آلایندگی تابستانه دوباره گریبان تهران را گرفت

پدیده «اینورژن» یا «وارونگی دما» یکی از دلایل آلوده شدن هوا در کلانشهرها به ویژه تهران است اما با شروع فصل گرما این دلیل خود به خود از بین می رود و معمولا آلودگی هوا ناشی از توفان های گرد و غباری جایگزین می شود که به علت خشک شدن تالاب ها و کویری شدن دشت ها ایجاد می شود اما چند سالی است که آلاینده دیگری وارد عرصه شده که به نام آلاینده ازن شناخته می شود، طی چند سال اخیر، ازن به یکی از آلاینده‌های شاخص هوا در فصل تابستان و روزهای گرم و آفتابی سال در شهر تهران تبدیل شده است.

آلاینده‌هایی که در کنار تابش خورشید آلاینده ازن تولید می‌کنند دو آلاینده اکسیدهای نیتروژن و گازهای آلی فرار هستند، یکی از منابع بسیار مهم اکسیدهای نیتروژن خودروهای دیزلی و آلاینده ترکیبات آلی فرار هم از موتورسیکلت‌های کاربراتوری و جایگاه‌های عرضه سوخت منتشر می‌شوند و زمانی که خورشید به این آلاینده‌ها می‌تابد به ازن تبدیل می‌شوند بنابراین استاندارد بودن این منابع در راستای کاهش آلودگی هوا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

افزایش غلظت ازن عوامل مختلفی دارد اما چیزی که مشخص است این که خورشید به تنهایی نمی تواند عامل آلاینده ازن باشد و انسان هم در ایجاد آن نقش دارد، سازمان محیط‌زیست آمریکا در این باره گفته که آلودگی ازن زمانی اتفاق می‌افتد که آلاینده ناشی از خودرو، نیروگاه ها و صنعت کارخانه‌های شیمیایی با حضور نور خورشید واکنش نشان دهند و ازن به وجود آید، واکنش‌های شیمیایی اکثرا در هوای گرم با سرعت بیشتری رخ می‌دهد پس ازن در هوای گرم به وجود می‌آید و به همین دلیل این یک مشکل تابستانی است.

نکته مهم در این زمینه آثار مواجهه با این آلاینده خطرناک در هوا است، البته این مساله فقط مختص ایران و یا تهران نیست بلکه امروزه گاز ازن یکی از آلاینده‌های هواست که در کشورهای اروپایی و توسعه یافته بیشترین نگرانی را از منظر تهدیدات بهداشتی به خود اختصاص داده است. ازن یک اکسیدان بسیار قوی است و می‌تواند سبب بروز مشکلات تنفسی متعدد مانند حملات آسمی، کاهش عملکرد ریه و بیماری‌های جدی تنفسی شود، بنابراین افزایش روزهای ناسالم به دلیل این آلاینده طی چهار سال اخیر در کلانشهر تهران در فصول گرم سال، می‌تواند تلنگری باشد برای ما تا با تمرکز بیشتر بر کاهش آلاینده‌های انسان ساخت ایجاد کننده آن از جمله ارتقای کیفیت سوخت برای خودروهای دیزلی، از رده خارج کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده، از افزایش این آلاینده پرخطر در هوای شهرهای بزرگ جلوگیری کنیم.

چندی پیش عیسی کلانتری معاون رییس جمهوری و رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود که شهروندان در کلانشهر تهران در تابستان سال گذشته به دلیل حجم بالای گاز آلاینده ازن 12 روز هوای ناسالم تنفس کردند، این به معنای راهی شدن دهها هزار نفر به بیمارستان بر اثر فعالیت صنایع آلاینده است، در واقع درجه حرارت بالای 32 درجه موجب تولید گاز ازن توسط خودروها در سطح پایین می شود که عنصری آلوده کننده و یکی از خطرناکترین گازهای سمی است و تاثیر منفی فراوانی بر سلامتی انسان دارد که در این میان صنعت خودروسازی در صف اول مقصران قرار دارد.

سید محمد مهدی میرزایی قمی مدیر کل دفتر اقلیم و هوا سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفت وگو با خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: با گذشت سه ماه از شروع سال 99، با بررسی گزارش های کیفیت هوا در طول سه ماهه اول سال می بینیم که کیفیت هوای شهر تهران 6 روز در وضعیت ناسالم برای گروه های حساس قرار گرفت که از این حیث کمترین تعداد روزهای ناسالم در سه ماهه اول در مقایسه با سال های 90 تا 98 است، در دهه گذشته سال های 93 و 98 رکوردار کمترین روزهای ناسالم در سه ماهه بهار را با 7 روز ناسالم داشتند که این رکورد در سال 99 شکسته شد.

وی افزود: همچنین با بررسی بیشتر اطلاعات مربوط به شاخص کیفیت هوا در بهار 99 متوجه می شویم که در هر 6 روز ناسالمی که اتفاق افتاده، آلاینده گازی ازن به عنوان آلاینده شاخص ایفای نقش کرده و روز ناسالم را برای شهروندان رقم زده است، بنابراین آلاینده های گازی نیز رفته رفته همانند آلاینده ذرات معلق نقش عمده ای را در برهم زدن هوای پاک ایفا می کنند که ناشی از تعدد و فرسودگی بیش از حد خودروها، موتورسیکلت ها و فعالیت های صنایع و منابع ساکن آلاینده هوا است.

میرزایی قمی ادامه داد: به همین دلیل باید علاوه بر توجهات قبلی به ناوگان خودروهای دیزلی، اقدامات موثری نیز در جهت مهار آلایندگی خودروها، موتورسیکلت های بنزینی و صنایع اطراف شهر به انجام رساند تا بیش از این شاهد افزایش انتشار آلاینده های گازی در هوای کلانشهرها نباشیم، از این دست اقدامات می توان به اسقاط و نوسازی ناوگان فرسوده، برقی سازی ناوگان موتورسیکلت و خودروهای عمومی، افزایش نظارت ها بر معاینه فنی خودروها، کنترل و مدیریت ترافیک از طریق طرح های اصولی و همچنین ایجاد بستر الکترونیک برای کاهش تقاضای سفرهای درون شهری شهروندان، تأمین سوخت صددرصدی گاز طبیعی فشرده برای نیروگاه ها و صنایع و کاهش سرانه مصرف سوخت و انواع حامل های انرژی اشاره کرد که برای هرکدام مصوبات و قوانین کافی نیز وجود دارد.

مدیر کل دفتر اقلیم و هوا سازمان حفاظت محیط‌زیست تاکید کرد: آمار سه ماهه نخست سال 99 نوید یک سال مطلوب از منظر هوای پاک و سالم را می دهد و امیدواریم در پایان سال نیز رکورد کمترین روزهای ناسالم در هوای شهر تهران و همچنین سایر کلانشهرها را شاهد باشیم و این روند سال به سال ادامه یابد.

• سازمان حفاظت محیط زیست
• آلودگی هوا