از «جبهه» پرفشار تا «کمیته» بی‌آزار

به گزارش خبرآنلاین، هرچه به زمان امضای مذاکرات وین نزدیک می شویم مخالفان مذاکره برای رفع تحریم ها در مجلس ایران، فعالیت منسجم تری به خود می گیرند. اگرچه امید این اقلیت از نمایندگان مجلس با توقف چند روزه مذاکرات متاثر از پیامدهای جنگ روسیه با اوکراین و تیره شدن روابط روسیه و امریکا افزایش یافت، اما این امیدها با سفر امیرعبدللهیان به روسیه و مصاحبه لاوروف درباره دریافت تضمین کتبی از امریکا که منافع روسیه از تجارت با ایران را شامل می شد، افزایش یافت.

مخالفان برجام سال 1392 تابه امروز در چندین دوره زمانی برای شکست مذاکرات برجام تلاش کردند. مرور این دوره های زمانی برای مذاکراتی که هدف نهایی آن رفع تحریم های ظالمانه علیه ایران بوده تصویر دقیق تری ازاین گروه اقلیت از نمایندگان مردم در مجلس ارائه می دهد. مخالفان برجام هم اکنون نیز با تجهیز جنگ افزارهای رسانه ای و تریبون های خود، در صدد ایفای نقش تخریبی در مذاکرات وین هستند.

مذاکراتی که علی باقری معاون سابق سعید جلیلی نمایندگی آن رابر عهده دارد. اما حالا سعید جلیلی که خود روزی سکان اجرای مذاکرات را بر عهده داشت به تئوریسین فکری نمایندگان مخالف مذاکرات وین در مجلس شورای اسلامی تبدیل شده تا شاهد هر چه بیشتر تقویت بازوی اجرایی و فکری اقلیت مخالف برجام در روزهای باشیم که دولت ابراهیم رئیسی بیش از هر زمانی به توافق با 1+5 نزدیک است و به انسجام داخلی نیاز دارد.

 دوره اول - ایده آل گرایی سعیدجلیلی 

سعید جلیلی مهمترین و برجسته ترین سیاستمدار مخالف مذاکرات وین به روشی است که اکنون علی باقری هدایت آن را بر عهده دارد. جلیلی در فاصله سال های 1386تا 1392مذاکره کننده ارشد ایران با اروپا بود. در دوره او با امریکا به طور مستقیم مذاکره ند و به تعبیر خودش دستاورد آن مذاکرات را شناخته شدن حقوق هسته ای ایران در چارچوب ان پی تی و استثناء نبودن ایران در حقوق و تکالیف هسته ای دانسته بود. هدایت مذاکرات از سوی سعید جلیلی که با رئیس جمهوری محمود احمدی نژاد همراه بود پرونده هسته ای ایران را از فاز حقوقی در دوره دولت خاتمی وارد فاز امنیتی در شورای امنیت کرد. پرونده هسته ای ایران در پایان مذاکرات سعید جلیلی و انتقال دولت احمدی نژاد به حسن روحانی با تحمیل شش قطعنامه شورای امنیت علیه ایران پایان یافت. در آن دوره مذاکره با امریکا تابویی بزرگ و از سوی تندروها که آن موقع در اکثریت دولت و مجلس بودند امکان ناپذیر بود.

 دوره دوم - واقع گرایی حسن روحانی 

این دوره که با اوج گیری تحریم های شورای امنیت و امریکا علیه ایران و طی مطالبه عمومی برای خروج ایران از تحریم ها همراه بود با قرار گرفتن حسن روحانی بعد از ردصلاحیت آیت الله هاشمی رفسنجانی، در برابر سعید جلیلی در انتخابات 1392 که عقبه فکری آن به تقابل محافظه کاران تندرو که جبهه پایداری آن را نمایندگی می کرد و اصلاح طلبان و اعتدال گرایان که آیت الله هاشمی و سیدمحمدخاتمی آن را نمایندگی می کردند، تبدیل شد و دو گفتمان رقیب که یکی به دنبال تنش زدایی از روابط خارجی بد و دیگری به دنبال تنش زایی برای کسب امتیاز از طرف خارجی بود، مقابل یکدیگر صف آرایی کردند که به پیروزی حسن روحانی منجر شد.

بلافاصله روحانی با اطلاع از اعطای مجوز رهبری برای مذاکره باامریکا که در اواخر دولت احمدی نژاد از با وساطت قطر و نمایندگی دکتر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی فراهم شده بود، طرح انجام مذاکرات زیرنظر وزارت خارجه و به سرپرستی جوادظریف که سالها نماینده ایران در سازمان ملل بود، آغاز شد. مذاکره مستقیم با امریکا به لغو شش قطعنامه شورای امنیت و قرارداد هسته ای، تجاری، مالی، امنیتی و نظامی برجام منجر شد. همزمان با توافق برجام و آزادسازی پول های بلوکه شده، ایران توانست با جلب همکاری روسیه در سوریه به سرعت پیشروی های خود را با هدف شکست داعش انجام دهد.

در فاصله سالهای 93تا97 رشد اقتصادی ایران به 12.5درصد رسید اما با روی کارآمدن دونالد ترامپ و خروج امریکا در سال97 از برجام، بازگشت تحریم های هوشمند و پیچیده علیه ایران، تولید ناخالص داخلی را کاهش و فروش نفت ایران را متوقف کرد. اما دولت دوازدهم از برجام خارج نشد. کاهش رشد اقتصادی و ارزش پول ملی، توقف صادرات نفت، افزایش فشارهای معیشتی از پیامدهای خروج ترامپ از برجام بود. در این میان به تعبیر دیپلمات های مذاکره کننده، حامیان احیای برجام بیشتر از سمت رسانه های داخلی وابسته به اصولگراها تحت فشار بودند.

این موضوع باعث می شد بعد از هر دور مذاکره، وزیر خارجه یا معاون سیاسی او به مجلس فراخوانده شده و پاسخگوی نمایندگان باشند. از سوی دیگر برخی افراد این جریان که به رسانه های قدرتمند و سراسری داخلی دسترسی داشتند، با انتشار اخبار نادرست از مذاکراتی که ماه های آخر دولت روحانی، در وین برای احیای برجام آغاز شده بود، تلاش شد از سرعت به نتیجه رسیدن آن تا زمان انتخابات1400 کاسته شود.

بیشتر بخوانید: 

• فرش قرمز «بهارستان» برای توافق احتمالی

• این بار «جناب آقای رئیسی» مخاطب قرار گرفت / حمله تند نوروزی جبهه پایداری به «متن توافق وین»

دور سوم - آرمان گرایی واقع بینانه علی باقری

ابراهیم رئیسی، با شعار رفع تحریم ها در خارج و ارتقای توان تولید داخلی برای بهبود معیشت مردم، در انتخابات1400 پیروز شد. با پیروزی رئیسی و یکدست شدن حاکمیت در قوای سه گانه، امیدها برای رفع موانع داخلی برجام افزایش یافت. بر این اساس، علی باقری که در مذاکرات ژنو، بغداد، استانبول، مسکو و آلماتی به عنوان معاون سعیدجلیلی شرکت می کرد و در فاصله سال های 1393 تا 1400 نقش فعالی در نقد برجام داشت و مهمترین حضور او در کمیسیون برجام و در جمع دانشجویان، او را به منتقد جدی برجام تبدیل کرده بود.، بهترین گزینه برای هدایت مذاکرات وین که با انتخابات1400 متوقف مانده بود، شد.

اما علی باقری این بار با رویکردی واقع بینانه کوشش کرد خواسته های ایران در برجام را که از سوی دولت حسنروحانی به نقطه تصمیم رسیده بود به نتیجه برساند. در این میان با فاصله گرفتن علی باقری از نقش منتقد برجام به احیاکننده آن، سعید جلیلی با نگارش نامه 200 صفحه ای به رهبرانقلاب و ارائه طرح خروج از برجام و مذاکره مستقیم با امریکا، به منتقد جدی علی باقری تبدیل شد. همزمان در مجلس نیز کمیته ضدبرجام با محریت اعضای جبهه پایداری آغازبه کار کرد. ائتلافی پنهان متشکل از طرفداران رسانه ای محمدباقر قالیباف و نمایندگان جبهه پایداری در مجلس علیه ابراهیم رئیسی.

قانون راهبردی برای رفع تحریم ها؛ تعلیق یا تغییر

با نزدیک شدن به توافق 1+5 در مذاکرات وین که نشانه های جدی آن در اعطای تضمین کتبی امریکا به روسیه برای حفظ منافع تجاری با ایران و آزادی زندانیان امنیتی و بازگشت 390 میلیون پوند از انگلیس به ایران نمود داشته است، خبر رسیده که نمایندگان جبهه پایداری در مجلس با تشکیل کمیته ضدبرجام، آمادگی برای تجهیز جنگ افزارهای حقوقی برای جلوگیری از اجرای مذاکرات وین را آغاز کردند.

در این راستا قانون راهبردی مجلس برای رفع تحریم ها و ضرورت تصویب توافقات و معاهدات بین المللی در مجلس بر اساس اصل125 قانون اساسی، مهمترین ابزار مخالفان تیم مذاکره کننده دولت رئیسی و توافق احتمالی میرفی می شود.

اما آیا قانونی که برای محدود کردن دولت روحانی وضع شده بود، توافق احتمالی دولت رئیسی را نیز شامل خواهد شد؟ مستندترین پاسخ به این سؤال، اعلام موضع 9 اسفند سید نظام‌الدین موسوی، سخنگوی هیات رئیسه مجلس است که تأکید کرد: «به لحاظ قانونی الزامی برای تصویب توافق در مجلس وجود ندارد، اما با توجه به اینکه وزارت امور خارجه و مذاکره‌کنندگان، ریل‌گذاری مذاکرات جدید را قانون مجلس می‌دانند، گزارشی درباره توافق احتمالی از آن‌ها خواهیم خواست.» و به‌این‌ترتیب، مشخص شد مطالبه مجلس یازدهم از دولت سیزدهم درباره توافق، از سطح «تصویب» به «دریافت گزارش» از وزارت خارجه تقلیل یافته و نمی تواند امید تندروها برای اعمال فشار به توافق باشد.

مخالفان برجام؛ سد راه رفع تحریم ها

با گره گشایی های علی باقری در مذاکرات وین، صف بندی حامیان ابراهیم رئیسی تغییرات محسوسی داشته است. سعید جلیلی در ائتلاف با نمایندگان جبهه پایداری در مجلس، از مخالفان جدی مذاکرات وین هستند. نمایندگان این گروه در مجلس سیدمحمود نبویان، نصراله پژمان فر و جواد کریمی قدوسی، کمیته ای پنج نفره ضداحیای برجام تشکیل داده اند.

قبل از این، محمود نبویان در انتقادی تند درباره تیم فعلی مذاکره کننده گفته بود «کار به جایی رسیده که باقری به بچه‌های انقلابی گفته «تندید»» وی اخیرا نیز با مخاطب قرار دادن «جناب آقای رئیسی»، انتقادهای شدید درباره عملکرد تبم مذاکره و محتوای متن توافق وین مطذح کرد؟

آیا اقلیت تندروهای مخالف برجام می توانند سد راه احیای آن شوند یا دردسری جدی برای رسمی شدن توافق احتمالی ایجاد کنند؟

واقعیت این است که علت کامیابی نسبی تندروهای ضدبرجام در زمینگیر کردن برجام دوره روحانی، ربطی به توان گروهی / فردی آنان نداشت بلکه این رخداد در اراده ذینفوذانی ریشه داشت که موفقیت برجام رواحانی را برنمی تابیدند اما اکنون، کشتیبان را سیاست دگر آمده و با اولویت یافتن احیای برجام در دولت رئیسی، تندروهای ضدبرجام و مخالف توافق، به مزاحمانی بی آزار تبدیل شده اند که جز برخی فضاسازی های رسانه ای عادی، قادر به تحریک و تحرک دیگری نیستند.

21213