آیا نشست گلاسکو مشکل گرمایش زمین را رفع می‌کند؟

خشکسالی های پیاپی، آتش سوزی های وسیع، انقراض گونه های گیاهی و جانوری، بالا آمدن آب دریاها و اقیانوس ها به علت ذوب شدن یخ های قطبی در چند سال اخیر در دنیا زیاد دیده می شود، زمانی زمستان های پر برف مهمان خانه ها بود و برف روبی از روی بام های خانه ها برای مدتی خنده بر لبان همگان به ویژه کودکان می آورد، اما دیگر خبری از آن شور و شعف نیست حتی دیگر خبری از آن برف های سفید و نشاط آور نیست، چه اتفاقی افتاده؟ چرا دنیای ما تغییر کرده است؟

دانشمندان معتقدند علت آن تغییر اقلیم است که نتیجه سوزاندن نفت، گاز، زغال‌سنگ و توسعه صنعت و شهرنشینی است که وضعیت اقلیم دنیا را وخیم کرده است.

کارشناسان معتقدند اگر به همین روال پیش رویم تعداد زیادی از گونه های گیاهی و جانوری، یخ های قطبی، بخش زیادی از جنگل ها و دشت ها و حجم زیادی از منابع آبی خود را در سال های نه چندان دور از دست خواهیم داد که با عملی شدن آن زندگی بشر بر روی کره زمین سخت و سخت تر خواهد شد، اینطور شد که زنگ خطر محیط زیست در دنیا به صدا درآمد و در 12 دسامبر سال 2015 میلادی نمایندگان 195 کشور با هماهنگی سازمان ملل متحد در پاریس گردهم آمدند و توافق آب و هوایی موسوم به توافق پاریس را امضا کردند و سرانجام در 22 آوریل 2016 (روز زمین) در مراسمی در نیویورک برای امضا معرفی شد، این یک توافقنامه بین‌المللی با هدف اقدام هماهنگ برای حفظ کره زمین است و بر اساس آن همه کشورهای عضو ملزم شدند در راستای محدود کردن تاثیر انسان بر آب و هوا اقدام کنند.

یکی از محورهای مهم این پیمان، محدود کردن میزان افزایش متوسط دمای جو زمین به کمتر از دو درجه سانتیگراد و به طور عمده تلاش برای حفظ دما در سطح 1.5 درجه سانتیگراد تا پایان این قرن است، در غیر این صورت متوسط دمای جو زمین، در مقایسه با دوران پیش از صنعتی شدن به بیش از سه درجه سانتیگراد خواهد رسید.

از جمله اهداف مهم این پیمان، اجرای پروژه‌هایی برای توقف هرچه سریعتر انتشار گازهای گلخانه‌ای در کشورها و اجرای برنامه‌هایی است تا بتوان در نهایت در سال 2050 میلادی بین میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای و جذب دوباره آن تعادلی ایجاد کرد و پس از آن، میزان انتشار دی اکسید کربن را به تدریج به صفر رساند.

برای اینکه به کشورهای کمتر برخوردار در اجرای اهداف این تفاهم نامه فشار وارد نشود مقرر شد کشورهای کمتر توسعه یافته برای انطباق دادن خود با تعهدات این توافقنامه از کمک های مالی برخوردار شوند، بر این اساس کشورهای ثروتمند باید از سال 2020 میلادی، سالانه مبلغ 100 میلیارد دلار به کشورهای فقیر بپردازند. این کمک مالی نیز از سال 2025 میلادی افزایش می‌یابد.

کشورهای مختلف با توجه به توان خود متعهد شدند تا سال 2030 از انتشار گازهای گلخانه ای خود بکاهند ایران نیز متعهد شد چهار درصد بدون شرط و هشت درصد به شرط رفع تحریم ها تا سال 2030 از انتشار گازهای گلخانه ای خود بکاهد.

البته دونالد ترامپ رئیس جمهوری سابق آمریکا در ژوئن 2017 این کشور را از توافق پاریس خارج کرد و گام مهمی در راستای تضعیف رویکرد چندجانبه گرایی برداشت، اما جو بایدن پس از شمارش آرا و مشخص شدن برتری خود بر دونالد ترامپ و قطعی شدن رئیس جمهور شدن، طرح بازگشت آمریکا به توافق پاریس را در اولویت کاری خود قرار داد و بعد از تحلیف دوباره به آن بازگشت که جای امید دارد تا با اجرای تعهدات این توافق توسط کشورها شاهد کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و نفس کشیدن زمین باشیم.

در ایران نیز الحاق کشور به توافق پاریس در سال 1394 و 1395 توسط مجلس وقت موافقت شد و برای تصویب به شورای نگهبان فرستاده شد که آنها دو ایراد بر آن وارد کردند که البته هر دو ایراد محتوایی نبود بلکه شکلی بود که سازمان حفاظت محیط زیست آنها را رفع و دوباره به شورای نگهبان ارسال کرد اما با ایجاد تغییراتی در مجلس و شورای نگهبان روند الحاق و حتی اجرای تعهد در این زمینه بلاتکلیف ماند و همچنان نیز تکلیف آن روشن نشده است.

در این میان برخی معتقد بودند که اجرای تعهدات این نشست برای کشور هزینه به همراه دارد اما عده ای بر این باور بودند که اجرای آن هزینه ای به همراه ندارد و حتی به نفع محیط زیست کشور به ویژه در بخش آب و هوا است البته برخی شواهد مانند بروز توفان های شدید، سیل های ویرانگر، آتش های خانمانسوز و آلودگی هوا اجرای این تعهدات را ضروری می کند.

البته این وضعیت فقط مختص ایران نیست بلکه بیشتر کشورهای جهان با این مشکل دست به گریبان هستند که برای رهایی از این گرفتاری ها امسال نشست گلاسکو را به دنبال پیگیری های تعهدات معاهده پاریس برگزار کردند که بر این اساس کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد (COP26)، با حضور نمایندگانی از 200 کشور جهان، 31 نوامبر (9 آبان)، در شهر گلاسگو در اسکاتلند جریان دارد.

قرار است در جریان این کنفرانس دو هفته ای، مذاکرات دیپلماتیک فشرده ای پیرامون چگونگی مقابله با گرمایش زمین به عنوان یک چالش مشترک جهانی، صورت گیرد و رهبران کشورهای شرکت کننده اهداف و تعهدات خود را برای مقابله با اثرات تغییرات آب و هوایی و نحوه کاهش انتشار گازهای گلخانه ای تا سال 2030، ارائه دهند.

این نشست به دلیل شیوع ویروس کرونا یک سال به تعویق افتاده بود.

الوک شارما نماینده پارلمان بریتانیا و رئیس این دوره از کنفرانس آب و هوایی سازمان ملل، در نخستین روز از این نشست، تأکید کرد: این اجلاس، آخرین و بهترین امید ما برای دستیابی به هدف محدود کردن افزایش دمای زمین به 1.5 درجه سانتیگراد است، ما می توانیم مذاکرات را به جلو ببریم و آغازگر یک دهه اقدامات بلندپروازانه باشیم تا از فرصت های انبوه برای ایجاد مشاغل سبز و انرژی پاک تر و ارزان تر استفاده کنیم.

همچنین پاپ فرانسیس رهبر کلیسای واتیکان در مراسم افتتاحیه این نشست، خواستار دعای پیروان مسیحیت برای شنیده شدن بانگ ناله کره زمین در اجلاس آب و هوایی سازمان ملل متحد شد که در گلاسکو اسکاتلند آغاز شده است.

رهبر کلیسای کاتولیک که حفاظت از محیط زیست حساس کره زمین را به بخش اصلی از گفته های خود تبدیل کرده، در این مراسم همگانی با اشاره به آغاز برگزاری نشست بسیار مهم گلاسکو، به حاضران گفت باید دعا کنیم که صدای گریه زمین و فقرا به گوش شرکت کنندگان در این نشست برسد و آرزو کنیم که این همایش، واکنش ها و نتایج کافی برای ایجاد امید قاطع در نسل های آینده به همراه داشته باشد.

کشورهای ثروتمند که یک دهه پیش وعده داده بودند یکصد میلیارد دلار در سال برای کمک به کشورهای آسیب پذیر به منظور سازگار کردن خود و انتقال به انرژی پاک تر فراهم کنند، هنوز از عمل به هدف سال 2020 خود بازمانده اند.

کارشناسان نشست گلاسکو را آخرین فرصت برای کاهش روند گرم شدن کره زمین تا حداکثر 1.5 درجه سانتیگراد بالاتر از میزان پیش از دوره صنعتی شدن زمین می دانند. پیمان پاریس پیمانی جهانی مربوط به آب و هوا و گرم شدن کره زمین است که متعاقب کنفرانس 2015 پاریس راجع به تغییرات آب و هوایی ذیل «چارچوب کنوانسیون آب و هوایی ملل متحد" سال 1992 / UNFCCC به تصویب رسید.

چندی پیش نیز آنتونی گوترش دبیر کل سازمان ملل متحد هشدار داده بود که اجلاس آب و هوایی گلاسکو با خطر بالای شکست مواجه است، مگر این که رهبران جهان اقدامات قوی تری را برای جلوگیری از انتشار گازهای گلخانه‌ای به کار بندند.

گوترش بعد از نشست رهبران ملی برای مذاکره درباره سیاست آب و هوایی گفته بود تعهدات هریک از کشورها کمتر از آنچه که در مذاکرات آب و هوایی توافق پاریس در سال 2015 مورد بحث قرار گرفت، بلندپروازنه است.

گوترش افزود: بر اساس تعهدات کنونی کشورها، جهان در مسیر فاجعه بار افزایش دمای 2.7 سانتیگرادی حرکت می کند و این بر خلاف افزایش دمای 1.5 درجه سانتیگرادی است که ما درباره حداکثر افزایش دما درباره آن مذاکره کردیم. برای این که محدودیت افزایش دمای 1.5 درجه سانتیگرادی را حفظ کنیم باید تا سال 2030 به میزان 45 درصد انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهیم تا اواسط قرن بتوانیم به هدف به صفر رساندن کربن دست یابیم. برعکس تعهدات کشورها انتشار گازهای گلخانه ای به جای کاهش 45 درصدی، افزایشی 16 درصدی خواهد داشت و این به معنای افزایش 16 درصدی در انتشار گازهای گلخانه ای در سال 2030 در مقایسه با سطوح سال 2010 میلادی است.

دبیر کل سازمان ملل متحد اظهار داشت: این شکاف و کاستی ها در اهداف آب هوایی به این معنا است که نتیجه اجلاس گلاسکو می تواند بسیار کمتر از توافق بر سر قرار دادن جهان در مسیر جلوگیری از تاثیرات مخرب تغییرات اب و هوایی باشد.

گوترش تاکید کرد که کشورهای توسعه یافته باید به وعده خود برای جمع آوری 100 میلیارد دلار در سال برای اقدامات آب وهوایی در کشورهای در حال توسعه بین سالهای 2021 تا 2025 عمل کنند.

ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای پذیرنده معاهده پاریس در اجلاس گلاسکو شرکت می کند که بر این اساس هیات نمایندگی ایران به ریاست علی سلاجقه معاون رییس جمهوری و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست 17 آبان ماه در اجلاس تغییرات اقلیمی گلاسکو حضور خواهد یافت. 1352

9014/ 1352

• سازمان حفاظت محیط زیست
• اجلاس گلاسکو
• تغییر اقلیم
• آهنگ حیات