آیا بن‌سلمان هنوز در سودای عادی سازی روابط با اسرائیل است؟
اقتصادنیوز: گروهی از ناظران بر این باورند که حمله حماس به اسرائیل، کنش این بازیگر به مقوله عادی سازی روابط عربستان با اسرائیل بود، اگر این سناریو را بپذیریم، شواهد نشان می دهد که ریاض با استفاده از این کارت تلاش دارد حتی در شرایط کنونی امتیازهای مورد نیاز خود را از ایالات متحده بگیرد. از همین رو به نظر می رسد که هنوز گزینه عادی سازی رابطه با اسرائیل بر روی میز ولیعهد قرار دارد. هرچند...
به گزارش اقتصادنیوز، برخی از رسانه ها و اندیشکده ها در واکنش به حملات 7 اکتبر و و تهاجم متعاقب اسرائیل به نوار غزه، بر ذاین نکته تاکید داشتند که حماس با آغاز این جنگ، تلاش کرده تا مانع از عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل شود. پیش از حمله حماس، محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی گفته بود که کشورش به طور پیوسته در جهت عادی سازی روابط با اسرائیل حرکت می کند. به نوبه خود، اسرائیلی ها نیز مشتاق بودند که این فرایند ادامه یابد. با این حال، با توجه به درگیری مرگبار بیش از دو ماهه در غزه و با توجه به نزدیک شدن به دو هزار کشته غیرنظامی فلسطینی، عربستان سعودی جهت هرگونه عادی سازی رابطه تحت فشار شدید قرار دارد. از همین رو سعودی ها بر لزوم تامین حقوق فلسطینیان قبل از امضای هرگونه توافق صلح با اسرائیل تاکید کرده اند.
سودای بن سلمان
20 سپتامبر 2023، محمد بن سلمان در مصاحبه ای با فاکس نیوز اعلام کرد که چشم‌انداز عادی‌سازی روابط بین دو بازیگر (عربستان و اسرائیل) هر روز نزدیک‌تر می‌شود، اگرچه او تاکید کرد که در این میان باید حقوق فلسطینیان تضمین شود. به نوشته مرکز مطالعات خاورمیانه، سعودی ها قرار نبود موقعیت دیپلماتیک و معنوی کشورشان در جهان اسلام را بیهوده به خطر بیندازند. بن سلمان در جریان گفتگوی خود با بایدن در 25 اکتبر در مورد جنگ غزه، بر نیاز به "بازیابی مسیر صلح جهت اطمینان از دستیابی مردم فلسطین به حقوق مشروع خود" تاکید کرد. هنگامی که جنگ کنونی آغاز شد، محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان فلسطین با ولیعهد سعودی تماس گرفت تا درباره تشدید تنش نظامی در غزه و سرزمین های اشغالی گفتگو کند و همچنین او را در مورد وخامت سریع اوضاع انسانی و خطراتی که درگیری برای امنیت خاورمیانه ایجاد می کند، آگاه کند. بنابراین، در مذاکرات اسرائیل و آمریکا برای حل مناقشه، واشنگتن بر حقوق مردم فلسطین پافشاری می کند.
احال اگر محمد بن سلمان موفق شود اسرائیل را برای به رسمیت شناختن فلسطین به عنوان یک کشور، مطابق با تعهدات اسرائیل در توافقنامه اسلو تحت فشار قرار دهد، نامش به دلیل کمک به حل بخش قابل توجهی از درگیری اعراب و اسرائیل در تاریخ خواهد ماند. مانع اصلی نگرش اسرائیل است که آشکارا با راه حل دو دولتی مخالف است. استحکام موضع اسرائیل به توانایی این رژیم برای ادامه مذاکرات دوجانبه با کشورهای عربی بستگی دارد. اسرائیل در جستجوی یک توافق دوجانبه با عربستان سعودی، تلاش می کند تا اطمینان حاصل کند که هیچ طرف ثالثی (یعنی فلسطینی ها) در هیچ توافق احتمالی دخالت نمی کنند. اسرائیلی‌ها ممکن است در مورد مسئله فلسطین وعده‌های شفاهی به سعودی‌ها بدهند، احتمالا با استفاده از زبان پیچیده‌ای که از جاه‌طلبی‌های اسرائیل محافظت می‌کند. با این حال، سعودی‌ها می‌خواهند وضعیتی را ببینند که در آن وعده های شفاهی اجرایی شده اند.
مانور جاه طلبانه ریاض
ولیعهد ریاض به دنبال سود بیشتر از توافق با ایالات متحده است، نه اسرائیل، بازیگری که چیز زیادی برای آوردن روی میز ندارد. بنابراین، رهبری عربستان بر واشنگتن متمرکز است و سطوحی از تضمین های امنیتی، از جمله تسلیحات پیشرفته و فناوری نظامی، را از طرف آمریکایی طلب می کند که عربستان سعودی تا به امروز از آن برخوردار نبوده است. البته تعامل عربستان در مذاکرات با اسرائیل تضمینی برای دستیابی به توافق نهایی نیست. اما شایان ذکر است که قبل از شروع جنگ در غزه، بن سلمان با موفقیت دستور کار دولت بایدن را در راستای هدف خود بازتعریف کرد. به طر مشخص برت مک گورک، هماهنگ‌کننده سیاست های خاورمیانه ای کاخ سفید، ماه‌ها برای میانجی‌گری توافق‌نامه‌های اقتصادی و امنیتی کار می‌کرد تا روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل را از انجماد خارج کند.
اولین گام بدون قید و شرط در آغاز این مذاکرات، بایدن را ملزم می کرد که بی سر و صدا از وعده مبارزات انتخاباتی خود درباره عربستان عقب نشینی نماید. در حالی که هیچ یک از اعضای اصلی ساختار سلطنتی سعودی در سه سال اول ریاست جمهوری بایدن به واشنگتن سفر نکرده اند، 30 اکتبر 2023، خالد بن سلمان، وزیر دفاع عربستان سعودی در میانه جنگ غزه راهی واشنگتن شد. این سفر گامی حیاتی در روابط دوجانبه آمریکا و عربستان قلمداد می شود. وزیر دفاع عالی‌ترین مقام سعودی بود که از زمان روی کار آمدن دولت بایدن به واشنگتن سفر کرده است. زمان برای تیم بایدن جهت دستیابی به توافقی که رئیس‌جمهور کنونی می‌تواند پیش از انتخابات 2024 به عنوان یک پیروز عرصه سیاست خارجی در خاورمیانه مانور دهد، به سرعت در حال تمام شدن است. بنابراین، بایدن و مقامات او برخی از شعارهای ضد سعودی را که در مبارزات انتخاباتی سال 2020 به کار بردند، به طور محسوسی پس گرفته اند. اما حتی اگر این تلاش‌ها به دلیل جنگ غزه بی نتیجه باشد، برخی از ناظران استدلال می‌کنند که در این مرحله، بن سلمان ممکن است به آنچه می‌خواست رسیده باشد - «عادی‌سازی» روابط با کاخ سفید.
سیاست یک بام و دو هوای پادشاهی
با این حال، جنگ اخیر در غزه، بازی سیاسی در خاورمیانه را آشفته و پیچیده تر کرده است. از 7 اکتبر، اکثر جلسات توجیهی اتاق فکر و گزارش های رسانه ای به توافق احتمالی بین عربستان سعودی و اسرائیل به عنوان دلیل اصلی آغاز جنگ توسط حماس اشاره کرده اند. به ادعای متیو لویت، فعال در موسسه واشنگتن، عاملی که مشوق حمله 7 اکتبر شد، تلاش های دیپلماتیک اسرائیل برای عادی سازی رابطه اش با عربستان سعودی بود. موفقیت پادشاهی در سازماندهی اجلاس سران کشورهای اسلامی و اتحادیه عرب، که رهبران و نمایندگان بیش از 90 کشور را ظرف دو روز پس از اعلام دعوت در ریاض گرد هم آورد، نشان دهنده قدرت دیپلماسی سعودی در لحظه کنونی است. این موفقیت باید موضع عربستان را در هر گونه مذاکرات آتی با اسرائیل، تقویت کند. محمد بن سلمان علاقه ای به تنش های فراملی با همسایگان ندارد. او سیاست درگیری صفر را در پیش گرفته؛ سیاستی که زمینه ساز احیای روابط دیپلماتیک تهران و ریاض شد. علاوه بر این، او نگرش مثبتی نسبت به دستیابی به توافق صلح با اسرائیل دارد. با این حال، اسرائیل ایران نیست - در حالی که روابط با ایران عمدتاً تحت سلطه مسائل مشترکی است که ریاض و تهران قادر به حل آنها به تنهایی هستند، مورد اسرائیل شامل موضوعات فراملی متعددی است که فراتر از روابط دوجانبه قرار دارد. مسئله فلسطین، موضوعی حیاتی برای یک کشور پیشرو عرب مسلمان مانند عربستان سعودی است. بنابراین، ریاض باید تحرکات خود را در مورد هر موضوع داخلی، منطقه ای یا بین المللی که می تواند بر آن تأثیر بگذارد یا تحت تأثیر قرار گیرد، به صورت استراتژیک محاسبه کند.
عربستان سعودی به دنبال به تعویق انداختن عادی سازی روابط با اسرائیل است تا زمانی که دستاوردهای معقول برای فلسطینیان تضمین شود. در عین حال، ایالات متحده همچنان تامین کننده اصلی تسلیحات و فناوری نظامی پادشاهی سعودی است که برای حفظ ثبات منطقه و بازدارندگی حیاتی است. از منظر ناظران، واشنگتن به عنوان میانجی احتمالی هر توافق واقعی عادی سازی عربستان و اسرائیل، باید با حسن نیت تلاش کند تا خواسته های ریاض برای تسلیحات و فناوری ها را در صورت توافق دو متحد منطقه ای اش برای نشستن و مذاکره درباره یک توافق صلح در آینده انجام دهد. نگرش عربستان نسبت به جنگ کنونی از دیدگاه آنها متعادل است. از یک سو، ریاض به وضوح طرفدار حماس نیست. اما از سوی دیگر، دولت سعودی به طور قاطع و صریح حمله و محاصره گسترده غزه را محکوم کرده است.
همچنین بخوانید
