آیا مصوبه اخیر هیئت نظارت بر نشر به نفع ناشران دیجیتال است؟

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، چهار ماه است که هیئت نظارت بر ضوابط نشر پس از سه سال وقفه تشکیل و فعتالیت خود را آغاز کرده است. یکی از مصوبه‌های این هیئت در هفته‌های اخیر صدور مجوز کتاب‌های صوتی و دیجیتال در اداره کتاب معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است؛ مصوبه‌ای که به گفته معاون فرهنگی در کمیسیون عمومی شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شده و به صحن عمومی شورا برای تصویب رفته است.

مجوز کتاب‌های صوتی و دیجیتال تا پیش از این در مرکز فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ صادر می‌شد. اما این مصوبه آیا به نفع ناشران کتاب‌های صوتی و دیجیتال است؟

علی محمدپور، دبیر میز کتاب دیجیتال مرکز ملی فضای مجازی، درباره این مصوبه به تسنیم، گفت: ما در حوزه نشر الکترونیک از نظر فنی چالشی نداریم، اما به لحاظ آیین‌نامه‌ای و مسائل حقوقی با چالش‌های متعددی مواجه هستیم. در زنجیره ارزش کتاب هنوز برخی از مسائل ما حل نشده است. ارشاد هنوز آنقدر کتاب الکترونیک را به رسمیت نشناخته است. کتاب رسمی از نظر ارشاد، کتابی است که اعلام وصول شده و مُهر اعلام وصول را دریافت کرده باشد. در نشر الکترونیک هنوز این اتفاق رخ نداده است.

وی ادامه داد: ناشر صوتی که 700 عنوان کتاب صوتی منتشر کرده، نمی‌تواند این امر را اثبات کند. می‌تواند چند لینک ارسال کند، اما از نظر ارشاد، کتابی به رسمیت شناخته می‌شود که در سامانه اعلام وصول ثبت شده باشد. چالش دیگر ناشران الکترونیک و صوتی این است که ارشاد هنوز سامانه اعلام وصول را به کتاب الکترونیک تعمیم نداده است. نگاه ارشاد تاکنون غالباً کاغذمحور است و به ظرفیت‌های نشر الکترونیک توجه نشان نداده است.

محمدپور تصریح کرد: این در حالی است که بازار کتاب دیجیتال در ایران بین 5 تا 7 درصد گردش مالی بازار را تشکیل می‌دهد و از آنجا که قیمت کتاب‌های الکترونیک و صوتی نصف تا یک سوم کتابهای چاپی است، این گروه از کتابها بیش از 10 درصد مصرف رسمی را به خود اختصاص داه‌اند.

بنا به گفته دبیر مجمع ناشران دیجیتال کودک و نوجوان؛ بر اساس آمارهای موجود، حدود 12 میلیون ایرانی مصرف‌کننده کتاب الکترونیک هستند که از این میان تنها دو میلیون نفر از پلتفرم‌های رسمی فعال استفاده می‌کنند. به نظر می‌رسد که مصرف کتاب الکترونیک بسیار بیش از این آمار 10 درصد باشد، چرا که بازار کپی در کتاب‌های دیجیتال و صوتی داغ است.

محمدپور با اشاره به مصوبه جدید هیئت نظارت بر ضوابط نشر تصریح کرد: این اقدام وزارت ارشاد در صورت رعایت چند نکته اقدام بسیار خوبی است، اولاً معاونت فرهنگی باید مجوز ناشر دیجیتال (پروانه نشر) را که از بخش دیگری از وزارت ارشاد دریافت شده است، به رسمیت بشناسد و خواستار تشکیل پرونده دوباره برای صدور مجوز و... نباشد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر، باید دید که آیا به کتاب‌های صوتی و دیجیتال نیز به مانند کتاب‌های چاپی که در اداره کتاب بررسی شده و مجوز دریافت می‌کنند، شابک و اعلام وصول داده می‌شود، یا خیر. اگر چنین باشد، این اقدام بسیار خوب است و برخی از مشکلات ناشران دیجیتال در سال‌های اخیر را برطرف می‌کند.

دبیر میز کتاب دیجیتال مرکز ملی فضای مجازی گفت: دریافت اعلام وصول و شابک برای کتاب‌های صوتی و دیجیتال یک مزیت است؛ چرا که مبنای وزارت فرهنگ و ارشاد برای انتشار کتاب اعلام وصول است و از آنجایی که ناشران دیجیتال تاکنون اعلام وصول دریافت نمی‌کردند، در سیستم حمایتی چندان دیده نشده‌اند.

وی ادامه داد: هم‌چنین معیار حضور ناشران در هر رویدادیی اعلام وصول است‌، اینکه ما مجوز چاپ کتاب را داریم کفایت نمی‌کند، زمانی که ما هم بتوانیم اعلام وصول دریافت کنیم، باید در نمایشگاه‌های کتاب در کنار ناشران دیگر به میزان اثری که منتشر کرده‌ایم فضا اختصاص داده شود.

دبیر میز کتاب دیجیتال مرکز ملی فضای مجازی گفت: بنابراین اگر این مصوبه موجب شود که صدور مجوز از مسیر درست با سهولت بیشتری انجام شود، اعلام وصول شابک به ناشر داده شود، اتفاق خبی است و موجب می‌شود که ناشران کتابهای صوتی و دیجیتال نیز در سیستم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اعتبار داشته باشند.

وی ادامه داد: از سوی دیگر این اقدام برای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز سودآور است، چرا که معاونت فرهنگی آمار درستی از فعالیت نشر دیچجیتال خواهد داشت‌، این آمار برای سیاست‌گذاری‌های آتی در حوزه کتاب مفید است، طبیعتا آمارها بر اساس اعلام وصول‌ها قابل احصا خواهد بود.

استفاده از ظرفیت‌های نشر الکترونیک طی سه سال گذشته پس از شیوع کرونا، با رشد چشمگیری روبرو بود. این مسئله برای نشر ایران که معمولاً شیوه سنتی چاپ و نشر را بر دیگر روش‌های جدید ارجح می‌داند، یک گام رو به جلو محسوب می‌شود. اقبال ناشران به نشر الکترونیک و استفاده از ظرفیت‌های جدید، در نهایت منجر به ارائه عناوین بیشتر در این قالب و افزایش تعداد کاربران پلتفرم‌های فعال در این حوزه بود. گویی نشر الکترونیک که پیش از این به عنوان مرجع درجه دوم برای تهیه کتاب به شمار می‌آمد، به یک‌باره از حاشیه به متن وارد شده است.