت کتاب در اسفند ماه 74 هزار تومان است‌، میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه با کاهش جدی به 57 هزار و 700 تومان رسیده است، به‌عبارت دیگر میانگین قیمت کتاب در فروردین نسبت به یک ماه پیش از آن 29 درصد کاهش داشته است.

این کاهش قیمت کتاب در حالی رخ داده است که در دو سال گذشته قیمت کتاب دائماً رو به افزایش بوده و در موارد معدود ثابت مانده و یا با درصد بسیار ناچیزی کاهش همراه بوده است.

آیا الزام وزارت ارشاد کاهش قیمت‌ها را رقم زد؟

این کاهش قیمت‌ها در بازار قاعدتاً بی‌ارتباط با توزیع کاغذ دولتی و الزام وزارت ارشاد به درج عبارت «این کتاب با کاغذ دولتی منتشر شده است»‌، نیست. اگرچه ناشران در انتشار کتاب‌های خود بی‌نیاز از کاغذ بازار آزاد نبوده‌اند، اما در ماه‌های گذشته محموله‌هایی از کاغذهای دولتی میان ناشران توزیع شده است که به‌نظر می‌رسد حالا تأثیر خود را بر بازار قیمت‌ها در آستانه نمایشگاه نشان داده است.

روی دیگر سکه نیز ناشران هستند که تلاش می‌کنند برای حفظ مخاطبان خود کتاب را با حداقل سود به بازار عرضه کنند، این مهم زمانی خود را بیشتر نشان می‌دهد که ناشران برای از دست ندادن بازار داغ نمایشگاه کتاب به کاهش قیمت‌ها روی آورده‌اند.

نصف‌شدن قیمت‌ها در فروردین 1401 نسبت به فروردین 1400

اما آیا میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه 1401 نسبت به بازه زمانی مشابه آن یعنی فروردین 1400 نیز با کاهش مواجه شده است؟ بررسی آمارهای نشر نشان می‌دهد که میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه 1400 چیزی فراتر از 57 هزار تومان یعنی 119 هزار تومان بوده است، با این وضعیت باید گفت که میانگین قیمت کتاب در فروردین 1401 با کاهش 50درصدی مواجه شده است، با این حال میانگین قیمت کتاب در فروردین ماه 1401 با میانگین قیمت کتاب در سال 1400 برابری می‌کند.

همچنین بررسی آمارهای نشر نشان می‌دهد که فروردین ماه پرکارترین ناشران در حوزه کودک و نوجوان فعالیت داشته‌اند و یک‌هزار و 226 عنوان کتاب در این حوزه منتشر شده است. پس از آن ادبیات با یک‌هزار و 59 عنوان‌، علوم عملی با 959 عنوان و علوم اجتماعی با 879 عنوان قرار دارند.

در حوزه کودک و نوجوان از یک‌هزار و 226 عنوان کتاب منتشرشده، تعداد 755 عنوان تألیفی و 471 عنوان ترجمه هستند. شمار کتاب‌های چاپ اول در حوزه کودک و نوجوان 487 عنوان و تجدید چاپی‌ها 739 عنوان بوده است. میانگین شمارگان در حوزه کودک و نوجوان یک‌هزار و 712 نسخه و میانگین قیمت 38 هزار تومان ذکر شده است.

دوبرابر شدن آمار تجدید چاپی‌ها نسبت به چاپ اولی‌ها موضوعی است که ناشران به‌ویژه در حوزه کودک و نوجوان را به خود درگیر کرده است. گرانی کاغذ، افزایش تعرفه خدمات چاپ و... ناشران را متمایل به تجدید چاپ کتاب‌ها کرده است. بنا به گفته کارشناسان این حوزه؛ این موضوع در درازمدت نگرانی‌هایی را برای ادبیات کودک و نوجوان در داخل کشور ایجاد خواهد کرد. بسیاری از ناشران کودک اعلام کرده‌اند که در آستانه نمایشگاه نتوانسته‌اند بسیاری از آثار تازه خود را منتشر کنند و به نمایشگاه برسانند.