آخرین راهکار بایدن در برابر ایران
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از آخرین راهکار دولت جو بایدن در قبال مساله ایران یعنی گزینه نظامی پرده برداشت و گفت اگر گزینه‌های دیپلماسی جواب ندهد به این گزینه متوسل می‌شویم. البته وی گفت هنوز به آن نقطه نرسیده‌ایم. همچنین به گفته مالی اگر منافع غیراشاعه‌ای توافق، توجیهی برای رفع تحریم‌ها نباشد آنها به تدریج از برجام عبور خواهند کرد.
رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران از راهکار جدیدی از سوی دولت جو بایدن در قبال مساله ایران پرده برداشت و گفت که اگر دیپلماسی جواب ندهد دولت بایدن به عنوان آخرین راهکار با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد. نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در گفت وگو با سردبیر نشریه فارن پالیسی، توضیح داد: «ما تحریم می کنیم، اعمال فشار می کنیم، دیپلماسی به کار می بندیم. اگر هیچ یک از این ها جواب ندهد، رئیس‌جمهور گفته است که او به عنوان آخرین راهکار، با گزینه نظامی موافقت خواهد کرد.»
وی افزود: «چرا که اگر این تنها راه ممانعت از دستیابی ایران به یک سلاح هسته ای باشد، اتفاقی است که خواهد افتاد. اما هنوز به آن نقطه نرسیده ایم.» به گزارش «ایسنا» به نقل از وبگاه خبری اردوپوینت، مالی گفت: «دولت بایدن هنوز امیدوار است که ایران رویه فعلی اش را تغییر بدهد.» این سخنان مالی با واکنش روسیه مواجه شد و میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در سازمان‌های بین‌المللی در توییتر نوشت: «مقام های آمریکایی در خصوص پیشرفت برنامه هسته ای ایران ابراز نگرانی می‌کنند. مسیر آسانی برای رفع این نگرانی‌ها وجود دارد و آن هم نهایی کردن مذاکرات وین است.» وی اضافه کرد: «عدم‌آمادگی برای اتمام مذاکرات همراه با اشاره به گزینه نظامی غیرمسوولانه است.»
درواقع مقامات آمریکا با این اظهارنظرها در حال افزایش فشار بر ایران هستند و این برای نخستین بار است که رابرت مالی صحبت از احتمال استفاده از گزینه نظامی از سوی بایدن علیه ایران می‌کند. این صریح ترین موضع آمریکا درخصوص برنامه هسته ای و تهدید آمریکا به این مساله برمی گردد که از نظر غرب، برنامه هسته ای ایران نیز در حال رسیدن به یک نقطه بی بازگشت است. در زمان باراک اوباما و دونالد ترامپ صحبت از این بود که همه گزینه ها روی میز است اما امروز بایدن صراحتا صحبت از گزینه نظامی می‌کند. این اظهارات با این هدف بیان شده است که فشارهای سیاسی را بر ایران افزایش دهد.
پروژه مقصرنمایی ایران
در ادامه این مقام آمریکایی در پاسخ به این سوال که برنامه هسته ای ایران تا چه اندازه با تولید یک سلاح اتمی فاصله دارد، گفت: «جواب دادن به این سوال سخت است چون این یعنی چقدر به مواد شکافت پذیر غنی شده در سطح تسلیحاتی نزدیک هستند؛ همان طور که قبلا گفته ایم، فقط چند هفته است.» با وجود اینکه مقامات ایران تاکید کرده اند تولید و به کارگیری تسلیحات اتمی جایی در دکترین دفاعی ایران ندارد، مالی در ادامه گفت: «آنها بسیار به داشتن مواد شکافت پذیر کافی برای تولید یک بمب هسته ای نزدیک هستند.» او مدعی شد که این وضعیت برنامه هسته ای ایران نتیجه انتخاب خود ایران و تصمیم دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین آمریکا برای خروج از توافق هسته ای است. این دیپلمات ارشد آمریکا با اشاره به تصمیم دولت بایدن برای احیای توافق هسته ای و ورود آن به مذاکرات وین، توضیح داد: «این مذاکرات به خاطر شروطی که تهران به طور مکرر در روند مذاکرات تعیین می‌کرد، طولانی و دچار وقفه شده است.»
برجام مرده است؟
همچنین رابرت مالی در پاسخ به سوال خبرنگار نشریه «فارن پالیسی» در خصوص اینکه مرگ برجام چه زمانی فرا خواهد رسید، گفت پاسخ به این سوال بیشتر فنی است تا سیاسی. نماینده آمریکا در امور ایران ادامه داد: «[مرگ برجام] زمانی فرا می‌رسد که کارشناسان تحریمی به ما بگویند که منافع غیراشاعه ای توافق توجیهی برای رفع تحریم‌ها که ما اعطا می کنیم فراهم نمی کند.» درواقع رابرت مالی ابتدا به دنبال احیای برجام بود اما با توجه به پیشرفت هایی که ایران در حوزه برنامه هسته ای اش به‌ویژه در حوزه تحقیق و توسعه یعنی تولید سانتریفیوژهای پیشرفته داشت، اکنون انتظار واشنگتن از برجام یا نقطه گریز قابل پیش‌بینی کاهش یافته است.
نقطه گریز کوتاه شد
بر اساس توافق 2015 نقطه گریز حدودا یک سال بود اما امروز با توجه به پیشرفت های برنامه هسته ای ایران کارشناسان پیش‌بینی کردند که نقطه گریز به 6 ماه رسیده است. نکته اینجاست که به لحاظ فنی شاید کار به آنجایی برسد یا رسیده باشد که احیای برجام دیگر برای طرف غربی به‌خصوص آمریکا مطلوبیت نداشته باشد. ایران اکنون با سانتریفیوژهای IR6 اورانیوم تولید می‌کند و به تدریج در حال از رده خارج کردن سانتریفیوژهای نسل یک و دو هست و می خواهد نسل 6 را جایگزین آنها کند.
این در حالی است که در پیش‌نویس متن پیشنهادی 35 صفحه ای جوزپ بورل، آمریکابه‌رغم خواست خود مبنی‌بر نابودی سانتریفیوژهای نسل 6 پذیرفت این سانتریفیوژها در ایران تحت نظارت آژانس پلمب شود. پیش از این آمریکا می خواست آنها را معدوم یا از کشور خارج کند تا نقطه گریز بیشتر شود. در نهایت نیز طرفین توافق کردند که تحت نظارت آژانس این سانتریفیوژها پلمب شود و داخل کشور بماند. اما از نظر غرب مساله اینجاست که اگر بعدها توافق امروز ایران و آمریکا با روی کار آمدن دولتی دیگر در کاخ سفید برهم بخورد، ایران به آسانی می‌تواند این سانتریفیوژهای پیشرفته را فک‌پلمب کرده و غنی سازی با‌درصد بالا و سرعت بیشتر را آغاز کند. امروز نیز هرچه بازه زمانی توافق طولانی تر شود و اقدامات آمریکا و اروپا در آژانس ادامه داشته باشد منجر به افزایش تولید اورانیوم در ایران می‌شود. لذا وقتی مالی صحبت از این می‌کند که ایران با ساخت بمب چند هفته فاصله دارد، منظور وی این است که میزان اورانیوم و پیشرفت‌های هسته‌ای ایران ممکن است به زودی به جایی برسد که برجام دیگر برای آمریکا مطلوبیت نداشته باشد.
توافق موقت
همچنین در فحوای کلام مالی می‌توان حدس زد که آمریکا نیم‌نگاهی نیز به آلترناتیو برجام دارد؛ یعنی توافقی که برای آمریکا ما به ازای خوبی داشته باشد. در چنین شرایطی شاید آمریکا یک راه کنترل بحران را در نظر داشته باشد که چیزی جز توافق موقت نمی‌تواند باشد؛ از نظر برخی تحلیلگران آمریکایی برای رسیدن به یک توافق مطلوب تر، باثبات تر و بلندمدت تر، طرفین باید یک توافق موقت بین 6 تا 9 ماهه امضا کنند تا سپس به یک توافق جدیدتر با ایران برسند.
ارزیابی نتانیاهو از فضای کاخ سفید
از سوی دیگر اخیرا بنیامین نتانیاهو، رهبر حزب لیکود مدعی شد که چشم اندازی برای احیای توافق هسته ای با ایران وجود ندارد. وی پیش‌تر نیز گفته بود که در رژیم صهیونیستی اجماع نظر گسترده درخصوص ضرورت مقابله با برنامه هسته ای ایران وجود دارد. به نظر می‌رسد که اکنون نتانیاهو نیز حدس زده که دولت بایدن در قبال مساله هسته ای ایران چه خط‌مشی را می خواهد در پیش بگیرد و اظهارنظرهای نتانیاهو نیز در همین راستاست. اما مساله این است که آمریکا این اراده را دارد که خود ابتکارعمل را در مواجهه به برنامه هسته ای ایران به دست گیرد و نمی خواهد بازیگران دیگر از جمله اسرائیل پیشتاز شوند. زیرا الان در دوره نتانیاهو که کابینه باثبات‌تری روی کار است ممکن است اگر اسرائیل بخواهد مواجهه با ایران را دنبال کند کار به جاهای باریک تری بکشد.
این همان مساله‌ای است که آمریکا در این زمان که با بحران با چین و روسیه مواجه است از آن پرهیز دارد. درواقع آمریکا به دنبال آلترناتیوی برای برجام است و احتمالا این جایگزین توافق محدود یا موقت خواهد بود. همچنین با فشارهای همه‌جانبه علیه ایران، نتانیاهو نیز به همین ارزیابی رسیده و به همین دلیل گفته که برجام مرده است. پیش‌تر نیز نیویورک‌تایمز در مطلبی نوشته بود که جلسات شورای امنیت ملی آمریکا متمرکز بر مذاکرات نیست و تمرکز خود را بر مقابله و تضعیف برنامه هسته ای ایران معطوف کرده است. در عین حال هیلاری کلینتون، وزیر خارجه پیشین آمریکا روز جمعه با اشاره به ناآرامی های اخیر ایران عنوان کرد: «من بودم سر هیچ مساله‌ای ازجمله مذاکرات هسته ای به تعامل با ایران نمی پرداختم.» به گزارش «ایسنا»، به نقل از سی ان ان، وی در ادامه گفت: «زمانی که ترامپ ما را از توافق خارج کرد، ما چشم هایی که در ایران داشتیم تا نظاره کنند که آنها چه کارهایی انجام می‌دهند، را از دست دادیم. باور دارم که ایرانیان سانتریفیوژهایشان را بار دیگر راه انداخته باشند.»
حرف های مالی نگران‌کننده است
کوروش احمدی، دیپلمات پیشین ایران در پاسخ به روزنامه «دنیای‌اقتصاد» درباره صحبت های اخیر رابرت مالی گفت: «صرف اینکه شخصی مثل رابرت مالی این حرف ها را می زند نگران کننده‌تر از این است که جیک سالیوان یا آنتونی بلینکن آن را بیان کند. زیرا مالی به جناح چپ حزب دموکرات نزدیک و توصیه شده برنی سندرز است؛ وی کسی است که نظر جدی به احیای برجام و بهبود رابطه ایران و آمریکا داشت.»
به گفته احمدی این حرف از سوی مالی فی نفسه نگران کننده است و بیانگر آن است که امروز جناح های ملایم تر از تیم اوباما، حرف از تحریم، جنگ و... می زنند. دیپلمات پیشین ایران در پاسخ به اینکه در این شرایط ایران چطور می‌تواند این تنش را به نوعی کنترل کند، توضیح داد: «برای کنترل تنش، می‌توانیم اعلام کنیم حاضر هستیم طرح جوزپ بورل را بپذیریم و برجام را نهایی کنیم. درواقع در مورد پادمان براساس تفاهم با دبیرخانه آژانس موضوع را حل کنیم.»
به گفته این کارشناس، چنین رویکردی این امکان را به ایران می‌دهد تا تنش بین ایران و آمریکا را کنترل کند. وی ادامه داد: «البته با توجه به اعتراضات در ایران و بحث پهپادها و اوکراین ممکن است آمریکا برای نهایی کردن پیش نویس موجود نیز مشکل داشته باشد. ولی به هر حال اینکه ایران بتواند توپ را در زمین آمریکا بیندازد بهتر است.»
کم در برابر کم
احمدی در توضیح اینکه اگر برجام احیا نشود، چه جایگزینی می‌توان به جای آن در نظر گرفت، بیان کرد: «اگر برجام قابل احیا نباشد و این نظرات منفی را مبنا و اساس قرار دهیم، در آن صورت گزینه «کم در برابر کم» مدنظر خواهد بود؛ یعنی کاهش غنی سازی از سوی ایران در برابر کاهش تحریم‌ها از سوی آمریکا.» دیپلمات پیشین در نهایت گفت: «راه حل کم در برابر کم، راه‌حلی است که آمریکا همیشه موافق و دولت سیزدهم همیشه مخالف آن بوده است. اما اینکه آیا در شرایط جدید دولت ایران این را خواهد پذیرفت یا خیر، هنوز مشخص نیست.»
--> اخبار مرتبط