آب‌های ژرف، از سراب تا واقعیت / انتقال آب از دریای عمان؛ نسخه ای که برای تشنگی سیستان شفابخش تر است

به گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا؛ به نقل از عصرهامون؛ بیشترین بحران آب در ایران به 20 سال گذشته برمی‌گردد، دلایل متعددی سبب شده بحران بی آبی به مرز حادتری برسد که از جمله می توان به تغییر اقلیم و سوءمدیریت منابع مختلف آبی اشاره کرد.

بر اساس اظهارات کارشناسان، سدسازی‌های بی‌رویه، انتقال‌های آب بین حوضه‌ای فاقد مجوز زیست‌محیطی، گسترش صنایع آب‌بر بزرگ در مرکز کشور، افزایش حفر چاه‌ها، رشد بی‌رویه کشاورزی آبی و عدم اصلاح الگوی مصرف آب، افزایش سه برابری جمعیت کشور طی 50 سال اخیر و در پی آن افزایش تقاضای مستقیم و غیرمستقیم آب شرایط نابسامان منابع آب کشور را رقم زده است. در این میان کمبود آب در مناطق خشک و بیابانی خود را به صورت حادتری نشان داده است، به طوری که سبب مهاجرت بسیاری از ساکنان و خالی شدن روستاها شده است. راهکارهای زیادی برای تامین آب در این مناطق پیشنهاد شده است که از جمله می توان به استفاده از منابع آب ژرف اشاره کرد. در این میان پروژه حفر چاه های آب ژرف برای سیستان چندین سال است که در دستور کار قرار گرفته که اما و اگرهای زیادی دارد و بر اساس اظهارات کارشناسان می توان به جای استفاده از آب های محدود ژرف، آب دریای عمان را به دشت سیستان انتقال داد. اما و اگرهای استخراج آب های ژرف سروش کیانی قلعه سرد، کارشناس اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست در این زمینه به خبرنگار ما بیان کرد: آب‌های ژرف که در اعماق بیش از هزار متری زمین وجود دارند پنج نوع بوده و به دو دسته تجدیدپذیر و تجدیدناپذیر تقسیم می‌شوند. وی عنوان کرد: منابع تجدیدناپذیر این آب‌ها شامل آب‌های ژرف فسیلی، معدنی یا ژئوترمال و آب‌های ژرف دارای ساختار نفتی و منابع تجدیدپذیر نیز شامل آب‌های ژرف آبرفتی و آب‌های ژرف گسلی هستند. کیانی قلعه سرد گفت: در میان آب‌های تجدیدناپذیر آب‌های ژرف معدنی و همچنین آب‌های ژرف دارای ساختار نفتی به دلیل املاح زیاد و کیفیت پایین غیرقابل استفاده است و تنها آب‌های فسیلی قابل استفاده هستند. وی اظهار کرد: آب های فسیلی به دلیل تجدیدناپذیری و عدم شرکت در چرخه هیدرولوژیکی آب جزو منابع استراتژیک محسوب می شود و در صورت استفاده هیچ‌گاه این برداشت جبران نخواهد شد بلکه به محرومیت آیندگان از این منابع فوق استراتژیک در زمان بحران منجر می شود. کارشناس اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست افزود: البته عربستان، اردن و لیبی تجربه استفاده از این منبع فسیلی را داشته‌اند و از دو منبع دیگر آب‌های ژرف، آب ژرف آبرفتی با وجود تجدید پذیری به دلیل بسیار طولانی بودن تکمیل چرخه آب، پایین بودن کیفیت به خاطر نوع رسوبات موجود در آب و استخراج منجر به فرونشست زمین، به هیچ‌وجه استخراج موجهی ندارد و آسیب‌های جدی به منابع وارد می کند. کیانی قلعه سرد گفت: در این میان تنها منبع پنجم آب‌های ژرف یعنی آب‌های ژرف گسلی به دلیل آنکه در گسل‌های زمین حبس بوده و با توجه به ساختار گسل‌ها و شیب هیدرولیکی می‌تواند حرکت کند و از دسترس خارج شود که قابل استخراج است. وی ادامه داد: به عبارت دیگر این منبع آبی ژرف به دلیل آنکه از حوضه‌های آبی خارج از کشور وارد و در صورت عدم استفاده از کشور خارج می‌شود می‌تواند گزینه مناسبی برای استخراج باشد. کارشناس اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست اظهار کرد: بنابراین حجم آب‌های ژرف قابل استخراج بدون آسیب به منابع و با قابلیت تجدیدپذیری تنها مربوط به یک بخش از این آب‌ها بوده، دو منبع از ذخایر آب‌های ژرف شامل آب‌های معدنی و نفتی غیرقابل استفاده و دو منبع دیگر شامل آب‌های فسیلی و آبرفتی دستبرد به حق آیندگان است و تخریب جدی منابع آب و زمین را در پی خواهد داشت. کیانی قلعه سرد گفت: منظور از استخراج آب‌های ژرف در ایران، استخراج آب‌های ژرف گسلی است، اما وزارت نیرو کل حجم آب‌های ژرف تجدیدپذیر کشور را بین 1.5 تا 2 میلیارد مترمکعب تخمین می‌زند که همه این حجم نیز مربوط به آب‌های گسلی نیست و بخشی از آن نیز شامل آب‌های آبرفتی است. آب ژرف سیستان فقط برای مصرف شرب وی عنوان کرد: باید پرسید هزینه‌کرد برای استخراج این نوع آب حتی با پذیرش استخراج آب ژرف نوع تجدیدپذیر در منطقه سیستان که تنها در زمینه مصرف شرب استفاده خواهد شد به نسبت هزینه شیرین سازی آب دریای عمان و انتقال آب به کل سیستان و بلوچستان که علاوه بر شرب، مصرف کشاورزی و صنعتی هم می‌تواند داشته باشد، چه میزان فاصله داشته که استخراج منابع آب ژرف به انتقال آب دریا ترجیح داده شده است؟ کارشناس اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست اظهار کرد: از سوی دیگر مشکل اساسی و پایه‌ای در آب ایران بیش از آنکه مربوط به بخش عرضه آب باشد مربوط به بخش تقاضا و مصرف آب است و از آنجا که برای این مصرف به ویژه در بخش کشاورزی چاره‌اندیشی صورت نگرفته، راهکار ساده‌تر یعنی ایجاد منابع جدید در دستور کار قرار گرفته است. کیانی قلعه سرد گفت: حال آنکه اگر قرار است از منابع تجدیدپذیر آب‌های ژرف استفاده شود این حجم پیش‌بینی‌شده تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند تاثیر آنچنانی و بلندمدت در بهبود شرایط داشته باشد و اگر هدف استفاده از منابع تجدیدناپذیر این آب‌ها باشد علاوه بر اینکه دستبرد به سرمایه‌های زیستی آیندگان است و موجب تخریب زمین خواهد شد، راهکار بلندمدتی نیست. کارشناس اقتصاد منابع طبیعی و محیط زیست اظهار کرد: در حالی که برای تغییر شرایط آب در ایران راهکارهایی بسیار کم‌هزینه‌تر برای حال و آینده، منطقی‌تر و پایدارتر وجود دارد. کیانی قلعه سرد گفت: باید با در نظر داشتن شرایط منابع آب کشور و آینده این سرزمین از اتلاف بیش از حد منابع زیرزمینی آب کشور که برای حیات و وجود این اقلیم ضروری است جلوگیری کند. وی خاطرنشان کرد: همچنین باید قبل از اضافه کردن هرگونه منبع جدید عرضه آب ابتدا برای تقاضا و مصرف آب در کشور چاره‌اندیشی شود. انتهای پیام /