اختلاف در اروپا بر سر این کشور / کالادزه در «خانه دوم» خود

افتتاح کنسولگری جدید گرجستان در میلان، بار دیگر اختلافات در اتحادیه اروپا را نمایان ساخت و نشان داد که دولت ایتالیا در حال فاصله گرفتن از اجماع بروکسل در قبال چرخش سیاسی تفلیس است. رویکرد مستقل رُم، انتقاد تند چهره‌های اروپایی را به همراه داشته است.

این اقدام، واگرایی آشکار رُم از اجماع اتحادیه اروپا در مورد آن‌چه «عقب‌گرد دموکراتیک» تفلیس خوانده می‌شود را برجسته می‌سازد.

در این مراسم، ایراکلی کوباخیدزه، نخست‌وزیر گرجستان و ماکا بوچوریشویلی، وزیر امور خارجه این کشور، کاخابر کاخا کالادزه، شهردار تفلیس و دبیرکل حزب حاکم را همراهی می‌کردند. کالادزه که محبوبیت خود را مدیون دوران بازی در تیم فوتبال آث میلان و تیم ملی گرجستان است، همچنان ارتباطات نزدیکی با ایتالیا دارد.

افتتاح کنسولگری جنجالی؛ کالادزه در «خانه دوم» خود

کالادزه در سفر به میلان، با جوزپه بپه سالا، شهردار این شهر و آتیلیو فونتانا، فرماندار لمباردی دیدار کرد. فونتانا عضو حزب «لگا» به رهبری ماتئو سالوینی، معاون فعلی نخست‌وزیر و وزیر زیرساخت ایتالیا است. در مقابل، سالا از سال 2016 به‌عنوان یک چهره مستقل چپ میانه، شهردار «پایتخت اقتصادی» ایتالیا بوده و از حمایت احزاب سیاسی (مانند حزب دموکرات) و چندین لیست مدنی محلی برخوردار است.

او که یک مدیر سابق کسب‌وکار است که به سیاست روی آورده، عمدتاً بر توسعه شهری پایدار، رویدادهای فرهنگی، حقوق بشر و شمولیت اجتماعی تمرکز دارد. کالادزه در این دیدار گفت که همچنان میلان را «خانه دوم» خود می‌داند و متعهد شد «از تمام منابع موجود» برای تقویت روابط ایتالیا و گرجستان استفاده کند.

انتقادها از رویکرد دوگانه در قبال حقوق بشر

این دیدار و اظهارات کالادزه به سرعت جنجال‌برانگیز شد. نونا میخیلیدزه، پژوهشگر گرجستانی مقیم ایتالیا و عضو ارشد «مؤسسه امور بین‌الملل»، از شهردار میلان به دلیل دیدار با کالادزه به‌شدت انتقاد کرد.

دیگر ناظران نیز به تناقض آشکار در تعامل سالا با دولتی اشاره کردند که متهم به نقض همان حقوق بشری است که شهردار میلان مدعی حفاظت از آن است. با وجود نقش نهادی سالا، نباید او را همسو با دولت فعلی رُم در نظر گرفت؛ با این حال، رویکرد او با موضع کلی‌تری که ایتالیا در ماه‌های اخیر در قبال گرجستان اتخاذ کرده، سازگار است.

واکنش تند پارلمان اروپا به سیاست مستقل رُم

چند هفته پیش از افتتاح کنسولگری نیز، یک تبادل دیپلماتیک دیگر میان دو کشور نگرانی‌های مشابهی را برانگیخته بود. در 28 مه، ادموندو چیریلی، معاون وزیر امور خارجه ایتالیا، با همتای گرجستانی خود، گئورگی زوراابیشویلی، دیدار و بر «لزوم گفتگوی صریح و سازنده» میان گرجستان، اتحادیه اروپا و ناتو تأکید کرد.

این دیدار نیز با انتقاداتی در ایتالیا و سراسر اروپا مواجه شد. راسا یوکنویچینه، نماینده لیتوانیایی پارلمان اروپا از حزب مردم اروپا، این تعامل را «تأسف‌بار» خواند و گفت: «این یک اشتباه است که برخی کشورهای اتحادیه اروپا رویکرد متفاوتی در قبال گرجستان دارند».

یوکنویچینه گزارش‌های سال 2023 و 2024 کمیسیون اروپا در مورد گرجستان را تدوین کرده بود؛ گزارش‌هایی که بعداً برای حمایت از توصیه‌ها جهت تعلیق روند الحاق این کشور به اتحادیه اروپا مورد استفاده قرار گرفت.

مدتی است که ایتالیا در حال فاصله گرفتن از اجماع گسترده اتحادیه اروپا در مورد نحوه برخورد با دولت «رویای گرجستان» است.

در ماه ژانویه، ماسیمیلیانو دآنتونو، سفیر ایتالیا در گرجستان، با وزیر امور خارجه این کشور برای گفتگو درباره روابط گرجستان و اتحادیه اروپا و زمینه‌های همکاری آینده دیدار کرد.

اگرچه این دیدار در سطح سفیر برگزار شد، اما همچنان انتقاد بخشی از افکار عمومی ایتالیا را به دنبال داشت که وضعیت فعلی گرجستان را محصول مداخله روسیه و کرملین می‌دانند. البته ایتالیا در حفظ گفتگو با تفلیس تنها نیست و کشورهایی مانند اتریش، مجارستان و اسلواکی نیز مواضع مشابهی اتخاذ کرده‌اند. با این وجود، موضع رُم به طور قابل توجهی با قدرت‌های بزرگ اتحادیه اروپا مانند فرانسه، آلمان و لهستان متفاوت است.

سیاست خارجی واقع‌گرایانه یا چرخش به سمت شرق؟

به نظر می‌رسد رویکرد ایتالیا تحت تأثیر عوامل ساختاری و موقعیتی، از جمله جهان‌بینی و روابط سیاسی دولت فعلی این کشور قرار دارد. از نظر ساختاری، ایتالیا مدت‌هاست که به دنبال روابط دوستانه با روسیه و بازیگران نزدیک به روسیه در اروپای مرکزی و شرقی، قفقاز و آسیای مرکزی بوده است. این موضع حتی رویکرد رُم در قبال اوکراین را پیش از عملیات نظامی تمام‌عیار روسیه شکل داده بود.

اگرچه انتظار می‌رفت جنگ اوکراین باعث یک تغییر اساسی و قطعی در سیاست رُم شود، اما این تغییر کمتر از آن‌چه در ابتدا تصور می‌شد، بوده است.

ایتالیا همچنان به طور رسمی از اوکراین حمایت می‌کند، اما شکاف‌هایی در این موضع ظاهر شده است. به عنوان مثال، در اوایل سال جاری، وزیر محیط زیست و امنیت انرژی ایتالیا اعلام کرد که این کشور پس از دستیابی به صلح در اوکراین، خرید گاز روسیه را از سر خواهد گرفت.

این رویکرد تنها به ائتلاف حاکم محدود نمی‌شود. در 23 ژوئن، جوزپه کونته، نخست‌وزیر سابق و رهبر فعلی حزب اپوزیسیون «جنبش پنج ستاره»، طرحی را به پارلمان ارائه داد که از «مستثنی نکردن همکاری احتمالی با روسیه در زمینه گاز» حمایت می‌کرد.

نقش‌آفرینی ایدئولوگ‌های نزدیک به کرملین

معاون وزیر خارجه، چیریلی، یکی از معماران کلیدی سیاست ایتالیا در قبال قفقاز و آسیای مرکزی است. با این حال، دیدگاه او با رویکرد کلی سیاست خارجی رُم کمی ناهماهنگ به نظر می‌رسد.

او در 14 مه، سمینار «ایتالیا و آسیای مرکزی» را با همکاری اندیشکده ایتالیایی «چشم‌انداز و روندهای جهانی» برگزار کرد؛ اندیشکده‌ای که ایده‌های چندقطبی‌گرایی و اوراسیاگرایی را ترویج کرده و با «حضور آنگلوساکسون‌ها» در قلب اوراسیا مخالف است.

این مرکز توسط تیبریو گراتزیانی، یک تحلیلگر ژئوپلیتیک که به دلیل انتقاداتش از ناتو و ارتباط با الکساندر دوگین، ایدئولوگ نزدیک به کرملین، شناخته می‌شود، رهبری می‌شود.

این واقعیت که چیریلی تنها با این گروه برای برگزاری رویداد مذکور همکاری کرده، نشان می‌دهد که او با دیدگاه‌های این سازمان همسو است. به این ترتیب، روابط صمیمانه با دولت «رویای گرجستان» بخشی از این رویکرد کمی متفاوت در قبال دولت‌های نزدیک به روسیه در آسیای مرکزی، قفقاز و دیگر نقاط جهان است.

تأثیر بازیگران منطقه‌ای و روابط شخصی

بازیگران منطقه‌ای دیگر نیز در این میان نقش دارند. دولت «رویای گرجستان» به طور محسوسی روابط خود را با جمهوری آذربایجان تقویت کرده است. برای ایتالیا که در سال 2020 یک مشارکت استراتژیک با باکو امضا کرد، این رابطه دوجانبه برای تعاملش در قفقاز محوری است و به لنز اصلی تبدیل شده که رُم از طریق آن به تعامل گسترده‌تر خود در منطقه می‌نگرد.

علاوه بر این، دولت ایتالیا تأکید محدودی بر سیاست داخلی شرکای بین‌المللی خود دارد. این موضع که مبتنی بر اولویت حاکمیت ملی است، مداخله در امور داخلی کشورها را رد می‌کند؛ انتظاری که ایتالیا متقابلاً از دیگران دارد. چنین رویکرد عمل‌گرایانه و واقع‌گرایانه‌ای، دیپلماسی رُم را با کشورهای متعدد شکل داده و باید هنگام تحلیل سیاست رسمی در قبال گرجستان در نظر گرفته شود.

در نهایت، روابط شخصی نیز اهمیت دارد. کالادزه سال‌ها در ایتالیا زندگی کرده و در آنجا به چهره‌ای با ارتباطات سیاسی تبدیل شد، به ویژه به عنوان یکی از نزدیکان سیلویو برلوسکونی فقید.

او حتی مدعی شده بود که برلوسکونی به پایان دادن جنگ 2008 روسیه علیه گرجستان کمک کرده است. آشنایی عمیق کالادزه با سیاست ایتالیا - و به‌ویژه با حزب «فورتزا ایتالیا» که اکنون توسط آنتونیو تایانی، وزیر امور خارجه، رهبری می‌شود - احتمالاً به رویکرد نرم‌تر ایتالیا در قبال دولت «رویای گرجستان» کمک کرده است.

بخش سایت‌خوان، صرفا بازتاب‌دهنده اخبار رسانه‌های رسمی کشور است.