از ورشکستگی تاقله دانش‌بنیان؛ داستان شگفت‌انگیز ققنوس ایرانی

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم، در راستای تأکیدات مقام معظم رهبری مبنی بر آشنایی نخبگان و دانشجویان با دستاوردهای علمی و فناورانه کشور، معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در دوره دکتر دهقانی، علاوه بر برگزاری تورهای علمی برای نخبگان، اقدام به برگزاری سلسله تورهای فناورانه برای خبرنگاران و راویان رسانه‌ای کشور کرده است.

هدف از برگزاری این تورها، آشنایی خبرنگاران با آخرین دستاوردهای علمی و فناورانه کشور و توانمندی‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در عرصه‌های مختلف علمی و فناوری است تا بتوانند این دستاوردها را به طور دقیق و صحیح به جامعه انعکاس دهند. خبرنگاران در قالب این تورها طی بیش از یک سال گذشته، از مراکز و اماکن برجسته علمی و فناورانه کشور و شرکت‌های بزرگ دانش‌بنیان در استان‌های مختلف بازدید کرده‌اند.

برخی از مهم‌ترین مقاصد این تورها عبارتند از:

• رصدخانه ملی ایران در کاشان
• پروژه عظیم چشمه نور ایران، به عنوان بزرگترین پروژه علمی کشور
• شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان منطقه ویژه اقتصادی پیام
• شرکت‌های بزرگ و دانش‌بنیان استان مازندران
• اکوسیستم علم و فناوری استان اصفهان
• شرکت‌های برتر و دستاوردهای علمی استان فارس و شیراز
• رویداد جایزه ملی فناوری نکست

حضور در این تورهای فناورانه، فرصتی ارزشمند برای خبرنگاران فراهم کرد تا از نزدیک با دانشمندان، فناوران و کارآفرینان ایرانی آشنا شده و ضمن بیان چالش‌ها و دستاوردهای آنها، گزارشی جامع و دقیق از وضعیت علم و فناوری در کشور تهیه کنند.

نقش مهم اصحاب رسانه در ترویج علم و فناوری

خبرنگاران به عنوان حلقه وصل بین جامعه علمی و فناوری و مردم، نقش مهمی در ترویج علم و دانش و تشویق نسل جوان به ورود به عرصه‌های علمی و فناورانه دارند. برگزاری این تورها توسط معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری می‌تواند به ارتقای سطح آگاهی و دانش خبرنگاران در حوزه علم و فناوری کمک کند و آنها را در انجام این رسالت خطیر یاری رساند.

خبرنگاران به دعوت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در قالب تور فناورانه به شیراز سفر کردند. در این سفر، خبرنگاران از دستاوردهای فناورانه و شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در استان فارس بازدید و با فعالان این حوزه گفت‌وگو کردند.

نادر رضایی‌منش؛ مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان لعابیران در جریان حضور خبرنگاران و اصحاب رسانه در تور علمی و فناورانه معاونت علمی و فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در استان فارس در جمع خبرنگاران اظهار کرد: شرکت لعابیران از سال 1360 (1981) در زمینه تولید انواع لعاب برای کاشی و سرامیک فعالیت می‌کند. تخصص ما تولید انواع لعاب برای کارخانجات کاشی و سرامیک است. "لعاب" به‌عنوان گران‌ترین ماده اولیه کاشی و سرامیک، نقش اساسی در زیبایی و کیفیت نهایی محصول ایفا می‌کند.

رضایی‌منش گفت: ما طیف وسیعی از لعاب‌ها را در گریدها و با کاربردهای مختلف، از جمله لعاب‌های ترانس و مات تولید و به مشتریان خود عرضه می‌کنیم.

وی تصریح کرد: برخلاف صنایعی و محصولاتی مانند کولر و یخچال که مصرف‌کننده به راحتی محصول را می‌بیند و می‌خرد، در لعاب‌سازی ابتدا باید تست‌های آزمایشگاهی و صنعتی انجام شود و سپس در مقیاس انبوه تست شود و بعد از آن مشتریان تصمیم به خرید می‌گیرند. این امر، کار را به لحاظ تخصصی پیچیده‌تر می‌کند.

وی گفت: شرکت لعابیران با سابقه 35 ساله، تا سال 1390 جزو شرکت‌های لوکس شستا و سازمان تامین اجتماعی بود. اما از اوایل 1390 به دلیل افزایش واردات و مشکلات تولید، با رکود مواجه شد و حتی قادر به پرداخت حقوق کارکنان خود نیز نبود!

رضایی‌منش ادامه داد: خوشبختانه از نیمه دوم سال 1399 با حضور تیم جدید مدیریتی، تحولی در شرکت رخ داد. به دلیل شفافیت بورسی و درج اطلاعات در کدال، صحت این موضوع قابل راستی‌آزمایی است.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت: شرکت لعابیران از نظر نیروی انسانی در سطح بالایی در کشور قرار دارد. با تلاش و همدلی کارکنان، بدون نیاز به تجهیزات جدید، شرکت در سال 1400 از زیان‌دهی خارج شده و به سود 4.5 میلیارد تومانی دست یافته است. این رقم سپس به 10 میلیارد تومان و در سال 1402 به حدود 40 میلیارد تومان افزایش یافته است.

رضایی‌منش تصریح کرد: در سه سال گذشته، سه محصول جدید به بازار عرضه شده است که جایگزین مواد اولیه خارجی در صنعت کاشی و سرامیک هستند. این محصولات شامل شوگر (لعاب دانه شکری)، متروزا (لعاب پخت سوم) و گرانیلیا (لعاب جدیدتر شبیه دانه شکری) هستند.

رضایی‌منش گفت: شرکت لعابیران در اردیبهشت سال گذشته موفق به اخذ مجوز دانش‌بنیان از معاونت علمی ریاست جمهوری شد. این شرکت در حالی این مجوز را دریافت کرد که برخلاف بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان که در مرحله آزمایشگاهی یا با مقیاس کوچک فعالیت می‌کنند، از سابقه فروش خوب و صرفه‌جویی ارزی 1.5 میلیون یورویی برای کشور برخوردار بود.

تلاش برای تولید " پیگمنت جوهر دیجیتال" برای نخستین بار در خاورمیانه

وی تأکید کرد: لعابیران در حال حاضر دو محصول دیگر در دست تولید دارد و امیدوار است با حمایت معاونت علمی ریاست جمهوری، بتواند برای اولین بار در خاورمیانه، پیگمنت جوهر دیجیتال را تولید کند. این محصول در حال حاضر 30 تا 40 درصد پیشرفت داشته است.

رضایی‌منش در مورد فرآیند تولید این محصولات گفت: با مشاهده فروش محصولات مشابه توسط شرکت‌های پیشرو در این حوزه (اسپانیایی و ایتالیایی) به قیمت‌های مناسب (کیلوگرمی 2 تا 3 یورو)، تیم تحقیق و توسعه (R&D) شرکت لعابیران با بررسی دقیق این محصولات، موفق به تولید نمونه‌ای مشابه با قیمتی به مراتب پایین‌تر (یک یورو به ازای هر کیلوگرم) شد.

وی تصریح کرد: عدم وجود رقیب در این زمینه و تسلط بر دانش تولید، حاشیه سود این محصولات را برای شرکت لعابیران به بالاترین سطح در میان سایر محصولاتشان رسانده است. برخلاف تصور اولیه، دستگاه‌های مورد استفاده برای تولید این محصولات، ساده و ارزان‌قیمت هستند.

مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان لعابیران گفت: این شرکت دانش‌بنیان سابقه درخشانی در صادرات این محصولات دارد. این شرکت در سال‌های 96 تا 98 به عنوان نخستین صادرکننده لعاب در کشور، حجم قابل توجهی از این محصولات را به ترکیه صادر کرده بود. با تشدید مشکلات ارزی و تحریم‌ها از سال 97 به بعد، و الزام به بازگشت ارز حاصل از صادرات، برخی از صادرکنندگان، از جمله شرکت لعابیران، با چالش‌هایی در این زمینه مواجه شدند.

وی ادامه داد: علی‌رغم بازگشت ارز حاصل از صادرات توسط این شرکت، به دلیل عدم طی کامل فرآیندهای قانونی، کارت بازرگانی شرکت لعابیران با مشکلاتی مواجه شده است. امیدواریم با تدبیر دولت، این مشکل نیز مانند سایر چالش‌های پیش روی صادرکنندگان حل و فصل شود.

رضایی‌منش در مورد کاربردهای محصولات شرکت لعابیران، به غیر از کاشی و سرامیک، گفت: در حال حاضر، محصولات این شرکت (لعاب) صرفاً در صنعت کاشی و سرامیک کاربرد دارند. شرکت لعابیران طرح جدیدی برای تولید سیلیکات سدیم با استفاده از همین تجهیزات در نظر دارد. سیلیکات سدیم کاربردهای متنوعی در صنایع مختلف از جمله شوینده‌ها، چسب‌ها و فولادسازی دارد. هدف اولیه این طرح، تولید سیلیکات سدیم جامد و سپس مایع و در نهایت سیلیکا ژل است.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به قیمت بالای محصولات خارجی، اذعان کردکه بخش قابل توجهی از این قیمت به دلیل ارزش افزوده کاذب و هزینه‌های جانبی است. به عنوان مثال، یک وسیله خارجی که با قیمت کیلویی 10 هزار تومان مواد اولیه تولید می‌شود، به دلیل وجود رطوبت‌گیر و سایر عوامل، با قیمتی به مراتب بالاتر (حدود یک میلیون تومان به ازای هر گرم) به فروش می‌رسد.

وی با تأکید بر ضرورت تولید داخلی و ایجاد ارزش افزوده برای کشور، هدف شرکت لعابیران را در این راستا تشریح کرد.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با بیان اینکه این شرکت به عنوان یک شرکت شبه دولتی و نیمه خصوصی، رسالت‌های دیگری نیز به غیر از سودآوری دارد، بر عزم این شرکت برای تحقق اهدافی در سطح صنعتی (و نه فقط در فاز آزمایشگاهی) تأکید کرد.

رضایی‌منش تصریح کرد: این شرکت علاوه بر لعاب‌های سرامیکی، لعاب فلز نیز تولید می‌کند که برای پوشش‌دهی قطعات فلزی کاربرد دارد. این نوع لعاب در مواردی که بخشی از یک قطعه فلزی نیاز به پوشش‌دهی داشته باشد، استفاده می‌شود.

رضایی‌منش در پاسخ به این سوال که سه محصولی که دانش‌بنیان شده به واسطه واحد تحقیق و توسعه شرکت یا حاصل پایان‌نامه‌ها بوده است، گفت: متروزا محصول اول است که این محصول در سال 1399 توسط واحد تحقیق و توسعه (R&D) شرکت و با تکیه بر دانش و تخصص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی (و با مدیریت یک خانم) به بازار عرضه شد. "شوگر" محصول دوم که در سال 1401 به سبد محصولات شرکت اضافه شد. "گرانیلیا" جدیدترین محصول دانش‌بنیان شرکت لعابیران، در سال 1402 به بازار عرضه شد.

وی به نقش واحد تحقیق و توسعه (R&D) شرکت لعابیران در تولید محصولات دانش‌بنیان اشاره کرد و تصریح کرد: تیم R&D این شرکت متشکل از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی (با مدیریت یک خانم) است که در زمینه تولید محصولات جدید و دانش‌بنیان فعالیت می‌کنند.

رضایی‌منش تصریح کرد: قبل از سال 1399، بخش عمده‌ای از لعاب مورد نیاز کشور از اسپانیا، ایتالیا و چین وارد می‌شد. طی 10 سال گذشته، با تلاش شرکت‌های داخلی مانند لعابیران، وابستگی به واردات لعاب به طور قابل توجهی کاهش یافته است. به طوری که در حال حاضر، به جز برخی محصولات لوکس، تمام لعاب مورد نیاز کشور در داخل تولید می‌شود.

وی ادامه داد: محصولات داخلی از نظر کیفیت و قیمت با نمونه‌های خارجی قابل رقابت هستند. حتی در برخی موارد، قیمت محصولات ایرانی به مراتب پایین‌تر از نمونه‌های خارجی است. به عنوان مثال، قیمت لعاب‌های خارجی بیش از دو یورو به ازای هر کیلوگرم است، در حالی که قیمت لعاب‌های شرکت لعابیران کمتر از یک یورو است. به طور متوسط، سود محصولات دانش‌بنیان شرکت لعابیران 10 درصد بیشتر از سایر محصولات این شرکت است.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان درباره نیاز سالانه کشور به لعاب و چشم‌انداز آینده این بازار توضیح داد: شرکت لعابیران دو تا سه سال است که وارد بازار لعاب شده و در حال حاضر حجم قابل توجهی از نیاز بازار را تامین می‌کند. بخشی از محصولات این شرکت توسط برخی بازرگانان به عنوان محصول اسپانیایی در بازار عرضه شده است. برخی از مصرف‌کنندگان نیز از ذخایر انبار سال‌های گذشته خود استفاده می‌کنند.

وی تأکید کرد: پیش‌بینی می‌شود که نیاز به لعاب در ایران در آینده افزایش یابد. با توجه به تغییر سلیقه مصرف‌کنندگان و تمایل به استفاده از کاشی‌های مات و تیره به جای کاشی‌های براق سنتی، بازار لعاب‌های دانه شکری و گرانیلیا رونق خواهد گرفت. این تغییر سلیقه در بازارهای جهانی نیز به وضوح قابل مشاهده است.

تأمین مواد اولیه از داخل کشور

رضایی‌منش در خصوص منابع تامین مواد اولیه شرکت لعابیران توضیح داد: این شرکت در حال حاضر اکثر مواد اولیه خود را (به جز سه یا چهار قلم) از داخل کشور تامین می‌کند. در طی سه تا چهار سال گذشته، با تلاش این شرکت، بخش قابل توجهی از مواد اولیه‌ای که قبلاً از خارج وارد می‌شد، بومی‌سازی شده است. ماده اولیه "نتولین" که قبلاً از اسپانیا، بلژیک و چین وارد می‌شد، در حال حاضر از معادن کدیور در آذربایجان شرقی تامین می‌شود.

وی به نقش شرکت لعابیران در حمایت از تولید داخلی اشاره کرد و گفت: این شرکت به دلیل نام ایرانی خود، در بسیاری از موارد به کمک بخش‌های دیگر کشور می‌شتابد.

رضایی‌منش به مشکلات پیش روی شرکت لعابیران اشاره کرد و تصریح کرد: یکی از چالش‌های این شرکت، تامین مالی است. با این حال، این مشکل در حال حاضر حاد نیست. شرکت لعابیران در حال حاضر با مشکلاتی در زمینه کارت بازرگانی خود مواجه است.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت: این شرکت در سال 1399 حدود 5900 تن، در سال 1400 حدود 8700 تن، در سال 1401 حدود 10500 تن و در سال 1402 حدود 12500 تن محصول تولید کرده است.

وی گفت: با توجه به افزایش روزافزون قیمت مواد اولیه و تورم، ظرفیت تولید و سرمایه در گردش شرکت نیز به طور قابل توجهی افزایش یافته است. به عنوان مثال، در سال 1399، سرمایه در گردش شرکت 50 میلیارد تومان بود، در حالی که این رقم در سال گذشته به 450 میلیارد تومان و در سال جاری به 700 میلیارد تومان رسیده است. با وجود سودآوری شرکت، این سود جوابگوی افزایش تولید و تورم نیست و شرکت نیازمند حمایت مالی است.

رضایی‌منش به تحولات تکنولوژی چاپ در صنعت کاشی و سرامیک اشاره کرد و گفت: تا پیش از سال 1390، از رنگدانه‌های دانه‌درشت برای چاپ طرح و رنگ روی کاشی و سرامیک استفاده می‌شد. این روش به صورت رولری انجام می‌گرفت. شرکت‌های پیشرو در این صنعت مانند تروسی، اسمارت گلس (دو شرکت در اسپانیا و یکی در ایتالیا) با تغییر فرآیند چاپ، از جت پرینتر برای این کار استفاده کردند. این شرکت‌ها رنگدانه‌ها را از حالت دانه‌درشت و سنتی به جوهر دیجیتال تبدیل کرده و به بازار عرضه کردند. این نوآوری منجر به منسوخ شدن 250 نوع رنگدانه‌ای شد که قبلاً برای تولید کاشی و سرامیک استفاده می‌شد.

وی با بیان اقدامات شرکت لعابیران در این زمینه تصریح کرد: این شرکت در طی یکی دو سال گذشته اقدام به انجام تحقیقات در زمینه چاپ دیجیتال با جوهر دیجیتال کرده است. در سال 1399، طرح تولید جوهر دیجیتال در شرکت لعابیران نهایی شد. این شرکت برای اجرای این طرح 100 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری کرده است. شرکت لعابیران با وارد کردن رنگدانه‌های دانه‌ریز از خارج، آنها را به جوهر دیجیتال تبدیل می‌کند. با توجه به وجود 5 تا 6 شرکت تولیدکننده جوهر در کشور که رنگدانه را از خارج وارد و به جوهر تبدیل می‌کنند، راه‌اندازی این خط تولید در شرکت لعابیران، مانع از خروج ارز از کشور و ایجاد ارزش افزوده در داخل می‌شود.

رضایی‌منش با اشاره به برنامه‌های شرکت لعابیران برای تولید پیگمنت‌های جوهر دیجیتال تصریح کرد: در حال حاضر، حدود 400 تن پیگمنت دانه‌ریز برای تولید جوهر دیجیتال از خارج وارد می‌شود. شرکت لعابیران در حال تلاش برای بومی‌سازی تولید این نوع پیگمنت است. این امر به دلیل عدم وجود این تکنولوژی در اکثر کشورهای خاورمیانه (به جز چند کشور) از اهمیت بالایی برخوردار است. این شرکت در حال حاضر در مرحله تحقیقات و تبدیل این ایده به پروژه‌های عملیاتی است. تحقیقات در این زمینه زمان‌بر و پرهزینه است و ممکن است با وجود صرف زمان و هزینه، به نتیجه مطلوب نرسد. با وجود این چالش‌ها، شرکت لعابیران 6 تا 7 پروژه و یا شاید 10 تا 15 پروژه در این زمینه تعریف کرده است و تاکنون در 3 مورد از آنها به موفقیت دست یافته است. این شرکت در حال حاضر بر روی چند پروژه دیگر در این زمینه کار می‌کند و امیدوار به موفقیت در آنها است.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان در ادامه به مشکل کارت بازرگانی و راه‌حل پیشنهادی آن اشاره کرد و گفت: شرکت لعابیران به دلیل عدم انجام فرآیندهای مربوطه در زمان مقرر، با مشکل کارت بازرگانی مواجه شده است. این شرکت برای رفع این مشکل، آمادگی خود را برای پرداخت جریمه یا دلار اعلام کرده است. با وجود این اقدامات، بانک مرکزی هنوز به دلیل عدم اقدام به موقع شرکت، برای حل این مشکل اقدامی نکرده است. این مشکل مختص به شرکت لعابیران نیست و بسیاری از شرکت‌های دیگر نیز با آن مواجه هستند. گفته می‌شود که قرار است برای رفع این مشکل، جریمه‌ای برای تولیدکنندگان (550 تومان به ازای هر دلار) و بازرگانان (750 تومان به ازای هر دلار) در نظر گرفته شود. البته این موضوع هنوز به طور رسمی اعلام نشده است.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره فرایند بومی سازی پیگمنت جوهر دیجیتال گفت: این شرکت از روش مهندسی معکوس برای تولید این محصول استفاده کرده است. تحقیقات لازم در زمینه خواص شیمیایی محصول انجام شده است. دما و فشار پخت محصول به طور دقیق بررسی شده است. مواد اولیه در کوره ذوب شده و سپس در مخازن آب سرد می‌شوند. این ذوب سریع به شیشه خرد شده تبدیل می‌شود. مراحل لازم برای دانه‌بندی شیشه خرد شده در حال انجام است

نیاز 400 هزار تُنی لعاب کشور برای صنعت کاشی و سرامیک

رضایی‌منش با اشاره مصرف لعاب در صنعت کاشی و سرامیک ایران گفت: به طور تقریبی، به ازای تولید هر متر مربع کاشی، بین 900 گرم تا 1100 گرم لعاب مصرف می‌شود. با توجه به تولید سالانه 400 میلیون متر مربع کاشی و سرامیک در کشور، حدود 400 هزار تن لعاب برای این صنعت نیاز است. میزان مصرف لعاب در کاشی‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد.

ظرفیت 29 هزار تُنی شرکت لعابیران برای تولید

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت: این شرکت با تمرکز بر تولید لعاب برای بخش خاصی از بازار کاشی و سرامیک (حدود 100 هزار تن) فعالیت می‌کند. ظرفیت اسمی این شرکت 29 هزار تن در سال است. در سال‌های اخیر، تولید این شرکت به طور میانگین بین 24 تا 25 هزار تن در سال بوده است.

وی تنوع زیاد در سفارشات و حجم پایین هر سفارش، عدم تناسب ظرفیت کوره‌ها با حجم سفارشات و غیراقتصادی بودن روشن کردن کوره برای سفارشات کم‌حجم را از جمله مشکلات بیان کرد.

مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان با اشاره به تغییرات در خط تولید شرکت لعابیران گفت: به دلیل تغییر سلیقه بازار و تنوع در سفارشات، تعداد کوره‌های دوار روشن در این شرکت از 6 به 5 و تعداد کوره‌های تونلی از 9 به 3 کاهش یافته است. این شرکت طی سه تا چهار سال گذشته، سه محصول جدید را به بازار عرضه کرده است.

رضایی‌منش به ظرفیت تولید و برنامه‌های آینده شرکت اشاره کرد و گفت: ظرفیت اسمی این شرکت 29 هزار تن در سال است. این شرکت برای سال جاری، تولید 13250 تن را هدف‌گذاری کرده است.

وی تأکید کرد: این شرکت در تلاش است تا مواد اولیه خارجی را با نمونه‌های داخلی جایگزین کند. این شرکت با هدف ایجاد سودآوری و انجام وظیفه‌ای ملی، اقدام به بازیافت پسماندهای جامد و معدنی کشور می‌کند. بازیافت پسماند، ثروت ملی را افزایش می‌دهد و از هدر رفتن مواد اولیه جلوگیری می‌کند. همچنین شرکت 400 تن ضایعات تیتان و کاتالیست‌های تیتانی را از کرمانشاه و 200 تن از لرستان جمع‌آوری و بازیافت کرده است.

رضایی‌منش گفت: قیمت تیتان در بازار 150 هزار تومان است. این شرکت با بازیافت 200 تن ضایعات تیتان، 50 تن تیتان با خلوص 80 تا 90 درصد به دست آورده است. این شرکت در حال حاضر تمام فعالیت‌های خود را به صورت داخلی انجام می‌دهد، اما از همکاری با مراکز دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها استقبال می‌کند.